Investigation of Land Use and Soil Properties with the Help of Geographic Information Systems: An Analysis at the Scale of Sarıgöl District of Manisa Province, Türkiye

Yıl 2024, , 250 - 259, 28.08.2024

Gülay İydir , Mehmet Ali Özdemir

https://doi.org/10.19159/tutad.1494454

Öz

In this study, it is aimed to reveal the soil and land use of Sarıgöl district of Manisa province (Türkiye) with the help of Geographical Information Systems tools. For this purpose, General Directorate of Soil Water data were digitized and areal and proportional distribution maps and statistical data were obtained by means of ArcMap 10.3 software. The surface area of the study area is 431.525 km2 and it is located at the intersection of 4 provinces in the Aegean Region. While the slope value is between 0-2 % in 21.58% of the total land area of the district, whose elevation varies between 170 and 1338 meters, low slope lands are generally located in Sarıgöl and Afşar plains and intensive agriculture is carried out in these areas. The soil groups of the district are calcareous brown forest soils (202.2 km2), alluvial soils (102.2 km2), calcareous brown soils (96.8 km2), kolluvial (19.5 km2) and rendzinal (7 km2). Erosion occurring at severe and very severe levels is observed in 281.81 km2 area, which shows that 65% of the land in the study area is at risk of losing its soil resources. As a matter of fact, the soil depth is less than 50 cm in 282.796 km2 of the total land area. Concave slopes, where the erosion effect occurs more slowly than other slope types, are observed in 200.788 km2 (46%), flat areas 154.142 km2 and convex slopes 76.595 km2. Agriculture is practised in 48% of the total land area of the district. When we look at the other usage areas, forest occupies 29%, heathland 18%, pasture 3%, settlement areas and river floodplains 2%. Class I, II, III and IV lands of the district have a 35% share with 147.076 km2, while class V, VI, VII, and VIII lands correspond to 65% of the land area with an area of 278.398 km2.

Anahtar Kelimeler

Soil, land, geographical information systems, Sarıgöl, erosion

Arazi Kullanımı ve Toprak Özelliklerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla İncelenmesi: Türkiye-Manisa İli Sarıgöl İlçesi Ölçeğinde Bir Analiz

Öz

Bu çalışmada; Türkiye’nin Ege Bölgesi’nde yer alan Manisa iline bağlı Sarıgöl ilçesinin, Coğrafi Bilgi Sistemleri araçları yardımıyla toprak ve arazi kullanımının ortaya konulması hedeflenmiştir. Bu amaç doğrultusunda, (Mülga) Toprak Su Genel Müdürlüğü verileri sayısallaştırılarak ArcMap 3.1 programı vasıtasıyla alansal ve oransal dağılış haritaları ile istatistiki veriler elde edilmiştir. Çalışma sahasının yüz ölçümü 431.525 km2 olup, Ege Bölgesi’nde 4 ilin kesişme noktasında yer almaktadır. Yükseltisi 170 ile 1338 metreler arasında değişen Sarıgöl ilçesinin toplam arazi varlığının % 21.58’inde eğim değeri % 0-2 arasında iken, düşük eğimli araziler genellikle Sarıgöl ve Afşar Ovaları’nda yer almakta, bu alanlarda yoğun olarak tarım yapılmaktadır. İlçe toprak grupları kireçsiz kahverengi orman toprakları (202.2 km2), alüvyal topraklar (102.2 km2), kireçsiz kahverengi topraklar (96.8 km2), kolüvyal (19.5 km2) ve rendzinalardır (7 km2). Şiddetli ve çok şiddetli düzeylerde meydana gelen erozyon 281.81 km2 alanda görülmekte, bu durum ise çalışma sahasında arazi varlığının % 65’inin toprak kaynaklarını kaybetme riskiyle karşı karşıya olduğunu göstermektedir. Nitekim toplam arazi varlığının 282.796 km2’sinde toprak derinliği 50 cm’den daha azdır. Erozyon etkisinin diğer yamaç tiplerine göre daha yavaş cereyan ettiği içbükey yamaçlar 200.788 km2 (% 46), düz yapılı alanlar 154.142 km2 ve dışbükey yamaçlar 76.595 km2 alanda görülmektedir. İlçe toplam arazi varlığının % 48’inde tarım yapılmaktadır. Diğer kullanım alanlarına bakıldığında ise; orman % 29, fundalık alan % 18, mera % 3, yerleşim alanları ve ırmak taşkın yatakları % 2 oranında yer kaplamaktadır. İlçe arazisinin I., II., III. ve IV. sınıf arazileri 147.076 km2 ile % 35 orana sahipken, V., VI., VII. ve VIII. sınıf araziler 278.398 km2 alan ile arazi varlığının % 65’ine tekabül etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Toprak, arazi, coğrafi bilgi sistemleri, Sarıgöl, erozyon

Kaynakça

• Acar, C., Bilgin, F., Gül, A., 2002. Manisa Sarıgöl yöresindeki erozyon sahalarında ormancılık-karma ormancılık-tarım-mera amaçlı kullanım tekniklerine uygun bazı bitki türlerinin belirlenmesi ve erozyon kontrolü üzerine etkileri. T.C. Orman Bakanlığı, Ege Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten No: 19, İzmir.
• Akalan, İ., 1968. Toprak Oluşu, Yapısı ve Özellikleri (Cilt 2. Baskı). Ziraat Fakültesi Yayınları: 356, Ankara.
• Akbaş, F., Ünlükara, A., Kurunç, A., İpek, U., Yıldız, H., 2008. Tokat-Kazova’da tabansuyu gözlemlerinin CBS yöntemleriyle yapılması ve yorumlanması. Sulama ve Tuzlanma Konferansı, 1-4 Mayıs, Şanlıurfa, s. 1-12.
• Akça, E., Aydemir, S., Kadir, S., Eren, M., Zucca, C., Günal, H., Previtali, F., Zdruli, P., Çilek, A., Budak, M., Karakeçe, A., Kapur, S., FitzPatrick, E.A., 2018. Calcisols and leptosols. In: S. Kapur, E. Akça and H. Günal (Eds.), The Soils of Turkey, World Soils Book Series, Springer, Cham, pp. 139-167.
• Anonim, 1972. Manisa İli Toprak Kaynağı Envanter Raporu. T.C. Köy İşleri Bakanlığı, Toprak Su Genel Müdürlüğü, Köy İşleri Bakanlığı Yayınları: 158, Toprak Su Genel Müdürlüğü Yayınları: 242, Raporlar Serisi: 30, Ankara.
• Anonim, 1974. Gediz Havzası Toprakları. T.C. Köy İşleri Bakanlığı, Toprak Su Genel Müdürlüğü Yayınları, Raporlar Serisi No: 86, Ankara.
• Anonim, 1992. Manisa İli Arazi Varlığı. Başbakanlık, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, İl Rapor No: 45, Ankara.
• Anonim, 2008. Toprak ve Arazi Sınıflaması Standartları Teknik Talimatı ve İlgili Mevzuat. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara, (https://www.tarim orman.gov.tr/Belgeler/Mevzuat/Talimatlar/ToprakAraziSiniflamasiStandartlariTeknikTalimativeIlgiliMevzuat.pdf), (Erişim Tarihi: 01.02.2024).
• Anonim, 2019. Sarıgöl İlçesi Uzun Yıllar Rasat Kayıtları. T.C. Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Anonymous, 1999. Soil Taxonomy: A Basic System of Soil Classification for Making and Interpreting Soil Surveys. USDA Agriculture Handbook No: 436, Washington DC, 870p.
• Aslan, Ö., 2017. Güneyköy (Eşme-Uşak) yöresindeki arsenopiritli altın oluşumlarının jeolojik, mineralojik ve jeokimyasal özellikleri. Doktora Tezi, Aksaray Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aksaray.
• Atalay, İ., 2006. Toprak Oluşumu, Sınıflandırılması ve Coğrafyası (3. Baskı). Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, İzmir.
• Atalay, İ., 2015. Ekosistem Ekolojisi ve Coğrafyası (2. Baskı). Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, İzmir.
• Ates, F., 2022. Manisa Sarıgöl’deki bağların toprak kalitesinin değerlendirilmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 9(2): 453-461.
• Başayiğit, L., Şenol, H., 2008. Meyve yetiştirme potansiyeli yüksek alanların coğrafi bilgi sistemleri ortamında belirlenebildiği ve uzaktan algılama metodu ile kontrolü. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(1): 1-8.
• Dede, V., 2023. Ardahan iline ait bazı temel coğrafi özelliklerin ve arazi-toprak verilerinin coğrafi bilgi sistemleri ile değerlendirilmesi (Kuzeydoğu Anadolu). Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 11(2): 82-98.
• Dengiz, O., 2011. Samsun ilinin potansiyel tarım alanlarının genel dağılımları ve toprak etüd ve haritalama çalışmalarının önemi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 26(3): 241-250.
• Eyüpoğlu, F., 1999. Türkiye Topraklarının Verimlilik Durumu. Köy Kizmetleri Genel Müdürlüğü, Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları Genel Yayın No: 220, Ankara.
• Gökmen, F., Günal, H., 2015. Toprak işlem yöntemlerinin toprak kalitesi indikatöri ve toprak kalitesine etkileri. 21.Yüzyılda Fen ve Teknik, 2(4): 79-106.
• Karaca, S., Sarğın, B., Türkmen, F., 2019. Bazı arazi ve toprak niteliklerinin coğrafi bilgi sistem analizleriyle incelenmesi: Van ili arazi ve toprak özellikleri. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 6(2): 199-205.
• Koçman, A., 1989. Uygulamalı Fiziki Coğrafya Çalışmaları ve İzmir- Bozdağlar Yöresi Üzerinde Araştırmalar. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 49, İzmir.
• Malkoç, S., Günkaya Z., Çiçek, A., Göncü, S., Gaga, E.E., 2018. Ekoloji ve Çevre Bilgisi. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 3754, Açık Öğretim Fakültesi Yayını No: 2569, Eskişehir.
• Merken, Ö.E., Erdem, A., Ilgın, C., Çolakoğlu, H., Aydın, M., İrget, E., Çakıcı, H., Yıldız, S., Ünal, A., Kıvrak, M., 2011. Gediz Havzasında Sultani Çekirdeksiz Üzüm Bağlarının Mevcut Beslenme Durumu ve İyileştirilmesine Yönelik Parametrelerin Belirlenmesi. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Manisa Bağcılık Araştırma İstasyonu Müdürlüğü Yayın No: 136, Manisa.
• Negiş, H., Şeker, C., Koçkesen, R., 2024. Farklı sulama sistemlerinin zayıf strüktürlü toprağın fiziksel kalitesine etkisi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 11(1): 38-47.
• Özden, N., Sökmen, Ö., Uslu, İ., Aras, S., 2022. Manisa ili tarım topraklarının verimlilik durumları ile mikro element kapsamlarının belirlenerek haritalanması. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 32(2): 228-241.
• Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., İmamoğlu, A., 2014. Siirt ili bazı arazi ve toprak özelliklerinin coğrafi bilgi sistem analizleriyle değerlendirilmesi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 1(2): 128-137.
• Rieke-Zapp, D.H., Nearing, M.A., 2005. Slope shape effects on erosion. Soil Science Society of America Journal, 69(5): 1463-1471.
• Sanogo, K., Birhanu, B.Z., Sanogo, S., Ba, A., 2023. Landscape pattern analysis using GIS and remote sensing to diagnose soil erosion and nutrient availability in two agroecological zones of Southern Mali. Agriculture & Food Security,12: 4.
• Yıldız, O.U., Aydın, Ş., Yağmur, B., Demirer, T., 2022. Manisa Alaşehir yöresindeki bağların toprak ve bitki analizleri ile incelenmesi. ISPEC Tarım Bilimleri Dergisi, 6(2): 419-436.