Mera Islah ve Amenajman Uygulamalarının Vejetasyon Üzerine Etkileri: Türkiye, Samsun İli Aslançayırı Köyü Merası Örneği

Yıl 2021, , 168 - 176, 30.06.2021

Tamer Yavuz , Kadir İspirli

https://doi.org/10.19159/tutad.875860

Cited By: 1

Öz

Bu araştırma, ıslah ve amenajman uygulamalarının mera vejetasyonunda meydana getirdiği değişimleri belirlemeye yönelik olarak Türkiye’nin Orta Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Samsun ili Havza ilçesi Aslançayırı köyü merasında (41°00'52" K, 35°38'59" D, rakım 800 m) yürütülmüştür. Kullanımından kaynaklı tahribata bağlı olarak mera iki farklı kesim halinde ele alınmış ve ıslahına yönelik bütüncül bir program uygulanmıştır. Meranın genelinde gübreleme, temizleme biçimi ve münavebeli otlatma sistemi uygulanmış olup; ek olarak 1. Kesime (Sürülerek tahrip edilen mera) üstten tohumlama, 2. Kesime (Taban mera) ise havalandırma uygulaması yapılmıştır. Merada gerçekleşen değişim ıslah öncesi ve sonrası dönemde modifiye edilmiş tekerlekli lup metoduyla yapılan ölçümlerle belirlenmiştir. Islah uygulamalarının baklagil ve buğdaygil oranını artırdığı, diğer familyaların oranını azalttığı ve dengeli bir vejetasyon oluşmasına katkı sağladığı belirlenmiştir. Islah öncesinde tek yıllık türlerin, istilacı türlerin ve azalıcı türlerin oranlarının sırasıyla % 29.25, % 70.33 ve % 18.68 olduğu, ıslah sonrası dönemde ise tek yıllık türlerin ve istilacı türlerin azalış, azalıcı türlerin artış göstererek sırasıyla % 15.46, % 45.02, % 46.54 oranlarında bulunduğu belirlenmiştir. Islah öncesi dönemde merada Lotus corniculatus, Hordeum murinum, Taraxacum officinale, Bellis perennis, Carex acuta, Cyndon dactylon ve Scariola viminea türleri hâkim iken ıslah sonrasında Trifolium repens, Poa pratensis, Lolium perenne gibi azalıcı türlerin hâkim konuma geldiği gözlemlenmiştir. Islah ve amenajman uygulamalarının, mera genelinde bitkiyle kaplı alanı % 91.0’dan % 98.4’e, otlatma kapasitesini 10.17 hayvan birimi (HB)’nden 18.01 HB’ne arttırdığı, mera durum ve sağlık sınıflamasını da orta-sağlıklıdan iyi-sağlıklı kategorisine yükselttiği belirlenmiştir. Elde edilen ilerlemenin sağlanmasında, aşırı ve zamansız otlatmanın engellenmesinin en belirleyici faktör olduğu sonucuna varılmış olup, sürdürülebilirlik bakımından uygulanan otlatma planının devam ettirilmesi tavsiye edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

botanik kompozisyon, otlatma kapasitesi, mera durumu, mera sağlığı, otlatma sistemi

Destekleyen Kurum

Tarım ve Orman Bakanlığı, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü (BÜGEM)

Proje Numarası

TAGEM/TBAD/B/19/A7/P7/2128

Teşekkür

Bu çalışma Tarım ve Orman Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü’nün TAGEM/TBAD/B/19/A7/P7/2128 nolu projesi ile BÜGEM tarafından desteklenmiştir.

Effects of Pasture Improvement and Management Practices on Vegetation: A Sample of Aslançayırı Village Pasture in Samsun, Turkey

Öz

This study was conducted in the pasture of Aslançayırı village (41°00'52" N, 35°38'59" E, 800 m altitude), Havza district of Samsun province, located in the Central Black Sea Region of Turkey, to determine the changes in pasture vegetation caused by improvement and management applications. The rangeland has been divided into two different sections depending on the destruction level caused by its use, and a holistic program has been implemented for improvement. Fertilization, cleaning clipping, and alternating grazing system were applied throughout the pasture and in addition, seeding was applied to the 1st section (Destroyed by plowing pasture), and mechanical aeration was applied to the 2nd section (Base pasture). The alterations in the pasture were determined by the modified wheeled loop method before and after the improvement applications. The improvement applications have increased the ratio of legumes and grasses, decreased the ratio of other families in the pasture, and contribute to the formation of balanced vegetation. Before the improvement, the rates of annual, invasive, and decreasing species were found 29.25%, 70.33%, and 18.68%, respectively. Following the improvement, annual and invasive species have exhibited a decrease while decreasing species have proven an increase by giving the rates of 15.46%, 45.02%, 46.54% respectively. In the pre-improvement period, while Lotus corniculatus, Hordeum murinum, Taraxacum officinale, Bellis perennis, Carex acuta, Cyndon dactylon and Scariola viminea species were dominant in the pasture, it was observed that decreasing species such as Trifolium repens, Poa pratensis, Lolium perenne became dominant after the improvement. The improvement and management applications increased the plant-covered area throughout the pasture from 91.0% to 98.4% and grazing capacity from 10.17 AU (Animal Unit) to 18.01 AU and enhanced the pasture condition and health category from medium-healthy to good-healthy. It has been concluded that the prevention of excessive and untimely grazing is the most decisive factor in ensuring the progress achieved, and it is recommended to continue the grazing plan implemented in terms of sustainability.

Anahtar Kelimeler

Botanical composition, grazing system, grazing capacity, rangeland condition, rangeland health

Proje Numarası

TAGEM/TBAD/B/19/A7/P7/2128

Kaynakça

• Alay, F., İspirli, K., Uzun, F., Çınar, S., Aydın, İ., Çankaya, N., 2016. Uzun süreli serbest otlatmanın doğal meralar üzerine etkileri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 33(1): 116-124.
• Algan, D., Aydın, İ., 2017. Üstten tohumlanan ve gübrelenen merada otların nitrat ve makro element içerikleri. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 32(3): 374-382.
• Altın, M., Tuna, C., Gür, M., 2010. Tekirdağ taban ve kıraç meralarının verim ve botanik kompozisyonuna gübrelemenin etkisi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 7(2): 191-198.
• Altın, M., Tuna, C., Nizam, İ., Ateş, E., 2005. Pirinççi köyü meraları dolgu alanlarını bitkilendirme uygulamaları. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, Bildiriler Kitabı Cilt II, 5-9 Eylül, Antalya, s. 1157-1162.
• Altıntaş, G., Altıntaş, A., Çakmak, E., Demir, O., 2018. Islah edilmiş meraların sürdürülebilirliği üzerine bir araştırma: Amasya-Tokat-Sivas örneği. Tarım Ekonomisi Araştırma Dergisi, 4(2): 1-16.
• Anonim, 2021a. Bitkisel Üretim İstatistikleri. (https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p= Tarim-111), (Erişim tarihi: 20.01.2021).
• Anonim, 2021b. Tarım ve Orman Bakanlığı 2019 yılı Faaliyet Raporu. (https://www.tarimorman.gov.tr/ SGB/Belgeler/Bakanl%C4%B1k_Faaliyet_Raporlar%C4%B1/2019%20yili%20faaliyet%20raporu.PDF), (Erişim tarihi: 20.01.2021).
• Anonim, 2021c. Dünya Geneli Şehirlerde İklim Verileri. (https://tr.climate-data.org/asya/tuerkiye/samsun /havza-15891/), (Erişim tarihi: 20.01.2021).
• Aydın, İ., Uzun, F., 2000. Effect of different improvement methods on yield and botanical composition of natural pasture in Salur Village of Ladik Town. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 24(2): 301-307.
• Aygün, C., Kara, İ., Sever, A.L., Erdoğdu, İ., Atalay, A.K., Özaydın, K.A., Aydoğmuş, O., 2017. Eskişehir ili meralarının azotlu ve fosforlu gübre gereksinimlerinin belirlenmesi. Toprak Su Dergisi, 6(1): 44-51.
• Babalık, A. A., Fakir, H., 2017. Korunan ve otlatılan mera alanlarında vejetasyon özelliklerinin karşılaştırılması: Kocapınar Merası örneği. Türkiye Ormancılık Dergisi, 18(3): 207-211.
• Bakır, Ö., 1999. Otlatma Amenajmanı ve Otlatma Sistemleri, Mera Kanunu Eğitim ve Uygulama El Kitabı-1, Çayır-Mera Amenajmanı ve Islahı, Matsa Basımevi, Ankara, s. 173-207.
• Bakoglu, A., Bagci, E., Erkovan, H.I., Koc, A., Kocak, A., 2009. Seed stocks of grazed and ungrazed rangelands on Palandoken Mountains of Eastern Anatolia. Journal of Food, Agriculture and Environment, 7(3&4): 674-678.
• Çınar, S., Hatipoğlu, R., Avcı, M., İnal, İ., Yücel, C., Avağ, A., 2014. Hatay ili Kırıkhan ilçesi taban meralarının vejetasyon yapısı üzerine bir araştırma. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 31(2): 52-60.
• Demirhan, E., Özyazıcı, M.A., 2019. Determination of vegetation and soil properties of the floodplain rangeland in the continental climate zone of Turkey. Applied Ecology and Environmental Research, 17(6): 15531-15546.
• Erden, İ., Acar, Z., Manga, İ., Aydın, İ., Özyazıcı, M.A., Akkaş, N., 1994. Samsun koşullarında gübrelemenin doğal mer’anın ot verimi, kalitesi ve botanik kompozisyonuna etkileri üzerinde bir araştırma. Tarla Bitkileri Kongresi, 25-29 Nisan, Çayır-Mer’a ve Yembitkileri Bildirileri, Cilt III, Bornova-İzmir, s. 83-87.
• Gökkuş, A., Koç, A., Çomaklı, B., 2000. Çayır-Mer'a Uygulama Kılavuzu. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Yayın No: 142, Erzurum.
• Holechek, J.L., Pieper, R.D., Herbel, C.H., 2010. Range Management: Principles and Practices (6th Edition). Prentice Hall, one Lake Street, Upper Saddle River, Amsterdam.
• İspirli, K., Alay, F., Uzun, F., Çankaya, N., 2016. Doğal meralardaki vejetasyon örtüsü ve yapısı üzerine otlatma ve topografyanın etkisi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 3(1): 14-22.
• Kendir, H., 1999. Ayaş (Ankara)’ta doğal bir meranın bitki örtüsü, yem verimi ve mera durumu. Tarım Bilimleri Dergisi, 5(1): 104-110.
• Koç, A., Çakal, Ş., 2004. Comparison of some rangeland canopy coverage methods. International Soil Congress Natural Resource Management for Sustainable Development, 7-10 June, Erzurum, p. 41-45.
• Koç, A., Gökkuş, A., Altın, M., 2003. Mera durumu tespitinde dünyada yaygın olarak kullanılan yöntemlerin mukayesesi ve Türkiye için bir öneri. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi, 13-17 Ekim, Diyarbakır, s. 36-42.
• Özyazıcı, M.A., Yıldız, A., 2017. Türkiye’nin doğusunda yer alan doğal bir meranın toprak ve bitki örtüsünün beslenme dinamiği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Doğa Bilimleri Dergisi, 20(Özel Sayı): 109-115.
• Şahinoğlu, O., Uzun, F., 2016. Taban mera ıslahında farklı metotların etkinliği: I. Agronomik özellikler. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 31(3): 423-432.
• Türker, A.H., 2006. Mersin-Tarsus Oluk Koyak köyü Topak Ardıç mevkisinde 1997 yılından beri korunmuş ağaçlandırma sahasındaki otsu vejetasyonun özellikleri üzerine bir araştırma. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Uzun, F., Alay, F., İspirli, K., 2016. Bartın ili meralarının bazı özellikleri. Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 3(2): 174-183.
• Uzun, F., Ocak, N., 2019. Some vegetation characteristics of rangelands subjected to different grazing pressures with single- or multi-species of animals for a long time (A case of Zonguldak province, Turkey). Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 34(3): 360-370.
• Yavuz, T., Sürmen, M., Töngel, M.Ö., Avağ, A., Özaydın, A.K., Yıldız, H., 2012. Amasya mera vejetasyonlarının bazı özellikleri. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 5(1): 181-185.
• Yıldız, A., Özyazıcı, M.A., 2017. Karasal iklim kuşağında bulunan bir meranın farklı yöneylerinde botanik kompozisyonun, ot verimi ve ot kalitesinin belirlenmesi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 4(3): 218-231.