KARBONSUZ ULAŞIM İÇİN BÜTÜNLEŞİK HAREKETLİLİK

Yıl 2025, Sayı: 2, 94 - 115, 29.06.2025

Uğur Tekin

Öz

Ulaşım sektörü, küresel sera gazı emisyonlarının dörtte birini oluşturarak iklim değişikliğiyle mücadelede kilit bir alan teşkil etmektedir. Bu bağlamda, sadece araç teknolojilerinde yenilik değil, aynı zamanda ulaşım sisteminin yapısal ve davranışsal dönüşümü de gereklidir. Bu çalışma, karbon nötr ulaşım hedefine ulaşmak için “bütünleşik hareketlilik” kavramını merkeze alarak, Türkiye'nin mevcut ulaşım politikalarını ve altyapısını Avrupa ülkeleriyle karşılaştırmalı olarak analiz etmektedir. Makalede Avoid – Shift – Improve (Önle – Kaydır – İyileştir) çerçevesi doğrultusunda ulaşımda talep yönetimi, modal kayma stratejileri, elektrikli araç penetrasyonu, toplu taşıma entegrasyonu ve dijitalleşme gibi temel bileşenler derinlemesine incelenmiştir. Elde edilen bulgular, Türkiye'nin karbonsuz ulaşım vizyonuna erişebilmesi için bütüncül, veri odaklı ve kapsayıcı politika yaklaşımlarının geliştirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Karbon nötr ulaşım , bütünleşik hareketlilik , akıllı ulaşım sistemleri , elektrikli araçlar , sürdürülebilir ulaşım , Avoid-Shift-Improve

Kaynakça

• Ritchie, H., & Roser, M. (2024). Transport. Our World in Data. https://ourworldindata.org/transport erişim tarihi: 05.04.2025
• International Energy Agency (IEA). (2024). Global EV Outlook 2024. https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2024 erişim tarihi: 05.04.2025
• Khudolii, K. (2023). Turkish EV Market 2023: Current State and Future Opportunities. Extrawest Medium.
• EV Universe. (2024). Global EV Sales Report 2024.
• European Alternative Fuels Observatory (EAFO). (2024). Country Data – Türkiye. https://alternative-fuels-observatory.ec.europa.eu erişim tarihi: 02.04.2025
• Demiralay, T., & Duran, M. S. (2024). The impact of air and rail transportation on environmental pollution in Türkiye: A Fourier cointegration analysis. Management of Environmental Quality, 35(2), 358–376.
• REN21. (2023). Renewables 2023 Global Status Report. https://www.ren21.net/gsr-2023/ erişim tarihi: 01.04.2025
• European Commission (EC). (2021–2025). Smart and Sustainable Mobility Strategy, SUMP Guidelines, and Progress Reports. https://transport.ec.europa.eu erişim tarihi: 29.03.2025
• IPCC. (2022). Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change. Working Group III, Chapter 10: Transport.
• UIC Communications. (2022). IPCC Working Group points to a paradigm shift for mobility.
• MIT Climate Portal. (2023). Public Transportation.
• The Guardian. (2023). Helsinki’s ambitious plan to make car ownership pointless in 10 years. https://www.theguardian.com erişim tarihi: 01.04.2025
• Current News. (2024). The Netherlands leads Europe in chargepoint rollout. https://www.current-news.co.uk erişim tarihi: 02.04.2025
• Gridserve. (2024). Why Norway leads the world in EV adoption. https://www.gridserve.com erişim tarihi: 02.04.2025
• SCU Power. (2024). Turkish EV charging operator solution. https://www.scupower.com erişim tarihi: 05.04.2025
• Climate Transparency. (2021). Türkiye Climate Transparency Report 2021. https://www.climate-transparency.org erişim tarihi: 29.03.2025
• European Environment Agency (EEA). (2021, 2022). Rail and public transport in Europe: Modal shares and distances. https://www.eea.europa.eu erişim tarihi: 28.03.2025
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2022). Çevresel Göstergeler – Ulaştırma İstatistikleri.
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2020). Ulusal AUS Strateji Belgesi ve 2020–2023 Eylem Planı.
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2023). Net Sıfır Emisyon Hedefi – Ulaştırma Yol Haritası.
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2024). 2024–2028 Stratejik Planı.
• Metro İstanbul. (2023–2024). Hat Uzunlukları ve Toplu Taşıma İstatistikleri. https://www.metro.istanbul erişim tarihi: 02.04.2025
• TCDD. (2024). Marmaray Teknik Bilgileri. https://www.tcddtasimacilik.gov.tr erişim tarihi: 02.04.2025
• TÜİK. (2022). Hanehalkı Ulaşım ve Ulaştırma Modu Payları. https://data.tuik.gov.tr erişim tarihi: 02.04.2025
• RailFreight. (2020). Rail freight produces 6 times less CO2 than trucks. https://www.railfreight.com erişim tarihi: 05.04.2025
• Euronews Türkçe. (2022–2023). Avrupa’da trenle yolculuk, bisiklet kullanım trendleri.
• WRI Türkiye. (2022–2023). Bisikletli Ulaşım Strateji Planı ve Uygulama Rehberi. https://wrisehirler.org erişim tarihi: 02.04.2025
• BBC Türkçe. (2021). E-scooter kullanımında artış ve güvenlik sorunları.
• C40 Cities. (2023). ZEBRA – Zero Emission Bus Rapid-deployment Accelerator. https://www.c40.org erişim tarihi: 05.04.2025
• Wired. (2020). How Shenzhen turned all its 16,000 buses fully electric.
• UITP. (2021–2023). Mobility-as-a-Service and Public Transport Integration. https://www.uitp.org erişim tarihi: 01.04.2025
• Moreno, C., Allam, Z., Chabaud, D., Gall, C., & Pratlong, F. (2021). Introducing the “15-minute city”: Sustainability, resilience and place identity in future post-pandemic cities. Smart Cities, 4(1), 93–111.
• Erol, B., & Erdoğan, S. (2017). Toplu taşıma sistemlerinin entegrasyonu üzerine İstanbul örneği. METU Journal of the Faculty of Architecture, 34(2), 85–102.
• Karayolları Genel Müdürlüğü. (2016). Trafik Kazaları Özeti 2015. https://www.kgm.gov.tr erişim tarihi: 02.04.2025
• Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu. (2022). SUMP Uygulama Deneyimleri ve Yerel Hareketlilik Planları.