The Justice Party’s Cyprus Policy and Its Impact on Turkish Foreign Policy: 1974-1980

Yıl 2025, Cilt: 56 , 1 - 25, 12.12.2025

Ayşe Ömür Atmaca

https://doi.org/10.58699/tyir.1756843

Öz

This study examines the Cyprus policy of the Justice Party (JP) under Süleyman Demirel between 1974 and 1980 in the context of Turkey’s domestic political dynamics. It argues that AP’s foreign policy decisions were shaped less by ideological consistency than by pragmatic concerns and internal political balances. While Demirel pursued a diplomacy-oriented approach during the 1960s, his discourse shifted toward a nationalist axis following the 1974 Cyprus Peace Operation. Drawing on primary sources such as parliamentary records, party manifestos, and government programs, the study analyzes how domestic political dynamics influenced JP’s Cyprus policy, how pragmatism and nationalism transformed in this period, and how these transformations affected both Turkey’s foreign policy orientation and its internal political equilibrium.

Anahtar Kelimeler

Justice Party , Süleyman Demirel , Cyprus , Nationalist Front , pragmatism

Adalet Partisi’nin Kıbrıs Siyaseti ve Türk Dış Politikasına Etkisi: 1974-1980

Öz

Bu çalışma, Süleyman Demirel liderliğindeki Adalet Partisi’nin (AP) 1974-1980 dönemi Kıbrıs politikasını, Türkiye’nin iç siyasi dinamikleri bağlamında incelemektedir. Çalışmada, AP’nin dış politika kararlarının ideolojik bir tutarlılıktan ziyade pragmatik kaygılar ve iç siyasi dengeler doğrultusunda şekillendiği ileri sürülmektedir. Demirel, 1960’larda daha diplomasi odaklı bir yaklaşım benimserken, 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı sonrasında söylemini milliyetçi bir eksene kaydırmıştır. TBMM ve Senato tutanakları, parti bildirgeleri ve hükümet programları gibi birinci el kaynaklara dayanarak, çalışma AP’nin Kıbrıs politikasının hangi iç siyasi dinamiklerden etkilendiğini, bu dönemde pragmatizm ve milliyetçiliğin nasıl dönüştüğünü ve bu dönüşümün hem Türkiye’nin dış politika yönelimi hem de iç siyasi dengeleri üzerindeki etkilerini analiz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Adalet Partisi , Süleyman Demirel , Kıbrıs , Milliyetçi Cephe , pragmatizm

Kaynakça

• Adalet Partisi (1963). Seçim Beyannamesi.
• Adalet Partisi (1973). Seçim Beyannamesi.
• Ahmad, Feroz (1993). The Making of Modern Turkey (London and New York, Routledge).
• Arcayürek, Cüneyt (2007). Derin Devlet: 1950-2007 (İstanbul: Detay Yayıncılık).
• Arslan, Murat (2019). Süleyman Demirel (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Atmaca, Ayşe Ömür (2014). “The Geopolitical Origins of Turkish-American Relations: Revisiting the Cold War Years” All Azimuth, 3(1), 19-34.
• Atmaca, Ayşe Ömür (2024). “The Alliance in the Storm: Geopolitical Representation of the United States in the Turkish Parliament during Détente” All Azimuth, 14 (1), 107-120.
• Aziz, Aysel (1969). “Sovyetlerin Kıbrıs Tutumları: 1965-1970” SBF Dergisi, 24 (4), 201-244.
• Bektaş, Arsev (1993). Demokratikleşme Sürecinde Liderler Oligarşisi, CHP ve AP (1961-1980), (Ankara: Bağlam).
• Birand, Mehmet Ali (1990). 30 Sıcak Gün (İstanbul: Milliyet Yayınları).
• Bora, Tanıl (2023). Demirel (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Bölükbaşı, Süha (2001). Barışçı Çözümsüzlük: Ankara’nın ABD ve BM ile Kıbrıs Macerası (Ankara: İmge Kitabevi).
• Cizre-Sakallıoğlu, Ümit (1993). AP-Ordu İlişkileri: Bir İkilemin Anatomisi (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Çağlayangil, İhsan Sabri (1990). Anılarım (İstanbul: Yılmaz Yayınları).
• Dağı, İhsan ve Fatih Uğur (2009). Yalnız Demokrat: Ferruh Bozbeyli Kitabı (İstanbul: Timaş Yayınları).
• Demirel, Süleyman (1974). Ekim 1974 (Ankara: Doğuş).
• Dursun, Soner (2018). “Türk Siyasal Hayatında Milliyetçi Cephe Hükümetleri (1975-1977)” 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 7 (20), 425-440.
• Fırat, Melek (1997). 1960-71 Arası Türk Dış Politikası ve Kıbrıs Sorunu (Ankara: Siyasal Kitabevi).
• Fırat, Melek (2001). “Yunanistan’la İlişkiler (1960-1980)”, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt I: 1919-1980, Baskın Oran (ed.), (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Göktürk, Turgay Bülent (2014). Türkiye’nin 1974 Öncesi Kıbrıs Politikası, Vizyonu ve Uygulamaları (Gazimagusa: Güneş Yayıncılık).
• Hale, William (2013). Turkish Foreign Policy since 1774 (London and New York: Routledge).
• Kasapsaraçoğlu, Murat (2021). “Amerikan Belgelerinde Türkiye’nin İç Politikası: Ecevit ve Demirel Hükümetleri Dönemi (1974-1980)” Gazi Akademik Bakış, 14 (28), 21-42.
• Kaynar, Mete Kaan ve Nurettin Kalkan (2022). Cumhuriyet Dönemi Partiler, Seçimler, Beyannameler (1923-1980) (Ankara: TBMM Basımevi).
• Milliyet, 17 Ekim 1973.
• Milliyet, 16 Temmuz 1974.
• Milliyet, 17 Eylül 1974.
• Milliyet, 24 Ekim 1974.
• Milliyet, 5 Mart 1975.
• Milliyet, 31 Mart 1975.
• Milliyet, 3 Ağustos 1975.
• Milliyet, 10 Ağustos 1975.
• Milliyet, 3 Eylül 1975.
• Milliyet, 10 Eylül 1975.
• Milliyet, 20 Şubat 1977.
• Neziroğlu, İrfan ve Tuncer Yılmaz (haz.) (2015). Koalisyon Hükümetleri, Koalisyon Protokolleri ve Hükümet Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri, Cilt I (Ankara: TBMM Basımevi).
• Neziroğlu, İrfan ve Tuncer Yılmaz (haz.) (2015). Koalisyon Hükümetleri, Koalisyon Protokolleri ve Hükümet Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri, Cilt II (Ankara: TBMM Basımevi).
• Oran, Baskın (ed.) (2001). Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I: 1919-1980 (İstanbul: İletişim Yayınevi).
• Sayarı, Sabri (2010). “Political Violence and Terrorism in Turkey, 1976-80: A Retrospective Analysis”. Terrorism and Political Violence, 22 (2), 198-215.
• TBMM, (1965). “Türkiye Cumhuriyeti Milletvekili Genel Seçimleri, 1965 Yılı Genel Seçimlerinde Partilerin Aldıkları Oylar ve Oranları” https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/secim_sorgu.secimdeki_partiler?p_secim_yili=1965 (Erişim Tarihi: 01.07.2025).
• TBMM, (1973). “Türkiye Cumhuriyeti Milletvekili Genel Seçimleri, 1973 Yılı Genel Seçimlerinde Partilerin Aldıkları Oylar ve Oranları” https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/secim_sorgu.secimdeki_partiler?p_secim_yili=1973 (Erişim Tarihi: 17.07.2025).
• TBMM Tutanak Dergisi (1965). Birleşim 5, Oturum 1, 3.11.1965.
• TBMM Tutanak Dergisi (1966). Birleşim 29, Oturum 2, 8.1.1966.
• TBMM Tutanak Dergisi (1966). Birleşim 50, Oturum 3, 19.2.1966.
• TBMM Tutanak Dergisi (1967). Birleşim 2, Oturum 2, 17.11.1967.
• TBMM Tutanak Dergisi (1967). Birleşim 12, Oturum 1, 4.12.1967.
• TBMM Tutanak Dergisi (1970). Birleşim 54, Oturum 1, 12.3.1970.
• TBMM Tutanak Dergisi (1974). Birleşim 3, Oturum 1, 20.7.1974.
• TBMM Tutanak Dergisi (1975). Birleşim 47, Oturum 1, 6.4.1975.
• TBMM Tutanak Dergisi (1975). Birleşim 12, Oturum 1, 12.6.1975.
• TBMM Tutanak Dergisi (1976). Birleşim 58, Oturum 2, 17.2.1976.
• TBMM Tutanak Dergisi (1977). Birleşim 29, Oturum 4, 4.2.1977.
• TBMM Tutanak Dergisi (1977). Birleşim 8, Oturum 1, 28.6.1977.
• Uçar, Fuat (2025). “VI. Demirel Hükümeti Dönemi Türk Dış Politikası ve Etkileri”, Karaelmas Sosyal Bilimler Dergisi 3 (1), 1-16.
• Uzgel, İlhan (2010). “ABD ve NATO’yla İlişkiler,” Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt 2: 1980-2001, Baskın Oran (ed.), (İstanbul: İletişim Yayınları).
• United Nations, Yearbook of the United Nations 1975 Volume 29, (New York: Office of Public Information United Nations).
• Zürcher, Eric J. (2004). Turkey: A Modern History (London and New York: I.B. Tauris).