Çanakkale Cephesi'nde 19 Mayıs Türk Tarruzu ve 24 Mayıs Ateşkesi

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 32 - 50, 30.04.2022

Aslıhan Kervan

https://doi.org/10.52792/tws.1089109

Öz

Çanakkale Kara Harekâtı, 25 Nisan 1915 tarihinde Müttefik Kuvvetlerin Gelibolu Yarımadası’nda Seddülbahir ve Arıburnu Kıyılarına asker çıkarmasıyla başlamıştır. Yarımadanın en güneyindeki Seddülbahir mıntıkası ana çıkarma alanı olup buradaki harekât 8’inci İngiliz Kolordusu tarafından gerçekleştirilmiştir. Tali bir çıkarma alanı olan Arıburnu çıkarması Avustralya ve Yeni Zelanda Kolordusu (ANZAC) tarafından yapılmıştır. Arıburnu kıyılarına yapılan bu çıkarma 27’nci ve 57’nci Türk Alay’ları tarafından karşılanmıştır. Zorlu coğrafyanın hakim yükseltilerine yerleşen Türk kuvvetleri Anzak Kolordusunu denize sürmek için 27 Nisan ve 1 Mayıs 1915 tarihlerinde tüm cephe hattı boyunca taarruzda bulunmuş fakat amaçlarına ulaşamamışlardır. 19 Mayıs Türk Taarruzu, kıyıda çıkarma yaptıkları dar bir alana kıstırılmış Anzak Kolordusunu denize dökmek için gerçekleştirilen son taarruzdur. Taarruz sonrası insansız bölgede kalan Türk yaralı ve şehitlerinin toplanamaması her iki tarafı da sıhhî ve vicdani sebeplerle rahatsız etmiştir. Hatlar arasında kalanların toplanabilmesi için yapılan görüşmeler neticesinde 24 Mayıs 1915 tarihinde Çanakkale Cephesi’nin tek resmi ateşkes anlaşması yapılmıştır. Bu çalışmada Kuzey Grup Komutanlığı’nın mevcudunun ¼’ini kaybettiği 19 Mayıs Türk Taarruzu, ateşkese giden süreç ve 24 Mayıs Ateşkesi Türk, İngiliz ve Avustralya kaynakları ışığında incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale Cephesi, Kuzey Grup Komutanlığı, Arıburnu Muharebeleri, 19 Mayıs Türk Taarruzu, 24 Mayıs Ateşkesi

Kaynakça

• Arşiv ve Askeri Tarih Daire Başkanlığı Birinci Dünya Harbi Kataloğu
• The National Archieves, WO 158-921 Correspondence Relating to Armistice Kaba Tepe Area 24th May 1915.
• Dardanelles Commission, First Report: Presented to Parliament by Command of His Majesty, London: Published By His Majesty’s Stationary Office, 1917.
• Askeri Kayıtlara Göre Çanakkale Cephesi’nde 19 Mayıs 1915 Türk Taarruzu, Cilt 1, Editör Barış Borlat, Ankara: Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı, 2020.
• Askeri Kayıtlara Göre Çanakkale Cephesi’nde 19 Mayıs 1915 Türk Taarruzu, Cilt 2, Editör Barış Borlat, Ankara: Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı, 2020.
• Aspinall-Oglander, Br-General C. F., Military Operations Gallipoli, Volume II, London: William Heinemann, 1932.
• Bean, C. E. W., The Story of Anzac, Vol II, Queensland: Univercity of Queensland
• Bean, C. E. W., Gallipoli Mission, Canberra: Australian War Memorial, 1952.
• Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi, V. Cilt II. Kitap, Genelkurmay Başkanlığı, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 2012.
• Çanakkale Hatıraları 1.Cilt, Yay.Haz. Metin Martı, İstanbul: Arma Yayınları, 2005.
• Çanakkale Hatıraları 2.Cilt, Yay. Haz. Metin Martı, İstanbul: Arma Yayınları, 2002.
• Field Marshall Lord Birdwood, Khaki and Gown, Great Britain: Ward, Lock & Co., Limited, 1942.
• Gilbert, Martin, Churchill, Çev. Süha Sertabiboğlu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
• Hamilton, Ian, Gallipoli Diary, Vol I, London: Edward Arnold, 1920.
• Hart, Peter, Gallipoli, Great Britain: Profile Books, 2011.
• MacMunn, Sir George, Behind The Scenes In Many Wars, London: John Murray, 1930.
• Mons, Anzac and Kut By an MP Aubrey Herbert, Ed. By Edward Melotte, Great Britain: Pen&Sword Military, 2009.
• Rhodes, James Robert, Gallipoli , Kent: Pimlico, 1999
• Sanders, Liman von, Five Years in Turkey, Annapolis: The Williams & Wilkins Company, 1928.
• Sayılır, Burhan, Çanakkale Savaşı’nda Psikolojik Harekat Faaliyetleri ve Koşullar, Aileni Özlemedin mi?, Ankara: Gazi Kitabevi, 2014.
• Sayılır, Burhan, “Çanakkale Savaşları’nda Yer Alan İtilâf Askerlerinin Dini-Etnik Yapısı ve Sahip Oldukları Türk İmajı”, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı 18, 2015.
• Uyar, Mesut, “Who Called for a Ceasefire”, War Time Official Magazine of The Australian War Memorial, sayı 74, 2016.