Türkiye’de Yerli ve Yabancı Badem Çeşitleri ile Yapılan Adaptasyon Çalışmaları Üzerine Araştırmalar

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 5, 45 - 51, 27.12.2019

Turan Karadeniz , Gülşah Çatmadım Hatice Şahin Öylek

Öz

Badem, Rosaceae familyasının Prunus cinsine aittir. Botanik olarak sert çekirdekli meyveler sınıfındadır. Anavatanı olan Orta ve Batı Asya’dan, Çin, Hindistan, İran, Suriye, Türkiye, Yunanistan ve İtalya’ya yayılmıştır. Orta ve Güneybatı Asya’nın alçak dağ yamaçları ve kıraç alanları tohumdan yetişmiş yabani badem ağaçları ile kaplıdır. Badem, dünyada ekolojik koşulları farklı bölgelere yayılmış, buralarda uygulanan tarımsal etkinliklere de bağlı olarak yeni çeşitler veya genotipler oluşturmuştur. Ülkemiz bulunduğu konum itibari ile birçok meyvenin anavatanı ve bademinde doğal yayılma alanıdır. Ülkemiz de yaklaşık 34050 ha alan da yetiştiriciliği yapılan badem, 2017 yılında badem üretiminde 90.000 bin ton ile dünya da 4. sırada yer almıştır. Bademler ilkbahar ile birlikte en erken uyanan ağaçlardır. İlkbahar geç donları erken uyanan badem çiçeklerine zarar vermesi de ticari üretimi sınırlandırmaktadır. Ülkemiz bulunduğu enlem ve boylam itibari ile çok farklı ekolojik alanlara sahiptir. Bu ekolojik farklılık nedeniyle aynı çeşit badem farklı bölgeler için aynı verim ve kalite standartlarını göstermesi beklenemez. Günümüze kadar yapılan adaptasyon çalışmaları incelendiğinde, 9’unun Güney Doğu Anadolu, 8’inin Akdeniz, 2’sinin Ege, 1’inin Marmara ve 1’inin Karadeniz bölgesinde yapıldığı görülmektedir. Çalışmaların yapıldığı iller incelendiğinde, 8’inin Şanlıurfa, 5’i Kahramanmaraş, 2’si Hatay, 1’er tanesi de Adana, Aydın, Gaziantep, Uşak, Tokat ve Yalova’da olduğu görülmektedir. Yürütülen bu çalışmaların sonuçlarında her çeşitte farklı kalite ve verim görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Badem, Adaptasyon, Amygdalus communis L

With these type of Domestic and Foreign Almond Research on Adaptation Studies in Turkey

Öz

Almond belongs to the genus Prunus of the Rosaceae
family. Botany is in the class of stone fruits. Its native Central and
West Asia, China, India, Iran, Syria, Turkey, Greece and spread to Italy. The
low mountain slopes and barren areas of Central and Southwest Asia are covered
with wild almond trees grown from seed. Almond has spread its ecological
conditions to different regions in the world and has created new varieties or
genotypes depending on the agricultural activities applied there. Our country
is a natural spreading area in the homeland and almonds of many fruits due to
its location. Almond cultivated on an area of 34050 ha in our country, ranked
4th in the world with 90.000 thousand tons in almond production in 2017.
Almonds are the earliest waking trees in spring. Damages to almond flowers that
awaken early in late spring frosts also limit commercial production) Our
country has very different ecological areas in terms of latitude and longitude.
Because of this ecological difference, the same kind of almond cannot be
expected to show the same yield and quality standards for different regions.
When the adaptation studies conducted to date are examined, it is seen that 9
of them are made in South East Anatolia, 8 of them are in Mediterranean, 2 of
them are in Aegean, 1 of them are in Marmara and 1 of them are in Black Sea
region. When the provinces in which the studies were conducted are examined, it
is seen that 8 of them are in Şanlıurfa, 5 of them are in Kahramanmaraş, 2 of
them are in Hatay, 1 of them are in Adana, Aydın, Gaziantep Uşak, Tokat and
Yalova. As a result of these studies, different quality and yields were
observed in all kinds.

Anahtar Kelimeler

Almond, Adaptation, Amygdalus communis L

Kaynakça

• Ak, B. E., Acar, I., & Yildiz, M. (2001). An investigation on the bud take and shoot growth of different almond varieties at Harran Plain in nursery conditions. Cahiers Options Méditerranéennes, (56), 393-396.
• Akçay, M. E., & Tosun, İ. (2005). Bazı geç çiçek açan yabancı badem çeşitlerinin yalova ekolojik koşullarındaki gelişme ve verim davranışları. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 36(1), 1-5.
• Anonim, 2019 a. Türkiye İstatistik Kurumu, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001, (Erişim tarihi: 10.10.2019).
• Anonim, 2019b. FAO, Food and Agriculture Organization of the United Nations “Crops data” http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC. (Erişim tarihi: 10.10.2019)
• Alkan, G. (2012). Aydın ekolojisinde bazı badem çeşitlerinin adaptasyonu ve fidanlarının erken meyveye yatma performanslarının belirlenmesi üzerine araştırmalar.
• Aslan, R. (2015). Bazı Yabancı Kökenli Badem Çeşitlerinin Şanlıurfa Koşullarında Fenolojik ve Pomolojik Özellikleri (Master's thesis, Ramazan ASLAN).
• Atasever, Ö.Ö. ve Gerçekçioğlu, R.,2011. Kuru koşullarda yetişen badem çeşit ve genotiplerinin bitki ve meyve Özellikleri.Türkiye VI.Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi,Şanlıurfa,128-134
• Atlı, H. S., Çağlar, S., Kaşka, N., Rastgeldi, U., Soylu, M. K., Bozkurt, H., ... & Bilim, C. (2008). Yerli ve Yabancı Badem Çeşitlerinin GAP Bölgesi Sulu Koşullarında Gelişme, Meyveye Yatma, Verim ve Bazı Kalite Değerlerinin Belirlenmesi. Sonuç Raporu, Antepfıstığı Arşt. Enst. Gaziantep.
• Balta, M.F., 2002. Elazığ Merkez ve Ağın İlçesi Bademlerinin (Prunus amygdalus L.) Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Araştırmalar. Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Van.
• Çağlar, S., Kaşka, N., & Nikpeyma, Y. (2003). Kahramanmaraş’ta Badem Tarımının Geliştirilmesi Üzerinde Araştırmalar. Tübitak sonuç raporu, (2165).
• Çağlar, S., Kaşka, N., Yılmaz, K. U., & Balcı, S. (2005, June). Adaptation of some foreign almond cultivars in the ecological conditions of Kahramanmaras province in Turkey. In XIII GREMPA Meeting on almonds and pistachios. Options Méditerranéennes, Série A (Vol. 63, pp. 107-111).
• Darlington, C.G. (1930) Studies in Prunus, III. Journal of Genetics 22, 65–93.
• Edstrom, J.P. and Viveros, M. (1996). Almond Production Manual. In: Division of Agricultural and Natural
• Kaska, N., & Özcan, Z. (2001). Şanlıurfa’da İspanyol ve Fransız Kökenli badem çeşitlerinin vegetatif büyüme, çiçeklenme ve meyve tutumlarının değerlendirilmesi. GAP II. Tarım Kongresi, 1, 15-17.
• Kaska, N., Küden, A. B., & Küden, A. (1998). Performances of some local and foreign almond cultivars in South East Anatolia. In X GREMPA Seminar. Cahiers Options Méditerranéennes (Vol. 33, pp. 181-183).
• Kaska, N., Yesilkaynak, B., & Yilmaz, K. U. (2001, May). Comparison of growth, flowering periods, bloom and small fruit densities of some late flowering Turkish and foreign almond cultivars under irrigated conditions in the Kahraman Maras region. In III International Symposium on Pistachios and Almonds 591(pp. 465-472).
• Kaşka, N., Küden, A.B. ve Küden, A., 1993. Özellikle Geç Çiçek Açan ve Bazı Yerli Badem Çeşitlerinin Adana ve Pozantı’da Yetiştirilmeleri Üzerinde Araştırmalar. Tübitak sonuç raporu No: 674, Adana 48s.
• Kuzdere, H. (1999). Ceylanpınar Tarım İşletmeleri Koşullarında Yetiştirilen Bazı Badem Çeşitlerinin Fenolojik ve Pomolojik Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma. Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Şanlıurfa.
• Küden, A. B., Küden, A., Bayazit, S., Çömlekçioğlu, Ç., İmrak, B., & Rehber, Y. D. (2014). Badem Yetiştiriciliği. TAGEP PROJE NO.: 5.2.3.1. 18s.
• Küden, A. B., Küden, A., Bayazit, S., Çömlekçioğlu, Ç., İmrak, B., & Rehber, Y. D. (2000). Badem Yetiştiriciliği. TÜBİTAK-Tarp Yayınları. 18s.
• Küden, A. B., Küden, A., Tanrıver, E., Sırış, Ö., & İkinci, A. (2001). Güneydoğu Anadolu Bölgesi Ilıman İklim Meyveleri Entegre Projesi. Tübitak sonuç raporu, (317).
• Özbek S (1971). Bağ-Bahçe Bitkileri Islahı. Ata. Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları: 419. Erzurum.
• Parlakçı, H. (2008). Yabancı kökenli değişik badem çeşitlerinin bazı pomolojik ve kimyasal özellikleri ile bitki besin maddesi kapsamlarının belirlenmesi/Determination of some pomological and chemical traits with nutrient elements contents for some foreign originated different almond cultivars (Doctoral dissertation).
• Polat, A. A., & Caliskan, O. (2009, October). Adaptation of Some Foreign Almond Cultivars in Dörtyol (Hatay) Ecological Conditions. In V International Symposium on Pistachios and Almonds 912 (pp. 423-426)
• Polat, A. A., Durgac, C., & Kamiloglu, Ö. (2001). Determination of pomological characteristics of some local and foreign almond cultivars in Yayladagy (Hatay) ecological conditions. Cahiers Options Mediterraneennes, (56), 381-384.
• Soylu, A., 2003. Ilıman İklim Meyveleri II. Uludağ Üniversitesi Zir. Fak. Ders NotlarıNo:72, Bursa.
• Yeşilkaynak, B., (2000). Değişik Kökenli Badem Çeşitlerinin Kahramanmaraş Ekolojik Koşullarında Büyüme, Gelişme ve Meyve Verme Durumlarının Saptanması Üzerine Bir Araştırma (yüksek lisans tezi, basılmamış). Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış), Kahramanmaraş.
• Yıldız, E., & PERDAHCI, Ç. E. (2019). Uşak Ekolojik Koşullarında Bazı Badem Çeşitlerinin Adaptasyonu. Erciyes Tarım ve Hayvan Bilimleri Dergisi, 2(1), 11-19