Biz Cümle Kırılmaya Muhtâcız Ki Siz Kal‘aya Mâlik Olasız: Budin Kuşatması (1684)

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 2, 188 - 221, 31.10.2025

Emirhan Özçelik

https://doi.org/10.52792/tws.1767321

Öz

Osmanlılar, II. Viyana Kuşatması’ndan sonra birçok cephede Kutsal İttifak’a katılan devletlerle savaşmıştı. 1683-1699 yılları arasındaki savaşlarda Macaristan’da Osmanlıların hakimiyetindeki pek çok kale düşman orduları tarafından kuşatılmıştı. 1684 yılında meydana gelen Budin Kalesi kuşatması savaşların seyrinde önemli bir yere sahipti. Kutsal Roma İmparatorluğu ordusu Eski Macar İmparatorluğunun başkenti ve Osmanlıların Macaristan’daki en önemli kale-şehrini ele geçirerek Viyana zaferini ödüllendirmek istemişti. Budin Kalesi’nin çağın yeni kale tahkimatlarıyla güçlendirilmemiş olması İmparatorluk ordusu kumandanlarını kısa bir sürede şehri fethedeceklerine inandırmıştı. Ancak dört ay süren kuşatmanın sonunda Budin'i işgal edememişlerdi. Bu çalışmada Budin Kalesi’nin bu uzun muhasaraya nasıl karşı koyduğu konu edilecektir. İlk bölümde Budin Kalesi’nin 17. yüzyılın sonuna kadar geçirdiği dönüşüm hakkında bilgi verilecektir. İkinci bölümde, Viyana kuşatmasından sonra Osmanlılar cephesinde yaşanalar ve İmparatorluk ordusu kumandalarının Budin Kalesi’ni kuşatma kararının sebepleri açıklanacaktır. Üçüncü bölümde Budin kuşatmasının safhaları incelenecektir. Düşmanın kuşatma planı, hangi burçları hedef aldıkları ve bunun kuşatmanın sonucuna etkileri değerlendirilecektir. Budin muhafızlarının düzenledikleri huruçların ve imdat ordusunun faaliyetlerinin kuşatmanın sonucuna etkileri de izah edilecektir. Çalışmanın sonunda Budin kuşatmasının çağın kuşatma savaşları çerçevesinde yeri ve önemi hakkında yorum yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Budin , Kuşatma Savaşları , Kutsal İttifak Savaşları

We Must All Die for You to Have the Fortress: The Siege of Buda (1684)

Öz

After the Siege of Vienna, the Ottomans fought against the states that joined the Holy League on many fronts. During the wars between 1683 and 1699, many fortresses under Ottoman rule in Hungary were besieged by the enemies. The siege of Buda Fortress in 1684 played an important role in the course of the wars. The army of the Holy Roman Empire wanted to reward the victory at Vienna by capturing the capital of the Old Hungarian Empire and the Ottomans' most important castle-city in Hungary. The fact that Budin Fortress was not reinforced with modern architecture convinced the commanders of the Imperial army that they would conquer the city in a short time. However, at the end of the four-month siege, they were unable to capture Buda. This study will examine how Budin Castle withstood this long siege. The first section will provide information about the transformation of Buda Fortress until the end of the 17th century. In the second section, the events that took place on the Ottoman front after the siege of Vienna and the reasons behind the decision of the Imperial commanders to besiege the Fortress of Buda will be explained. The third section will examine the stages of the siege of Buda. The enemy’s siege plan, which towers they targeted, and the effects of this on the outcome of the siege will be evaluated. It will also be explained how the sorties organized by the guards of Budin and the activities of the Ottoman army affected the outcome of the siege. At the end of the study, comments will be made on the place and importance of the siege of Buda within the context of siege warfare of the period.

Anahtar Kelimeler

Buda , Siege Warfare , Great Turkish War

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Ali Emirî Tasnifi Belgeleri (AE.SMMD.IV.); 21/2323, 61/7169, 7170, 7171.
• İbnülemin Tasnifi Belgeleri (İE.DH.); 3/273.
• Topkapı Sarayı Arşivi Evrakı (TSMA.e.), 389/14.
• A True and Exact Relation of the Imperial Expedition in Hungaria in the Year 1684, Wherein is contained an Impartial and Full Account of the Siege and Defence of the City of Buda. London: Randall Taylor, 1685.
• Chiarello, Giovanni Battista. Historia degl’ avenimenti dell’ armi imperiale contro a Ribelli, et Ottomani, confederationi, e trattati seguiti fra le potenze di Cesare, Polonia, Venetia e Moscovia. Venezia: Steffano Curti, 1687.
• Contarini, Camillo. Istoria della guerra di Leopoldo primo imperadore e de’ principi collegati contro il Turco dall’anno 1683 sino alla pace. Venezia: Michele Hertz, 1710.
• Defterdar Sarı Mehmet Paşa. Zübde-i Vekayiat. Haz. Abdülkadir Özcan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995.
• Giornale 17. dal Campo cesareo sotto Buda li 10. ottobre 1684. Bologno: Marescandoli, 1684.
• Giornale decimo dal campo cesareo sotto Buda li 17 agosto 1684. Bologno: Marescandoli, 1684.
• Giornale dvodecimo dal campo cesareo sotto Buda li 30 agosto e 2 settembre 1684. Bologno: Marescandoli, 1684.
• Giornale nono dal campo cesareo sotto Buda li 8. e 14. agosto 1684. Bologno: Marescandoli, 1684.
• Giornale terzodecimo dal campo cesareo sotto Buda li 5 e 10 settembre 1684. Bologno: Marescandoli, 1684.
• Giornale vndecimo dal campo cesareo sotto Buda li 20 e 27 agosto 1684. Bologno: Marescandoli, 1684.
• Guilleragues Kontu. İstanbul Mektupları. Çev., Yaşar Avunç. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2010.
• Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, 6. Kitap - 1. Cilt. haz. Seyit Ali Kahraman. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010.
• Journal de tout ce qui s’est passé entre les Impériaux et les Turcs, durant la campagne de l’année 1683 & 1684. Leyden: Pierre Dumartean, 1684.
• Karaçay Türkal, Nazire. Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa Zeyl-i Fezleke (1065-22 Ca. 1106/1654-7 Şubat 1695). Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2012.
• Observations upon the Warre of Hungary. London: Randall Taylor, 1689.
• Rycaut, Paul. The History of the Turk Beginning with the Year 1679. London: Robert Clavell, 1700.
• Viscount Mounjoy, A journall of the seige of Buda in the year 1686, Yale University Library Beinecke Rare Book and Manuscript Library.
• 3. Araştırma Eserler
• Ágoston, Gábor. “The Costs of the Ottoman Fortress-System in Hungary in the Sixteenth and Seventeenth Centuries”, Ottomans, Hungarians, and Habsburgs in Central Europe: The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest. Ed. Géza David, Pál Fodor. Leiden: Brill, 2000, 195-228.
• Duffy, Christopher. Siege Warfare: The Fortress in the Early Modern World, 1494-1660. London: Routledge, 1979.
• Erzsébet, Hanny. Buda 1686. évi visszavívásának egykorú irodalmi emlékei a Budapesti Történeti Múzeum Könyvtárában. Budapest: BTM, 1988.
• Fekete, Lajos. “Budavár 1684-ik Évi Ostroma.” Hadtörténelmi Közlemények 39, (1938): 205-228.
• Göğer, Veysel. “Askerî Devrim Kuramı ve XVI. Yüzyıl Osmanlı Kale Kuşatmaları.” Dîvân: Disiplinler Arası Çalışmalar Dergisi 22, no. 42 (2017): 67-106.
• Hegyi, Klára. “The Ottoman Network of Fortress in Hungary.” Ottomans, Hungarians, and Habsburgs in Central Europe: The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest. Ed. Géza David, Pál Fodor. Leiden: Brill, 2000, 163-193.
• Heper, Yusuf. “On Beş Yıl Savaşları Döneminin En Kritik Safhası: Habsburgların Budin’i Ele Geçirme Çabaları (1598 ve 1602/1603).” Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi 11, no. 1 (2025): 107-140.
• Işık, Mustafa. 16. Yüzyılda Osmanlı Hakimiyetinde Budin. İstanbul: Kriter Yayınları, 2018.
• Kalous, Antonín. “The Last Medieval King Leaves Buda.” Medieval Buda in Context. Ed. Balázs Nagy, Martyn Rady, Katalin Szende, András Vadas. Leiden: Brill, 2016, 513-525.
• Kılıç, Orhan. “Budin ve Tımışvar Eyaletlerinin Paşaları: Karşılaştırmalı Bir Analiz.” OTAM 46, (2019): 191-230.
• Kingra, Mahinder S. “The Trace Italienne and the Military Revolution During the Eighty Years’ War, 1567-1648.” The Journal of Military History 57, (1993): 431-466.
• Kolçak, Özgür. Ok, Tüfek ve At: 16. Yüzyıl Osmanlı Askerî Devrimi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2023.
• Kovács, Klára P. “Itáliai építész az ellenkirályok szolgálatában. Domenico da Bologna életrajzához (1540).” Erdélyi Múzeum 74, no. 3 (2012): 103-115
• Kubinyi, András. “Buda, Medieval Capital of Hungary”, Medieval Buda in Context. Ed. Balázs Nagy, Martyn Rady, Katalin Szende, András Vadas. Leiden: Brill, 2016, 366-383.
• Lynn, John. “The Trace Italienne and the Growth of Armies: The French Case.” The Journal of Military History 55, (1991): 297-330.
• Magyar, Károly. “Royal Residences in Buda in Hungarian and European Context.” Medieval Buda in Context. Ed. Balázs Nagy, Martyn Rady, Katalin Szende, András Vadas. Leiden: Brill, 2016, 133-167.
• Mallet, Michael. “Siegecraft in Late Fifteenth-Century Italy.” The Medieval City Under Siege. Ed. I. A. Corfis, M. Wolfe. Woodbridge: The Boydell Press, 1995, 245-255.
• Martens, Pieter. “Siege Warfare (Early Modern).” The Encyclopedia of War, ed. G. Martel. Oxford: Wiley-Blackwell, 2012, c. IV, 1987-1994.
• Molnár, Mónika F. “Ottoman Buildings of Buda in a Turkish Drawing of 1684 from the Marsili-Collection of Bologna.” Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi 25, (2014): 35-54
• Ostwald, James. Vauban Under Siege: Engineering Efficiency and Martial Vigor in the War of the Spanish Succession. Leiden: Brill, 2007.
• Özcan, Abdülkadir. “Melek İbrahim Paşa.” Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi 12, (1998): 221-235.
• Pállfy, Géza. “Origins and Devolopment of the Border Defence System against the Ottoman Empire in Hungary (up to the Early Eighteenth Century).” Ottomans, Hungarians, and Habsburgs in Central Europe: The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest. Ed. Géza David, Pál Fodor. Leiden: Brill, 2000, 3-69.
• Parrot, David. “Utility of Fortifications in Early Modern Europe: Italian Princes and Their Citadels, 1540-1640.” War in History 7, no. 2 (2000): 127-153.
• Pepper, Simon. “The Face of the Siege: Fortification, Tactics and Strategy in the Early Italian Wars.” Italy and the European Powers: The Impact of War, 1500-1530, ed. Christine Shaw (Leiden: Brill, 2006), 33-57.
• Radway, Robyn Dora. “Vernacular Diplomacy in Central Europe: Statesman and Soldiers between The Habsburg and Ottoman Empires, 1543-1593.” PhD Thesis, Princeton University, 2017.
• Szabó, János B. “Buda elfeledett ostromai (1529-42): egy hadtörténeti kakukktojás avagy a ‘Military Revolution’ elmélet zátonya.” Tanulmányok Budapest Múltjából 42, (2017): 121-140.
• Spekner, Enikő. “Buda before Buda: Óbuda and Pest as Early Centers.” Medieval Buda in Context. Ed. Balázs Nagy, Martyn Rady, Katalin Szende, András Vadas. Leiden: Brill, 2016, 71-91.
• Şakul, Kahraman. II. Viyana Kuşatması: Yedi Başlı Ejderin Fendi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2021.
• Şakul, Kahraman. “Ottoman Siege Warfare in the Second Half of the Seventeenth Century.” Living in the Ottoman Lands: Identities Administration and Warfare. ed. Burhan Çağlar, Ömer Faruk Can, Hacer Kılıçaslan. İstanbul: Kronik Yayınları, 2021, 287-300.
• Tóth, Ferenc-Petiot, Alain. “Un héros chevaleresque et chrétien: le prince Charles de Lorraine à la bataille de Saint- Gotthard (1664).” Le Pays Lorrain 3, (2016): 255-264.
• Veress, Endre. “Gróf Marsili Alajos Ferdinánd Olasz Hadi Mérnök Jelentései és Térképei Budavár 1684-1686-iki Ostromairól, Visszafoglalásáról és Helyrajzáról.” Budapest Régiségei 9, (1906): 103-170.
• Veszpremy, Laszlo. “Buda: From a Royal Palace to an Assaulted Border Castle, 1490-1541.” Medieval Buda in Context. Ed. Balázs Nagy, Martyn Rady, Katalin Szende, András Vadas. Leiden: Brill, 2016, 497-512.
• Végh, András. Buda, I. rész, 1686-ig/Buda, Part I to 1686. Budapest, 2015.
• Végh, András. “Buda-Pest 1300 – Buda-Pest 1400. Two Topographical Snapshots.” Medieval Buda in Context. Ed. Balázs Nagy, Martyn Rady, Katalin Szende, András Vadas. Leiden: Brill, 2016, 169-203.