THE POLITICAL ELEMENTS IN TURKISH THEATRE FROM THE TANZIMAT PERIOD TO THE 1960S

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 7, 443 - 461, 01.12.2019

Hatice Şaşmaz

Öz

Until the Tanzimat Period Turkish theatre did not have a theatre tradition with written texts. Playwriting started at the end of the 19th century by imitating texts of Western theatre. However, until that time Turkish theatre had political elements in oral genres such as Karagöz and Ortaoyunu. This study aims to examine the political elements of Turkish theatre that has begun to exist with play texts. As written texts provide concrete data, they are at the focus of the research. As the first step of a two-stage study, the research covers the political elements from the Tanzimat Period to 1960. The study uses qualitative research method. The conclusion of the research is, although there is a Turkish theatre with a lot of political elements in play texts, these elements are only evaluations or criticisms so that political play texts and therefore political playwriting in a Western sense has not been established in our geography. Therefore, the discussion is on whether this genre is needed in our country, depending on the thought that political theatre is not only a genre that either criticises or supports the government

Anahtar Kelimeler

Turkish Theatre, Political Elements, Tanzimat Period, Meşrutiyet Period, Republican Period

Tanzimat Dönemi’nden 1960’lara Türk Tiyatrosunda Politik Öğeler

Öz

Türk tiyatrosu Tanzimat Dönemine kadar yazılı metni olan bir tiyatro geleneğine sahip değildir. Batılı tarzda oyun yazma girişimi 1800’lü yılların sonunda Batı tiyatrosundan örnekleri taklit ederek başlamıştır. Bu tarihe kadar Türk tiyatrosu Karagöz ve Ortaoyunu gibi yazılı olmayan türlerle politik öğelerden geri durmamıştır. Bu araştırmanın amacı oyun metniyle var olan Türk tiyatrosunda politik öğeleri incelemektir. Yazılı metinler somut veri sağladığından araştırmanın odağında yer alacaktır. İki aşamalı bir çalışmanın ilk basamağı olan bu araştırmada Tanzimat Dönemi ile 1960 yılı arasındaki politik öğelere değinmiştir. Sonuç olarak oyun metinlerinde politik öğelerin oldukça fazla yer aldığı bir Türk tiyatrosu karşımızda dururken, bu öğelerin sadece tespit ya da eleştiri boyutunda olduğu, Batılı anlamda politik tiyatro metinlerinin ve dolayısıyla oyun yazarlığının coğrafyamızda yerleşemediği görülmektedir. Bu nedenle politik tiyatronun sadece iktidarı eleştiren ya da yanında yer alan bir tür olmadığı düşüncesinden yola çıkılarak, ülkemizde bu türe ihtiyaç hissedilip hissedilmediği konusu tartışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Türk Tiyatrosu, Politik Öğeler, Tanzimat Dönemi, Meşrutiyet Dönemi, Cumhuriyet Dönemi

Kaynakça

• Akı, N. (1989). Türk Tiyatro Edebiyatı Tarihi 1 Başlangıcından Cumhuriyet Devrine Kadar. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Akıncı, U. (2003). Kalemden Sahneye 1946’dan Günümüze Türk Oyun Yazarlığında Eğilimler. YGS Yayınları.
• And, M. (1971). Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• And, M. (1972). Tanzimat Ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• And, M. (1983a). Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• And, M. (1983b). Türk Tiyatrosunun Evreleri. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Belkıs, Ö. (2010). Oyun Yazarlığımız Üzerine Dağınık Düşünceler. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 29:1, 203-216.
• Boyacıoğlu L. (1992a). İnkılap Temsilleri. Tarih Toplum Dergisi,102.Ankara: İletişim.
• Boyacıoğlu, L. (1992b). İnkılap Temsilleri. Tarih Toplum Dergisi, 103.Ankara: İletişim.
• Boyacıoğlu, L. (1992c). İnkılap Temsilleri. Tarih Toplum Dergisi, 104. Ankara: İletişim.
• Boyacıoğlu, L. (1992d). İnkılap Temsilleri. Tarih Toplum Dergisi, 105.Ankara: İletişim.
• Buttanrı, M. (2011). Çeşitli Yönleriyle Tiyatro. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Demir, F. (2016). 1980 Sonrası Türk Tiyatro Edebiyatı. Ankara: Mitos Boyut.
• Demirci, E. Ü. (2010). Türkiye’de Tiyatronun Siyasal Rolü. İstanbul: Federe.
• Erkoç, G. (1995). Çok Partili Dönemde Tiyatro Ortamı ve Kimlik Arayışı. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 12, 17-25.doi: 10.1501/TAD_0000000194
• Enginün, İ. (2006). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e 1839- 1923.İstanbul: Dergah.
• Konur, T. (2001). Devlet- Tiyatro İlişkisi. Ankara: Dost.
• Nutku, Ö. (1985). Dünya Tiyatrosu Tarihi 2. Cilt. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Özmen, Ö. (2015). Türkiye’de Politik Tiyatronun Gelişimi. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Ve Coğrafya Fakültesi Dergisi 55, 1, 415-429.
• Pekman, Y. (2014). Türk Tiyatrosunda İdeolojik Maske. Kerem Karaboğa, Oğuz Arıcı (Ed.), Maske Kitabı içinde (s. 169-178). İstanbul: Habitus.
• Seçkin, B. (2008). 1908 Devrimi’nde Politik Tiyatro ve Besa Oyunu. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 38, 265-274.
• Sevengil, R. A. (1934). Yakın Çağlarda Türk Tiyatrosu (1. Cilt), Ankara: Kanaat Kütüphanesi.
• Şener, S. (1971). Çağdaş Türk Tiyatrosunda Ahlak Ekonomi Kültür Sorunları. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Şener, S. (1972). Çağdaş Türk Tiyatrosunda İnsan. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Şener, S. (1993). Oyundan Düşünceye. Ankara: Gündoğan.
• Şener, S. (1999). Cumhuriyet’in 75. Yılında Türk Tiyatrosu. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tuncay, M. (1991). Modern Türk Tiyatrosu’nun İlk Sıkıntıları. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları.
• Yüksel, A. (1997). Çağdaş Türk Tiyatrosundan On Yazar. Ankara: Mitos Boyut.