'Büyük Anlatısını' Arayan "Savaş": 1974 Kıbrıs Barış Harekatı

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 14 - 31, 30.04.2022

Serhat Güvenç

https://doi.org/10.52792/tws.1097991

Cited By: 1

Öz

Kıbrıs Barış Harekatı tarih yazını henüz bir büyük anlatı ortaya koyamamıştır. Bu yazın başlangıçta oldukça seçici ve zaman zaman kilit bazı siyasi aktörleri bile dışlayıcı bir özellik göstermiştir. Ancak zamanla dışlanan, ihmal edilen veya “suskunluğu” tercih eden aktörleri anlatıya eklemeleyenler eserlerle ve hatta bu tür aktörler tarafından bizzat kaleme alınan anılarla harekata ilişkin daha kapsayıcı bir anlatı taslağı uç vermiştir. 1974’den günümüze Büyük Anlatıyı önemli ölçüde şekillendiren üç önemli eser ve bir siyasi gelişme öne çıkmaktadır. İlk eser 1978’de gazeteci Mehmet Ali Birand’ın yayınladığı Otuz Sıcak Gün adlı kitaptır. İkinci önemli eser 1989’de harekatın 15nci yıldönümde Orgeneral Bedrettin Demirel’in anılarının Cumhuriyet gezisinde yazı dizisi olarak yayınlanmasıdır. Erbil Tuşalp tarafından yayına hazırlanan bu anılarla suskunluk duvarında ilk gedik açılmıştır. Duvarı yıkan gelişme ise 2004 yılında Annan Planı’nın Kıbrıslı Türkler tarafında kabul edilmesidir. 1974’de çözüme kavuşturulduğu varsayılan bir konunun aslında halledilmediğinin anlaşılması, “1974”ü Türk kamuoyuna ve özellikle genç kuşaklara hatırlatmaya yönelik yayın patlamasına yol açmıştır. Büyük anlatının iskeletini askeri ayrıntılarla besleyen üçüncü eser Korgeneral Muzaffer Sever’in 2010’da yayımlanan 20 Temmuz 1975 Kıbrıs: Bitmeyen Gece kitabıdır. Kitap hem daha önce bilinmeyen ayrıntıları ortaya çıkarmış hem de harekata ilişkin hareretli bir tartışmayı da tetiklemiştir.

Anahtar Kelimeler

Askeri tarih, Askeri tarih yazımı, Soğuk Savaş

Kaynakça

• Akay, İrfan, Kıbrıs Barış Harekâtı Anıları, İstanbul: Efe Akademi Yayınevi, 2021.
• Alkoç, Ayhan, “Kıbrıs Harekatı’nın Sessiz Kahramanları,” Deniz Kuvvetleri Dergisi, 80/487, (Ekim 1974): 14-19.
• Andrews, Maggie, Bagot-Jewitt, Charlie and Hunt, Nigel, “Introduction: National memory and war”, Journal of War and Culture Studies, 4/3, (2011): 283-288.
• Arslan, Kahraman, Bir Kıbrıs Gazisinin Sıradışı Anıları, Ankara: Minel Yayın, 2019.
• Arslan, Mehmet, Kıbrıs Harekatının Perden Arkası, İstanbul: Akabe Yayınları, 1990
• Artuç, İbrahim, Kıbrıs’ta Savaş ve Barış, İstanbul: Kastaş Yayınları, 1989.
• Atun, Ali Fikret, İkinci Kıbrıs Seferi: 20 Temmuz 1974, İstanbul: Harp Akademileri Basım Evi, 1999.
• Bakkalbaşıoğlu, Özhan, Kıbrıs Barış Harekâtı: TCG Kocatepe Nasıl Battı? (Bir Akıl Tutulması), İstanbul: Kaynak Yayınları, 2020.
• Başel, Mustafa, 3’ncü Komando Bölük Kıbrıs’ta: ‘Beni Bırakma Komutanım’, İstanbul: Kastaş Yayınları, 2016.
• “Biden Holds Up Export License for CH-53Es for Turkey,” Defense Daily, 208/32 (16 Kasım 2000).
• Birand, Mehmet Ali, 30 Sıcak Gün, İstanbul: Milliyet, Eylül 1975.
• Birand, Mehmet Ali, Diyet: Türkiye ve Kıbrıs Üzerine Uluslararası Pazarlıklar (1974-1980), İstanbul: Milliyet Yayınları, 1978.
• Boğuşlu, Mahmut, 1960-1978 Olayları: Anılar Yorumlar, İstanbul: Kastaş Yayınevi, 1995.
• Bölükbaşı, Süha, Barışçı Çözümsüzlük, Ankara: İmge Yayınları, 2001.
• Çakıt, Necabettin, “Kıbrıs Barış Savaşı (Çıkarma ve İndirme),” Türk Muharipler Dergisi, 38/4 (Ekim, Kasım, Aralık 1974): 29-34.
• Çakıt, Necabettin, “Kıbrıs Barış Savaşı Hakkında bir Açıklama,” Türk Muharipler Dergisi, 29/1, (Ocak, Şubat, Mart 1975): 13.
• Çilingir, Attila, Girne’den Doğan Güneş, İstanbul: Sektör Yayıncılık, 1997.
• Atilla Çilingir, Unutanlar, Unutturulanlar ya da Hatırlayamadıklarımız , Ankara: Otopsi, 2004.
• Çopur, İzettin, 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı ve Anılar, İstanbul: Kastaş Yayınevi, 2014.
• Çölaşan, Emin, Unutulmayan Söyleşiler: Tarihe Düşülen Notlar, İstanbul: Doğan Kitap, 2006,
• Demirel, Bedrettin, “Bir Savaş Hatırası,” Kara Kuvvetleri Dergisi, 44 (Aralık 1974): 25-31.
• Erdem, Turan, Kıbrıs Barış Harekâtında 3ncü Paraşüt Taburu, Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüdler Başkanlığı, 1999.
• Evcil, Cumhur, Yavru Vatan Kıbrıs’ta Zaferin Hikayesi, Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüdler Başkanlığı, 1999.
• Eruç, Cemal, Ceride: Bir Komando Tabur Komutanın Kıbrıs Barış Harekatı’nda 301 Günlük Gayrıresmî Harp Ceridesi, İstanbul: Cinius, 2014
• Flanagan Jr., E. M., Airborne: A Combat History of American Airborne Forces, New York: Ballantine Books, 2002,
• Gökhan, Mehmet Remzi, Kıbrıs Barış Harekatı’nda İlginç Olaylar, Ankara: Yeni Avrasya Yayınları, 2004.
• Günsev, Mesut, “Barış Harekâtının 24 İsimsiz Kahramanı,” Yıllarboyu Tarih, (Temmuz 1980): 4-8.
• Günsev, Mesut, 20 Temmuz 1974: Şafak Vakti Kıbrıs’ta, İstanbul: Kastaş Yayınları, 1996.
• Gürcan, Ali İhsan, Kıbrıs Barış Harekâtı ve Ötesi, İstanbul: Kastaş Yayınevi, 2013.
• Gürpınar, Vecdet Ertek, Genç bir Asker, Kıbrıs ve Barış Harekâtı, İstanbul: Kastaş Yayınları, 2015.
• İkiz, İ. Neş’et, Bir Ada, Bir Dava, Bir Savaş: Kıbrıs Barış Harekâtı, İstanbul: Alfa 2007.
• Kadercan, Tekin, 610 Gerçek Gün, İstanbul: Hüsnütabiat Matbaası, 1978.
• “Kayacan, Kocatepe’nin Batırılmasının Hesabını Vermelidir,” Son Havadis, (23 Kasım 1974).
• Keser, Ulvi, Ben de Oradaydım: Kıbrıs’tan Gazi Anıları, 2. Cilt, İstanbul: Hiper Yayın, 2021.
• Kolat, Enes, Kıbrıs 1974: Askerlerin Türküsü, İstanbul: Arı Matbaası, 2021.
• Kilercioğlu, Orhan Safa, Unutulan Bedel: Kıbrıs Türkünün Acı ve Cesaret Dolu Yılları, İstanbul: Fark Yayınları, 2007.
• Mazza, Ugo, “Cyprus: Operation Attila,” Arms and Weapons, 3/14, (Eylül 1974): 28-34.
• Kundakçı, Hasan, Kıbrıs’ta Barış İçin Savaş, İstanbul: Kaynak Yayınları, 2020.
• Metin, Sedat, Kıbrıs Türk Kuvvetleri Alayı: Sancak Destanı, Ankara: Ajans-Türk A.Ş., 1996.
• Mütercimler, Erol, Kıbrıs Barış Harekatının Bilinmeyen Yönleri, İstanbul: Yaprak Yayınları, 1990,
• Mütercimler, Erol, Satılık Ada: Kıbrıs, 5. Basım, İstanbul: Alfa, 2007.
• Okçay, Nihat, Geçmişten Geleceğe Kıbrıs: Askeri ve Siyasi Gelişmeler, Anılar ve Sınır Olayları, Ankara: K.K. Eğitim ve Doktrin Komutanlığı Alınan Dersler Merkezi, 2000.
• Öymen, Altan, “Ecevit Kıbrıs’ı Anlatıyor,” Cumhuriyet, (21 Temmuz 1975).
• Özakman, Turgut, Çılgın Türkler Kıbrıs, Ankara: Bilgi Yayınevi, 2012.
• “Özal Hükümeti Ecevit’in Kıbrıs Konuşmaları Kitabını Yasakladı,” Cumhuriyet (10 Mayıs 1986).
• Polat, Yılmaz, Ateş Altında Kıbrıs, Ankara: Gazeteciler Cemiyeti Yayını, 1998.
• Polat, Yılmaz, Barış İçin Oradaydılar: Parola – Kıbrıs, Ankara: Ulus Dağı Yayınları, 2007.
• Sadrazam, Halil, Birinci Harekât: Temmuz 1974, Lefkoşa: Söylem Yayınları, 2013; İkinci Harekât ve Sonrası: Ağustos 1974, Söylem Yayınevi, Lefkoşa, 2014.
• Sever, Muzaffer, 20 Temmuz 1974 Kıbrıs: Bitmeyen Gece, İstanbul: Kastaş Yayınları, 2010.
• Sheenan, Matt and Neimand, Annie, “Science of Story Building: Master and Counter Narratives,” Science of Story Building (10 Mayıs 2018), https://medium.com/science-of-story-building/science-of- story-building-master-counter-narratives-1992bec6b8f (erişim 19.03. 2022).
• Süsoy, Yener, “İngilizleri Ecevit Kurtardı,” Milliyet, (7 Haziran 1987).
• Süsoy, Yener, “Bayrama Gider Gibiydik,” Milliyet (27 Temmuz 1986).
• Tandoğan, M. Şükrü, Kıbrıs Barış Harekâtı: Birlikler ve Muharebeleri, Ankara: Türkiye Muharip Gaziler Derneği, 2015.
• Tuşalp, Erbil, “Org. Demirel’in Anıları: Kıbrıs’a Nasıl Çıktık?” Cumhuriyet, (17-27 Temmuz 1989).
• Tutel, Eser, “20 Temmuz’da, Şafak vakti Kıbrıs’ta,” Yıllarboyu Tarih (Temmuz 1979): 5-12 ve 74.
• Üstügen, Haluk, 1’inci Komando Taburu Kıbrıs’ta: Beşparmak Dağlarında Yarma Harekâtı, İstanbul: Kastaş Yayınları, 2014.
• Werstch, James V., Voices of Collective Remembering, Cambridge: Cambridge University Press, 2004.
• Yamak, Kemal, Gölgede Kalan İzler ve Gölgeleşen Bizler, İstanbul: Doğan Kitap, 2005.
• Uyar, Mesut, “Bir Muharebe, İki Görüş: Kunu-ri Muharebesi Kaynaklarına Eleştirel Bir Bakış,” içinde Mehmet Ali Tuğtan (der.), Kore Savaşı: Uzak Savaşın Askerleri, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2013, 69-80.
• Uyar, Mesut ve Güvenç, Serhat, “One Battle, Two Accounts: The Turkish Brigade at Kunu-ri in November 1950,” The Journal of Military History, 80/4, (Ekim 2016): 1117-1147.