SANATÇI DOĞA BİRLİKTELİĞİNDE ÜRETİLEN İŞLER BAĞLAMINDA DOĞAL GÜÇLER VE RASTLANTISALLIK OLGULARI

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 12, 143 - 154, 30.06.2022

Esra Ertuğrul Tomsuk

https://doi.org/10.55004/tykhe.1097598

Öz

BiBilgiye, isteğe, kurala veya belli bir sebebe bağlı olmaksızın kendiliğinden oluveren karşılaşma anlamındaki rastlantı kavramı, gündelik hayatımızda olduğu gibi sanat alanında sıklıkla kullanılmış, sanatsal yaratım sürecine dâhil edilmiş ve işin üretiminde önemli unsurlardan biri haline gelmiştir. Dadaistlerin rastlantıyı eser üretimine dâhil etmeleri, daha sonra Jackson Pollock’un aksiyon resmi ile sanat eserinin kasıtlı rastlantısal deneyimlere imkân sağlaması, sürrealistlerin bilinç müdahalesini ortadan kaldırmak amacıyla doğrudan bilinçaltından yola çıkmaları gibi farklı yaklaşımların tümü, sanatçının kontrolü bırakmasını ve çalışmadaki şans ve tesadüf unsurlarını kabul etmesini gerektirir. Doğal güçlerin aktif olarak kullanılması ile rastlantı, süreç gibi kavramların da üretime dâhil edilmesi durumunda ise sanatçı ile doğa iş birliği halindedir ve ortaya çıkan eser bir ortak yapımdır. Böyle bir yaklaşımda tesadüfi çevresel unsurlar ve doğa güçleri ile şans, süreç, kendiliğindenlik ve rastlantısallık gibi olgular işe dâhil edilir. Böylece sanatçılar, yaratım sürecinin kontrolünü doğa güçlerine teslim ederek insan ile doğa arasındaki dengeyi kurarlar. Bu süreç, tamamen ilkel ve bilinçsiz bir şekilde, kurallarla ve sınırlarla kısıtlanmamış bir çocuğun eline boya kalemleri verilmesi gibi işler. Doğa, sanatçının kurduğu oyuna dâhil olarak, işin üreticisi konumunda bir ortağa dönüşür. Bu çalışma ile rastlantı ve doğal güçlerin yaratım sürecine dâhil edilmesi durumu, sanat tarihsel süreçte incelenmiş, sanatçıların eserleri üzerinden yapılan çözümlemeler ile örneklendirilmiştir. Sanatçı doğa birlikteliğinden yola çıkılarak üretilen işler bağlamında doğal güçlerin eserin üreticisi konumunda etkinleştirilmesi ve sanatçı olarak doğa kavramı üzerinde durulmuştur. Literatür çalışması neticesinde ilgili kaynaklar taranmış ve nitel araştırma modeli tekniği kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

doğa, çevre, rastlantısallık, süreç

IN THE CONTEXT OF WORKS PRODUCED TOGETHER WITH ARTIST AND NATURE; NATURAL FORCES AND RANDOMNESS

Öz

The concept of coincidence, which means an encounter that occurs spontaneously without depending on knowledge, desire, rule, or a certain reason, has been frequently used in the field of art, as in our daily life, has been used by being included in the artistic creation process and has become one of the important elements in the production of the work. All of the different approaches, such as the dadaists' incorporation of chance in the production of works, the later Jackson Pollock's action painting and artwork allowing deliberate random experiences, the surrealists' starting directly from the subconscious in order to eliminate conscious intervention, all require the artist to let go of control and accept the elements of chance and chance in the work. If concepts such as coincidence and process are included in the production with the active use of natural forces, the artist and nature are in cooperation and the resulting work is a co-production. In such an approach, incidental environmental elements and forces of nature, as well as phenomena such as chance, process, spontaneity, and randomness, are included in the work. Thus, by handing over the control of the creation process to the forces of nature, artists establish the balance between man and nature. This process works in a completely primitive and unconscious way, like giving crayons to a child who is not constrained by rules and boundaries. Nature becomes a partner in the position of the producer of the work, by being included in the game created by the artist. In this study, the inclusion of coincidence and natural forces in the creation process has been examined in the art historical process and exemplified by the analyzes made on the works of the artists. In the context of works produced by the artist-nature unity, the activation of natural forces as the producer of the work and the concept of nature as an artist are emphasized. As a result of the literature study, the relevant sources are scanned and the qualitative research model technique is used.

Anahtar Kelimeler

nature, environment, randomness, process

Kaynakça

• Antmen, A. (2013). 20. Yüzyıl Batı sanat akımları. (5. Baskı). Sel Yayınları.
• Arp, H. (1916-17). Untitled (Collage with Squares Arranged According to the Law of Chance [Kolaj]. The Museum of Modern, New York, NY, ABD. https://www.moma.org/collection/works/37013
• Bogle, A. (1981). Chance in art: The indeterminacy aesthetic. Chance in Art: The Indeterminacy Aesthetic, 22, 34-42.
• Brown, A. (2014). Güncel sanat ve ekoloji. (E. Gözgü ve Y. Adam Çev.). Lal Yayınları.
• Celant, G. (2011, 23 Haziran). The lightning field, Walther de Maria. Domus. https://www.domusweb.it/en/from-the-archive/2011/06/23/the-lightning-field-walter-de-maria.html
• Dachy, M. (2014). Dada: Sanatın başkaldırısı. K. Erdur (Ed.), (O. Türkay Çev.). YKY.
• Duchamp, M. (1913-14). 3 stopage stélaton (3 standard stoppages) [Yerleştirme], Tate, Londra, İngiltere. https://www.tate.org.uk/art/artworks/duchamp-3-stoppages-etalon-3-standard-stoppages-t07507
• Erboğa, A. (2019). Resim yüzeyine nesne çözümlemeleri [Yüksek Lisans Tezi Hacettepe Üniversitesi].
• Erdoğdu, Ö. N, Tatar A. G. (2021). Rastlantısallık ve doğaçlamanın Jackson Pollock’un yaratım süreci̇ne etki̇si̇. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, 8(51), 448-462.
• Fırıncıoğlu, S. (2012). John Cage seçme yazılar. (1. Baskı). Pan Yayıncılık.
• Fineberg, J. (2014). 1940’tan Günümüze Sanat. (S. Atay ve G. Yılmaz Çev.). Karakalem Kitabevi Yayınları.
• Hopkins, D. (2018). Modern sanattan sonra. (F.C. Erdoğan Çev.). Hayalperest Yayınevi.
• Knowles, T. (2005). Tree Drawings. Steffi K. http://steffikalil.com/tim-knowles-tree-drawings/
• Lynton, N. (2015). Modern sanatın Öyküsü. (C. Çapan ve S. Öziş Çev.). Remzi Kitabevi.
• Özer, B. (2004). Kültür Sanat Mimarlık. Yapı Yayınları.
• Sezgin, E. (2022). Sunuş. Ali Artun (Ed.). Sanat ve ekoloji: Sanat/Yaşam/Üretim. İletişim Yayınları, 9-18.
• Tan, F. (2022). Kayıt dışı metinler: Dada manifestoları. Unlimited. https://www.unlimitedrag.com/post/tristan-tzara-ile-kayit-disi-metinler-dada-manifestolari
• Türk Dil Kurumu. (t.y.). Rastlantı. Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Erişim tarihi 21.12.2021, https://sozluk.gov.tr
• Willette, J. (2011, 3 Haziran). Dada and chance. Arthistoryunstuffed https://arthistoryunstuffed.com/dada-and-chance/
• Yılmaz, M. (2013). Modernden postmoderne sanat. (2. Baskı). Ütopya Yayınları.
• Yılmaz, M. (2015). İkinci doğa, birinci doğadır. Mehmet Yılmaz. https://mehmetyilmazmehmet.com/metinler-texts/ikinci-doga-birinci-dogadir-mehmet-yilmaz/