Yukarı Bak Animasyon Filmi İzleyici Yorumlarının Mimarlık Disiplini Kapsamında İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 17, 459 - 482, 31.12.2024

Sena Şen , Hande Eyüboğlu , Sevde Dinçer , Gürkan Topaloğlu

https://doi.org/10.55004/tykhe.1478903

Öz

Sinema ve mimarlık, içinde yer aldıkları sanatsal boyutta birbirine sürekli temas eden ve etkileşimleriyle birbirini besleyen iki disiplindir. Bu etkileşim, günümüzde çeşitli araştırma konularına başlık oluşturarak hem mimarlık hem de sinema için farklı bakış açıları ve tasarım girdilerine dönüşmektedir. Sinema ve mimarlık arasındaki bu etkileşimi animasyon filmleri üzerinden incelemek yeni bakış açıları ve anlamların ortaya çıkmasına olanak sağlamaktadır. Bu çalışma, yönetmenliğini Pete Docter’in yaptığı 2009 yılı yapımı Yukarı Bak bir animasyon filmi üzerinden mimarlık sinema etkileşiminin genel izleyiciler üzerindeki etkisi ve farkındalığını sorgulamayı ve sinemasal kurgu içerisinde mimarlık-kullanıcı-zaman değişimini tartışabilmeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda, IMDb resmî web sayfasında filme yönelik eleştirel izleyici yorumları üzerinden mimarlık algısı, bilgisi ve farkındalığı incelenmiştir. Pixar Animasyon Stüdyosu tarafından hazırlanan ve yayınlandığı yıl En İyi Animasyon Filmi Oscar’ı dahil birçok ödül alan Yukarı Bak, mimarlığın fiziksel ve psikolojik unsurlarını vurgulaması, kullanıcı ve mekân çeşitliliğini (kentsel mekân, dış mekân, iç mekân) içinde barındırması ve karakterler ve mekânlar açısından yayınlandığı zamana kadar yapılan en gerçekçi animasyonlardan biri olması sebebi ile örneklem olarak seçilmiştir. Çalışmada analizler, görsel içerik analizleri ve izleyici yorumlarına ilişkin metinsel içerik analizleri olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada filmde yer alan mimari unsurlar görsel olarak verilmiş ve içerik olarak analiz edilmiştir. İkinci aşamada, IMDb web sayfasında filmle ilgili yapılan yorumlardan seçilen 30 adet eleştirel izleyici yorumu Attoe’nin betimleyici ve yorumlayıcı eleştiri kapsamında analiz edilmiştir. Betimleyici eleştiri kapsamında analiz edilen yorumlarda kentsel mekândan iç mekâna kadar farklı ölçeklerde mimari kavramların/terimlerin kullanıldığı, ana tema olarak kentsel mekânın ve alt tema olarak Güney Amerika’nın öne çıktığı görülmektedir. Yorumlayıcı eleştiri bağlamında ise ana tema olarak mekânın anlamına ilişkin yorumların, alt tema olarak ise Carl ve Ellie’nin eve yüklediği anlam/mekânsal ilişkilerin öne çıktığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mimarlık, sinema, eleştiri, animasyon, Up/Yukarı Bak filmi

Etik Beyan

Çalışmanın herhangi bir etik kurul izni gerektirmediğini; çalışmanın hazırlanmasında ve yayın sürecinde hiçbir etik kural ihlali yapılmadığını kabul ve beyan ederiz.

Analyzing Viewer Comments of the Animated Film 'Up' within the Discipline of Architecture

Öz

Cinema and architecture are two disciplines that are in constant contact with each other in the artistic dimension in which they take place and feed each other with their interactions. Today, this interaction is turning into different perspectives and design inputs for both architecture and cinema by forming the title of various research topics. Examining this interaction between cinema and architecture through animated films allows new perspectives and meanings to emerge. This study aims to question the impact and awareness of architecture-cinema interaction on general audiences and to discuss the change of architecture-user-time in cinematic fiction through an animated film. In this direction, the 2009 animated film "Up" directed by Pete Docter was analyzed. For this purpose, the study aims to question the perception, knowledge and awareness of architecture through critical audience comments on the IMDb official web page. The animated film "Up / Look Up", which was produced by Pixar Animation Studio and received many awards including the "Best Animated Film Oscar" in the year it was released, was chosen as a sample because it emphasizes the physical and psychological elements of architecture, contains a variety of users and spaces (urban space, outdoor space, indoor space), and is one of the most realistic animations made until the time of its release in terms of characters and spaces. In the study, the analysis was carried out in two stages: visual content analysis and textual content analysis of audience comments. In the first stage, the architectural elements in the film were given visually and analyzed in terms of content. In the second stage, 30 critical audience comments selected from the comments made about the film on the IMDb web page were analyzed within the scope of Attoe's descriptive and interpretive criticism. In the comments analyzed within the scope of descriptive criticism, it is seen that architectural concepts/terms are used at different scales from urban space to interior space, urban space as the main theme and South America as a sub-theme. In the context of interpretive criticism, comments on the meaning of space as the main theme and the meaning/spatial relations that Carl and Ellie attribute to the house as a sub-theme stand out.

Anahtar Kelimeler

Architecture, cinema, criticism, animation, Up movie

Kaynakça

• Acar, N. (2023). Animasyon konulu makalelerin bibliyometrik analizi: Dergipark örneği. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 13(2), ss. 1153-1165. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1273808
• Arısal, C. A. (2019). Animasyonun mekânsal gelişimi ve mekân tasarımında hareket – algı ilişkisinin Japon animasyonu (Anime) örnekleri ışığında eğitimdeki izdüşümünün analizi. [Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
• Atabeyoğlu, Ö. ve Alkan, N. İ. (2021). Animasyonların kurgu dünyasında kent algısı. A. Arslan (Ed.), Mimarlık, Planlama ve Tasarım Alanında Akademik Çalışmalar (ss. 201-219), Duvar Yayınları.
• Attoe, W. (1976). Methods of criticism and response to criticism. Journal of Architectural Education, 29(4), ss.20-21.
• Barrett, T. (2020). Eleştiri öğrenciler için bir rehber. (M. Aşık Öztürk Çev.). Hayalperest Yayınevi Sanat Kuramları.
• Bieberstein, R. & Feyersinger, E. (2022). The ever-expanding scope of animation historiography: a discussion of interdisciplinary approaches and methods. Animation, 17(1), ss. 10-25. https://doi.org/10.1177/174684772210801
• Burton, T. (Yapımcı) ve Schumacher, J. (Yönetmen). (1995). Batman. (Film). Warner Bros. Animation.
• Çağlar, B. (2018). Kültürel çalışmalar perspektifinden seksenler dizisinin alımlanması: sosyal medyadaki izleyici yorumları, AJIT-e: Academic Journal of Information Technology, 9(33), ss. 159-182.
• Deleuze, G. (2004). Sinema 1 hareket-imge. (S. Özdemir Çev.). Norgunk Yayıncılık.
• Devika, T. S. & Sreena, K. (2023). The mighty child, aetonormativity and cinema: a critical reading of the movie soul. ShodhKosh: Journal of Visual and Performing Arts, 4(1SE), ss. 175-180. https://doi.org/10.29121/shodhkosh.v4.i1SE.2023.432
• Dinç Kalaycı, P. (2015). Mimarlığı eleştirmek. Nobel Akademik Yayıncılık.
• DiNovi, D., Uslan, M. and Peters, J. (Yapımcı) ve Burton, T. (Yönetmen). (1992). Batman. (Film). Warner Bros. Animation.
• Docter, P., Peterson, B. & McCarthy, T. (2014). Up (Screenplay), https://indiegroundfilms.files.wordpress.com/2014/01/up-signed.pdf.
• E1. (2024, January 16). Up: Raising the roof. https://danielmontgomery.wordpress.com/2009/06/30/up-raising-the-roof/
• E2. (2024, January 16). Up review. https://flickdirect.com/movies/movie-reviews-detail.aspx?id=197&type=1
• E3. (2024, January 16). Pixar outdoes itself with the endearing, entertaining Up. https://www.straight.com/article-224067/pixar-ups-ante-endearing-entertaining
• E4. (2024, January 16). Up (U). https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/reviews/up-u-1799623.html
• E5. (2024, January 16). The house that Pizar built. https://medflyquarantine.blogspot.com/2009/06/house-that-pixar-built_16.html
• E6. (2024, January 16). Up reviews. https://morganrlewis.wordpress.com/2014/02/09/up/ (Erişim Tarihi: 16.01.2024)
• E7. (2024, January 16). 3d blue ray review. https://moviemet.com/review/3d-blu-ray-review E8. (2024, January 16). Up. https://www.movierewind.com/2020/up
• E9. (2024, January 16). Up. https://behindthelensonline.net/html/up.html
• E10. (2024, January 16). Review: Up. https://miamiherald.typepad.com/reeling/2009/05/review-up.html
• E11. (2024, January 17). Up. https://www.rogerebert.com/reviews/up-2009
• E12. (2024, January 17). Up. https://amandasage.ca/2009/06/up/
• E13. (2024, January 17). Up-lost me in Peru. https://www.bina007.com/2009/06/up-lost-me-in-peru.html
• E14. (2024, January 17). Movie review: Up. https://carstairsconsiders.blogspot.com/2013/05/movie-review-up.html
• E15. (2024, January 17). Up: Sweet balloons 3d animation takes flight by Cole Smithey. https://www.colesmithey.com/reviews/2009/05/up-.html
• E16. (2024, January 17). Up!. https://blacksheepreviews.blogspot.com/2009/05/up.html
• E17. (2024, January 17). Up. https://cinepinion.blogspot.com/2009/06/up.html
• E18. (2024, January 17). Up. https://www.digitalspy.com/movies/a176244/up/
• E19. (2024, January 17). Film review Up. https://www.brianorndorf.com/2009/05/film-review-up.html
• E20. (2024, January 17). Up. https://bigfanboy.proboards.com/thread/658
• E21. (2024, January 18). Up. https://www.poffysmoviemania.com/up/
• E22. (2024, January 18). Review-Up. www.philonfilm.net/2009/09/review-up.html
• E23. (2024, January 18). Still flying high. www.reeltalkreviews.com/browse/viewitem.asp?type=review&id=3027
• E24. (2024, January 18). Life’s up; Then you die. https://playtime-magazine.com/2009/06/lifes-up-then-you-die/
• E25. (2024, January 18). Up. https://aisleseat.com/up.htm
• E26. (2024, January 18). Up. https://www.reelingreviews.com/reviews/up/
• E27. (2024, January 18). Disney/Pixar’s Up blu ray & DVD combo review. https://dvdizzy.com/up.html
• E28. (2024, January 18). Up. http://www.nycmovieguru.com/may29th09.html#up
• E29. (2024, January 18). Movie-Up. https://tipsfromchip.blogspot.com/2012/04/movie-up-2009.html
• E30. (2024, January 18). Up (Blue-ray). https://upcomingdiscs.com/2009/11/04/up-blu-ray/
• Göker, N. (2018). Sinema seyirci ilişkisini etki çerçevesinde düşünmek: bir izleyici araştırmasının sonuçları, Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (AKİL), (29), ss. 270-292
• Güney, D. & Yürekli, H. (2004). Mimarlığın tanımı üzerine bir deneme, İtüdergisi/a, 3(1), ss. 31-42.
• IMDb. Up. Internet Movie Database. Erişim Tarihi: 5 Ocak 2024, https://www.imdb.com/title/tt1049413/
• İnce, T. E. (2007). Mimarlık sinema ilişkisinin sokak mekanı üzerinden incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi] YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
• Karaşahinoğlu, Ş. & Dönmez, A. (2024). Visual identity design in animation productions: example of the Batman series (1992-1995). The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 14(2), ss. 479-492. https://doi.org/10.7456/tojdac.1419402 Miles, M.B. & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. New York Sage Publications, Inc.
• Murray, D. (Yapımcı) ve Docter, P. (Yönetmen). (2020). Soul. (Film). Walt Disney Pictures Pixar Animation Studios.
• Ng, K., Schnabel, M. A., & Thomas, K. (2006). Architectural animation becomes alive, creating spatial narrative with spatial characters for animations. In Proceedings of the 24th Conference on Education in Computer Aided Architectural Design in Europe (ss. 598-603). Volos, Greece: University of Thessaly, School of Engineering.
• Ogden, J. & Chohan, A. (2024). A content analysis of the frequency of fat talk in Walt Disney animation films (1937–2021), Health Education, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/HE-01-2023-0007
• Öztürk, G. & Balaban, Y. (2024). Ters Yüz animasyon filminin göstergebilimsel analizi. G.N. Büyükbaykal ve A.C. Ilgaz Büyükbaykal (Eds), İletişim ve Medya Alanında Uluslararası Araştırmalar XV (ss. 127-148). Eğitim Yayınevi.
• Pallasmaa, J. (2001). The architecture of image: Existential space in cinema. Rakennustieto.
• Sadıklar, Z., Sürdem, S. Ş. & Beşgen, A. (2021). Novak ve Miyazaki: akışkan mekânlar ve Howl’un yürüyen şatosu. M. Çolak (Ed.), Ege University Faculty of Fine Arts Design and Architecture International Design & Cinema Symposium Proceedings, ss. 398-412.
• Rivera, J. (Yapımcı) ve Docter, P. (Yönetmen). (2009). Up. (Film). Pixar Animation Studios.
• Rivera, J. (Yapımcı) ve Docter, P. (Yönetmen). (2015). Ters Yüz. (Film). Walt Disney Pictures Pixar Animation Studios.
• Sevindi, K. (2021). Ideological discourse analysis in soviet animation cinema. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 11(2), ss. 594-605.
• Şen, S. (2022). Sinemada anamorfik mekân üretimi. [Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
• Şenler, F. (2005). Animasyon tarihi, teknikleri ve Türkiye'deki yansımaları. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), (3), ss. 99-114.
• Tulum Okur, H., & Gezer Çatalbaş, Z. C. (2022). 1960 yılından günümüze animasyon filmlerde mimarlık, kent ve mekân: gelecek göründü. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 13(2), ss. 389-424. https://doi.org/10.32001/sinecine.1016534
• Ültay, E., Akyurt, H. & Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), ss. 188-201.
• Ürtekin, Ö. (2018). Geçmişten günümüze animasyon filmlerinde mekân kullanım analizi. [Yüksek Lisans Tezi, Işık Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
• Ürtekin, Ö. & Özker, S. (2018). Geçmişten günümüze animasyon filmlerinde mekân kullanımı. 3. Sanat ve Tasarım Eğitimi Sempozyumu Dijital Çağda Sanat ve Tasarım Bildiriler Kitabı (ss. 35-44), Mim İç ve Dış Mekân Baskı Sistemleri Rek. Matbaacılık Tic. Ltd. Şti.
• Wells, P. (2006). The fundamentals of animation. Ava Publishing.