Türkiye’nin Hatay İlinde Açıkta Domates Üretiminin Pazarlama Yapısının Analizi

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 18 - 26, 14.04.2023

Merve Büşra Çiftçi Nuran Tapkı

https://doi.org/10.19159/tutad.1197136

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’nin güneyinde Akdeniz bölgesinde yer alan Hatay ilinde açıkta domates üretiminin pazarlama organizasyonunun etkinliği, üretim ve pazarlama esnasında yaşanan sorunların tespiti ve çözüm önerilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Açıkta domates yetiştiriciliği yapan üreticiler ve açıkta domates ticareti yapan aracılar olmak üzere 2 farklı anket yardımıyla görüşmeler yapılarak veriler toplanmıştır. Anket yapılacak üretici sayısı belirlenirken “Basit Tesadüfi Örnekleme Yöntemi” kullanılmıştır. Araştırma 2020 yılında Hatay ilinin Arsuz, Reyhanlı, Samandağ, Antakya ve Kırıkhan ilçelerinde yapılmıştır. Anketler, açıkta domates üretimi yapan 60 üretici ve 10 aracıyla görüşülerek tamamlanmıştır. Ortalama yaşı 50.47 olan işletme sahiplerinin domates üretimini ortalama 16.13 yıldır yaptıkları belirlenmiştir. Üretilen domatesler sofralık ve salçalıktır. Üreticiler, ürettikleri sofralık domatesin % 94.44’ünü sebze haline, % 5.56’sını yerel pazara satmaktadır. Salçalık domatesin ise % 96.00’sı işleme tesisine % 4.00’ü yerel pazara satılmaktadır. Üretilen domates satıştan önce 59 işletmede sınıflandırmaya tabi tutulmaktadır. Sınıflandırma işlemi olgunluk ve büyüklüğe göre yapılmaktadır Ürünler işletmeden kasalarla taşınırken, taşıma işlemi için kamyon ve traktör kullanılmaktadır. Geriye kalan 1 işletme, sınıflandırma yapmamaktadır. Domatesin komisyonculara satış fiyatı ortalama 1.43 TL, perakendeci fiyatı ise ortalama 4.20 TL, nispi marj % 34.04 olarak belirlenmiştir. İşletme sahipleri ürün satış fiyatının o günkü piyasa koşullarında arz ve talebe göre belirlendiğini ifade etmişlerdir. İşletmeler, komisyoncular tarafından ürün satın alınırken % 68.35 oranında ürün kalitesine, % 31.65 oranında ise ürün miktarına göre hareket ettiklerini belirtmiştir. Araştırma alanındaki üreticilerin en önemli pazarlama sorunları; ürün fiyatının düşüklüğü, örgütlenme yetersizliği, ürün depolama imkânının olmaması ve taşıma masraflarının yüksekliği olarak ifade edilmiştir. Araştırma sonuçları, açıkta domates üretiminde mevcut pazarlama sorunlarının giderilmesi halinde üretim alanlarının önümüzdeki yıllarda genişleyebileceği, üretim miktarındaki artış ve makul ürün fiyatları sayesinde üretici gelirlerinin artacağını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Hatay, domates, üretim, pazarlama, fiyat, örgütlenme

Evaluation of The Marketing Structure of Open Field Tomato Production in Hatay Province of Türkiye

Öz

In this study, it was aimed to determine the effectiveness of the marketing organization of tomato production in the open field in Hatay, which is located in the Mediterranean region in the south of Türkiye, and to determine the problems experienced during production and marketing and to present solutions. Data were collected by conducting interviews with the help of two different questionnaires, the producers who grow tomatoes in the open field and the intermediaries engaged in the trade of tomatoes in the open field. “Simple Random Sampling Method” was used while determining the number of producers to be surveyed. The research was conducted in the Arsuz, Reyhanlı, Samandağ, Antakya, and Kırıkhan districts of Hatay province in 2020. The surveys were completed by interviewing 60 producers and 10 intermediaries engaged in open-field tomato production. It has been determined that farm owners with an average age of 50.47 years have been producing tomatoes for an average of 16.13 years. The tomatoes produced are table and tomato paste. Producers sell 94.44% of the table tomatoes they produce to the vegetable marketplace and 5.56% to the local farmers market. 96.00% of the tomato paste was sold to the processing plant and 4.00% was sold to the local market. Produced tomatoes were classified in 59 enterprises before the sale. The classification was made according to maturity and size. Trucks and tractors are used for transportation, while the products are transported from the enterprise with crates. The remaining enterprise does not classify. The average sales price of tomatoes to brokers is 1.43 TL, and the average retail price is 4.20 TL, with a relative margin of 34.04%. Business owners stated that the sales price of the product is determined according to the supply and demand in the market conditions of that day. Businesses stated that while purchasing products by brokers, they act according to product quality at a rate of 68.35% and according to the number of products at a rate of 31.65%. The most important marketing problems of the producers in the research area were the low price of the product, the lack of organization, the lack of product storage, and the high transportation costs. The results of the research show that if the current marketing problems in open tomato production are eliminated, the production areas can expand in the coming years, and the income of the producers will increase thanks to the increase in the production amount and reasonable product prices.

Anahtar Kelimeler

Hatay, tomato, production, marketing, price, organization

Kaynakça

• Anonim, 2021. Bitkisel Üretim Veri Tabanı. Türkiye İstatistik Kurumu, (http://www.tuik.gov.tr), (Erişim Tarihi: 22.06.2021).
• Anonymous, 2022. Crop Production Data. Food And Agriculture Organization of The United Nations, (https://www.fao.org/faostat/en/#data), (Erişim Tarihi: 16.01.2022).
• Bozdemir, M., Bayramoğlu, Z., Karakayacı, Z., Ağızan, K., Ağızan, S., 2021. Domates pazarlama kanalları ve pazar marjının belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 31(1): 179-187.
• Çeltikçi, M., 2008. Antalya ilinde domates üretim ve pazar analizi. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Düzyaman, E., Duman, İ., 2003. Dried tomato as a new potential in export and market diversification in Turkey. Acta Horticulturae, 613: 433-436.
• Ertürk, Y.E., Çirka, M., 2015. Türkiye ve Kuzey Doğu Anadolu Bölgesi (KDAB)’nde domates üretimi ve pazarlaması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 25(1): 84-97.
• Güler, F., 2018. Iğdır ilinde domates üretim ekonomisi. Yüksek Lisans Tezi, Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Iğdır.
• İnan, H., 2016. Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği. İdeal Kültür Yayıncılık, 1. Baskı, Kültür Bakanlığı Sertifika No: 12669, İstanbul.
• Karadaş, K., Ertürk, Y.E., 2016. Iğdır ilinde domates üretimi ve pazarlaması. Meyve Bilimi, 1(Özel Sayı): 33-37.
• Kazak, G., Özşenler, S., Artukoğlu, M.M., Yıldız, Ö., 2018. Sanayi domatesi üretimi ve pazarlamasında karşılaşılan sorunlar: İzmir ili Torbalı ilçesi örneği. Ege Üniversitesi Tarım Ekonomisi Dergisi, 24(2): 215-223.
• Ok, Ü., 2009. Tokat ili merkez köylerinde sırık domatesin üretim ve pazarlaması. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Yamane, T., 2010. Temel Örnekleme Yöntemleri (Çeviri). Literatür Yayıncılık, İstanbul.