Ütopya Kavramı ve Görsel Sanatlar: Klasik Dönemden Postmodern Döneme Bir Kesişim Alanı

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 17, 377 - 399, 31.12.2024

Zafer Ali Akşit

https://doi.org/10.55004/tykhe.1536967

Öz

Ütopya, ilk olarak 16. yüzyılda Thomas More tarafından kullanılmış, aynı anda hem iyi-yer hem de hiç-yer anlamını karşılayan bir kelimedir. Bununla birlikte, bir terim olarak adlandırılmasından çok daha önce, insanlığın sosyal sistemler kurma ve bu sistemler üzerine düşünme yetisi kazandığı andan itibaren, teolojik, felsefi, edebi, sosyal ve politik alanlarda daha iyi olanın ve ideal olanın tahayyülüyle ortak bilincimizin bir parçası haline gelmiştir. Bu anlamda, ütopya insanlığa özgü, içkin bir kavram olarak varlığını sürdürmüştür. Bu bağlamda kurgulanan ütopyaların görsel sanatlarla olan ilişkisi de bu kavramın kendisi kadar köklüdür. Ütopya ve sanat ilişkisi, başlangıçta, kurgulanan imkânsız mekân ve durumların görsel tasvirlerinin üretimi olarak sınırlı kalmıştır. Ancak zaman içinde değişen sanat pratikleri ve ütopya algısı, sanata bu ilişkideki yeri ve işlevini genişletme fırsatı sunmuştur. Bu sürecin sonunda ise sanat, ütopya kavramının kurgulandığı, somutlaştığı ve uygulamaya koyulmaya çalışıldığı bir alan olarak karşımıza çıkar. Bu araştırmada, ütopya kavramının dayandığı daha iyi ve ideal olanın hayal edilmesi eyleminin, görsel sanatlar pratikleri ile olan birlikteliği ve ütopya kavramının yapısal ve işlevsel değişimi sürecinde sanat ile kurduğu ilişkinin genişleyen kapsamı incelenmektedir. Araştırmanın amacı da modern öncesi, modern ve modern sonrası dönemlerde bağlamları ve sınırları daimî olarak değişen ütopya ve sanat kavramlarının etkileşimleri, siyasi ve kültürel tarihin yanısıra sanat tarihinin farklı dönemlerinde ortaya çıkan farklı amaç ve stratejileri karşılaştırılarak birbirleri üzerindeki etkileri ve birlikteliklerinin sonuçları ortaya çıkarmaktır.

Anahtar Kelimeler

Sanat, Ütopya, Güncel Sanat

The Concept of Utopia and Visual Arts: An Intersection Arena from the Classical to the Postmodern Eras

Öz

The term "utopia" was coined by Thomas More in the 16th century by adding the common “u” from the Greek prefixes 'eu' (good) and 'ou' (no) to the root 'tópos', which means place. This creates a word that simultaneously conveys the meanings of 'good place' and 'no place.' However, as a concept, utopia has existed long before it was named, representing humanity's imagination and pursuit of the ideal or a better way of being in theological, philosophical, literary, social, and political domains since the development of social systems and the our ability to reflect on them.
This research examines the relationship between the concept of utopia and visual arts practices, where the imagination of the better and ideal is embodied and applied. This study explores the ever-changing contexts and boundaries of utopia and art across pre-modern, modern, and post-modern periods, focusing on the various purposes and strategies that shaped their union in different periods of political, cultural, and art history. The intellectual and functional evolution of these two concepts, their influence on each other, and the outcomes of their intersection are analyzed. The research is limited to Western culture, politics, philosophy, and visual arts. Given the historical breadth of the study, detailed descriptions of the referenced works are avoided, and the text is designed to highlight the relationship between the perception of utopia and art practices across different periods.

Anahtar Kelimeler

Art, Utopia, Contemporary Art

Kaynakça

• Appadurai, A. (1996). Modernity at large: Cultural dimensions of globalization. University of Minnesota Press.
• Bible Online. (t.y.).Yeni uluslararası versiyon. Erişim tarihi: 17.01.2024. https://only.bible/bible/tur/rev-21/
• Bourriaud, N. (2005). İlişkisel estetik. (Çev. Saadet Özen). Bağlam Yayınevi.
• Danto, A. C. (1998). The end of art: A philosophical defense. History and theory 37 (4). ss. 127-143.
• Debord, G. (1994). The society of the spectacle. (Çev. Donald Nicholson-Smith). Zone Books.
• Duncombe, S. (2012). Imagining no-place, the subversive mechanics of utopia. Ed. Gether, C. Hoholt, S. Laurberg, M. Utopia & contemporary art. Arken & Hatje Cantz, ss. 39-48.
• Gether, C. (2012). Utopia and the contemporary art museum Ed. Gether, C. Hoholt, S. Laurberg, M. Utopia & contemporary art. Arken & Hatje Cantz, ss. 9-16.
• Greenberg, C. (1986). Avant-garde and kitsch. Ed. O’Brian, J. Clement greenberg: The collected essays and criticism, vol. 1: Perceptions and judgements, 1939–1944. Chicago University Press, ss. 5–22.
• Jalving, C. (2012). Utopia in the eye of the beholder: A theoretical perspective. Ed. Gether, C. Hoholt, S. Laurberg, M. Utopia & contemporary art. Arken & Hatje Cantz, ss. 29 – 39.
• Kaufmann, M. (1879). Utopias or schemes of social improvement, from Sir Thomas More to Karl Marx. C. K. Paul & co.
• Laurbeg, M. (2012). Utopia in the eye of the beholder: A theoretical perspective. Ed. Gether, C. Hoholt, S. Laurberg, M. Utopia & contemporary art. Arken & Hatje Cantz, ss. 17- 29.
• Levitas, R. (1990). The concept of utopia. Peter Lang AG.
• McWilliam, N. (2011). Sanat/ütopya, mutluluk hayalleri: Sosyal sanat ve Fransız solu (1830-1850). (Çev. Esin Soğancılar). İletişim Yayınevi.
• More, T. (1516). Utopia (Çev. R. M. Adams). Norton.
• Stead, A. R. (2020). ‘Eye hath not seen … which things god hath prepared …’: Imagining heaven and hell in romanesque and gothic art. Ed. Pollard, RM. Imagining the medieval afterlife. Cambridge University Press, ss. 193-222.
• Wallerstein, I. (1998). Utopistics or the historical choices of the twenty-first century. The New Press.
• Wamberg J. (2012). No sugar please! Modern art veiled as utopia. Ed. Gether, C. Hoholt, S. Laurberg, M. Utopia & contemporary art. Arken & Hatje Cantz, ss. 59 – 69.