Cumhuriyet Donanması’nın Yeni bir Yavuz Edinme Girişimleri: Harekât İhtiyaçları mı, Donanma Sembolizmi mi?

Yıl 2023, , 1 - 26, 30.04.2023

Mesut Özel

https://doi.org/10.52792/tws.1286538

Öz

Ülkelerin önemli dış politika uygulama araçlarından olan donanmalar, özellikle görkemli muharebe gemileri ile yakın geçmişte ülke niyet ve taahhütlerinin, diğer bir deyişle, egemenlik, milli güç ve uluslararası itibarının temsilcisi olarak tarih sahnesinde boy göstermiştir. İhtişamlı ‘yüzer kalelere’ sahip olma arzusu, Birinci Dünya Harbiyle sonuçlanan tırmanmada denizde silahlanma yarışını tetiklemiştir. Deniz aşırı topraklarını ve adalarını ‘donanmasızlıktan’ yitiren Osmanlı Devleti, bu rekabetin dışında kalamamıştır. Cumhuriyet Donanması da deniz hak ve menfaatlerini koruma görevini kurumsal kimliğinin özü olarak benimsemiş, açık deniz donanması geliştirmeyi ısrarla ve devamla hedeflemiştir. Dünya donanmalarıyla etkileşimle gelişen bahriye kültürüne dayanan bu strateji, tehdit, yapısal değişim ve ekonomik menfaat odaklı gerçekçi paradigmaların yalınlığına karşın, kültürel sembollerin öne çıktığı sosyolojik temelli kurumsalcı yaklaşımlar ile daha iyi açıklanabilmektedir. Bu makalede, Cumhuriyet Donanması’nın “ana kuvveti” olan Yavuz’u yenilemek için yarım asır sonra gösterdiği gayretler, Amerikan arşiv belgeleri ve dönemin tanıklarının anılarına dayanılarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası İlişkiler, Türk Deniz Kuvvetleri, Cumhuriyet Donanması, Yavuz muharebe kruvazörü, muharebe gemisi, açık deniz donanması.

Teşekkür

Katkılarından dolayı Prof.Dr.Serhat Güvenç'e teşekkür ederim.

Kaynakça

• “2 Kruvazör ve 4 Muhrip Alacağız”, Akşam, 11 Eylül 1948. Alioğlu, Mehmet, Continental Powers and Quest for Status: A Comparative Study of Abdulaziz’s Navy, (1861-1876), Basılmamış Doktora Tezi, Kadir Has Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Fakültesi, (İstanbul, 2002): 179-182.
• Besbelli, Saim ve Göymen, İhsan, Türk İstiklal Harbi Cilt V Deniz Cephesi ve Hava Harekatı, Ankara: Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı, 1964.
• Booth, Ken Navies and Foreign Policy, New York, USA: Routledge, 2014.
• Cable, James, Gunboat Diplomacy 1919-1991: Political Applications of Limited Naval Force, NY: St.Martin’s Press, 1994.
• “Cumhuriyet’in Büyük Teşebbüsü: Başkalarının Vermediğini Millet Yapar”, Cumhuriyet, 02 Mayıs 1965.
• Daver, Abidin “Dost Amerika’nın Türkiye’ye Karşı Vazifesi”, Cumhuriyet, 20 Haziran 1950.
• Eyre, Dana P. ve Suchman, Mark C. “Status, Norms and Proliferation of Conventional Weapons: An Institutional Theory Approach”, içinde The Culture of National Security: Norms and Identity in World Politics, ed. Peter J Katzstein, New York: Columbia University Press, 1996, 79-113.
• Farrell, Theo, “World Culture and Military Power”, Security Studies 14(3) (2005): 48-88.
• Germond, Basil, Sanders, Deborah, Mulqueen, Michael ve Speller, Ian, “Small Navies in Perspective: Deconstructing the Hierarchy of Naval Forces”, içinde Small Navies Strategy and Policy for Small Navies in War and Peace, England, England: Ashgate Publishing, 2014.
• Gough, Barry, “Prince of Wales and Repulse: Churchill’s “Veiled Threat Reconsidered”, Churchill Proceedings, International Churchill Conference, Vancouver, 2007, Erişim Tarihi: 22 Şubat 2021, https://winstonchurchill.org/publications/finest-hour/finest-hour-139/prince-of-wales-and-repulse-churchills-veiled-threat-reconsidered/.
• Gürdeniz, Cem, Çelik Gemiler, Demir Bahriyeliler, İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi, 2016.
• Güvenç, Serhat, Birinci Dünya Savaşına Giden Yolda Osmanlı’nın Drednot Düşleri, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür yayınları, 2009.
• Hall, Peter A. ve Taylor, Rosemary C. “Political Science and the Three Institutionalisms”, Political Studies 44(5) (1996): 936-57.
• Hangen, Welles “Turkey is Offered a British Cruiser”, The New York Times, Ekim 16, 1953.
• Howard, Michael, “War and the Nation-State”, Daedalus 108(4) (1979): 101-10.
• İnanç, Gül ve Yilmaz, Şuhnaz, “Gunboat Diplomacy: Turkey, USA and the Advent of the Cold War”, Middle Eastern Studies 48(3), Mayıs 2012: 401-11.
• Kaplan, Lawrence S., A Community of Interests: NATO and the Military Assistance Program, 1948-1951, Wahington D.C.: Office of Secretary of Defence, 1980.
• Koçer, İbrahim Özdem, Şanlı Yavuz, İstanbul: Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, 2008.
• Kennedy Ludovic, Pursuit: The Chase and Sinking of Bismarck, London: Collins, 1975.
• Kış, Salih, “Birinci Dünya Savaşı’nın Seyrini Değiştiren Goeben ve Breslau Gerçeği”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 15(22), 15 Nisan 2017: 111-24
• Lindberg, Michael ve Todd, Daniel, Brown-, Green-, and Blue-Water Fleets: The Influence of Geography on Naval Warfare, 1861 to the Present, West Point, CT: Praeger, 2002.
• Mercan, Evren, 1850’den Günümüze Modern Harp Gemileri, İstanbul: Kronik Kitap, 2022.
• Meyer, John W. “The World Polity and the Authority of the Nation State”, içinde Institutional Structure: Constituting State, Society, and the Individual, ed. George M Thomas vd., Beverly Hills: Sage Publications, 1987, 41-71
• Mütercimler, Erol, Satılık Ada Kıbrıs: Kıbrıs Barış Harekatının Bilinmeyen Yönleri, İstanbul: Alfa Yayınları, 1990. “Oramiral Mehmed Ali Ülgen’in İzmir’de Gazetecilere Mühim Demeci”, Cumhuriyet, 11 Eylül 1948.
• “Ordu-Millet Elele”, Milliyet, 24 Temmuz 1974.
• Ormrod, Jeanne Ellis, Öğrenme Psikolojisi (Human Learning), ed. Mustafa Baloğlu, Ankara: Nobel Akademik, 2003.
• Rhodes, Edward, “Sea Change: Interest-Based Vs. Cultural-Cognitive Accounts of Strategic Choice in the 1890s”, Security Studies 5(4) (1996): 73-124.
• Shulman, Mark Russel, Navalism and Emerging of American Sea Power, 1882-1893, Annapolis: Naval Institute Press, 1995.
• Till, Geoffrey, Seapower: A Guide for the 21st Century, New York: Routledge, 2018.
• Topuz, Sinan, Modern Deniz Harbini ve Denizler için Mücadeleyi Anlamak, İstanbul: Alibi Yayıncılık, 2016.
• Tunaboylu, İskender, “Deniz Kuvvetlerinde Sistem Değişikliği,” Basılmamış Doktora Tezi, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2008.
• Tunaboylu, İskender, “Tarihin Son Dretnotu: Yavuz (Goeben)”, International Periodical For the Languages, Literature and Hİstory of Turkish or Turkic 10(1), (2015): 771-802.
• “Yavuz, 62 Yaşında Emekli Oldu”, Milliyet, 08 Haziran 1973.
• “Yavuz Gidiyor Yavuz”, Tercüman, 08 Haziran 1973.
• “Yavuz Fırkateyninin Türk Deniz Kuvvetlerine Teslimi”, Savunma ve Havacılık, 1987.
• Yavuzalp, Ercüment, Liderlerimiz ve Dış Politika, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1996.
• “Yeni Bir Yavuz İstiyoruz”, Hürriyet, 25 Temmuz 1974.
• Yılmaz, Şuhnaz, Barlas, Dilek and Güvenç, Serhat, “Revisiting the Britain-US-Turkey triangle during the transition from Pax Britannica to Pax Americana (1947-1957),” Southeast European and Black Sea Studies, 20:4 (2020).