Türk Bitki Islahçı Hakları Sistemi

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 34 - 43, 17.02.2020

Hasan Çelen Kader Erçik

Öz

Bitki ıslahı uzun ve zahmetli bir işlemler bütünüdür. Bitki ıslahı için genetik ve maddi kaynaklar ile kişisel motivasyona ihtiyaç bulunmaktadır. Bitki ıslahçı hakları (BIH) ile ilgili uluslararası UPOV (Uluslararası Yeni Bitki Çeşitlerini Koruma Birliği) sözleşmesi; ıslahçıların geliştirdikleri çeşit üzerindeki haklarını koruma altına alarak, sonraki çalışmalarına maddi kaynak oluşturmasına imkan vermekte ve kişisel motivasyonunun devamına katkı sağlamaktadır. Türkiye UPOV’un 65. üyesi olup, BIH uygulamalarında 15 yıllık tecrübeye sahiptir. Bu çalışma ile Türkiye’de BIH sisteminin tarihçesi, mevcut durumu ve uygulamaları ile güncel verileri ortaya konulmuştur. Bu veriler ışığında BIH sisteminin Türkiye bitki ıslahına sağladığı katkılar ele alınmıştır. BIH sisteminin 15 yıllık tecrübesi ile sorun yaşanılan alanlar, eksiklikler dile getirilmiştir. Bu tecrübeler, sorunlar ve eksiklikler ışığında, Türk BIH sisteminin iyileştirilmesi için görüşler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

BIH, Bitki ıslahçı hakları, UPOV, Islah, Bitki çeşit koruma

Teşekkür

Konu ile ilgili deneyimlerimiz hakkında makaleler yazmamız konusunda bizi cesaretlendiren ve bu makalenin oluşumunda katkı sağlayan Prof. Dr. Ayşe ODMAN BOZTOSUN’ a ve konu ile ilgili deneyimlerini bizlerle paylaşan emekli fikri haklar hâkimi Türkay ALICA’ya teşekkür ederiz.

Turkish Plant Breeders’ Rights System

Öz

Plant breeding is a long and laborious process. Genetic and financial resources and personal motivation are needed for plant breeding. The international UPOV (International Union for the Protection of New Varieties of Plants) convention on plant breeders' rights (PBR) contributes to continue of personal motivation and allow to generate financial resources for their further breeding activity, by protecting the rights of breeders on the variety they have developed. Turkey is 65th member of UPOV, and has 15 years of experience on PBR implementation. At this study, history of Turkish PBR system, current situation and implementation, data of application and approving, has been demonstrated. The effect of PBR system to Turkish plant breeding sector was discussed. With 15 years of experience of Turkish PBR system, the problems and deficiencies of implementation were mentioned. In the light of these experiences, problems and deficiencies, opinions were presented for the improvement of the Turkish PBR system.

Anahtar Kelimeler

Breeding, UPOV, PBR, Plant variety protection, Plant breeders rights

Kaynakça

• Açıkgöz, N., ve Açıkgöz, N. (1999). Transgenik Çeşitler, Islahçı Hakları ve Terminatör Teknoloji. ANADOLU Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 9(1), 95-104.
• Altay, F. (2016). Türkiye Bitki Islahı Öncülerinden: Emcet Yektay. Türktob Dergisi, 5(20), 6-9.
• Anonim. (1973). Tohumculuk Yönetmeliği RG: 25.5.1973/14545.
• Anonim. (2004a). Yeni Bitki Çeşitlerine ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun, RG: 15.01.2004 – 25347.
• Anonim. (2004b). Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına Dair Yönetmelik RG: 12.08.2004/25551.
• Anonim. (2004c). Çiftçi İstisnası Uygulama Esasları Yönetmeliği RG: 12.08.2004/25551.
• Anonim. (2007, Mart 13). 10 Kasım 1972, 23 Ekim 1978 ve 19 Mart 1991 Tarihlerinde Cenevre’de Gözden Geçirilen 2 Aralık 1961 Tarihli Yeni Bitki Çeşitlerinin Korunması Uluslararası Sözleşmesine Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun RG: 17.03.2007/26465.
• BSA. (2019). Descriptive Variety Lists. Bundessortenamt İnternet Sitesi: https://www.bundessortenamt.de/bsa/en/variety-testing/descriptive-variety-lists/ adresinden alındı. Erişim tarihi: 28.12.2019
• BÜGEM. (2014). Bitki Çeşitleri Bülteni 2014 / 04. Tarım ve Orman Bakanlığı İnternet Sitesi: https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/Belgeler/Bitkisel%20%C3%9Cretim/Tohumculuk/Islah%C3%A7%C4%B1%20Haklar%C4%B1/bitki%20%C3%A7e%C5%9Fit%20b%C3%BCltenleri/bcb201404.pdf adresinden alındı. Erişim tarihi: 23.12.2019
• BÜGEM. (2018). Bitki Islahçı Hakları Raporu. Ankara: BÜGEM.
• BÜGEM. (2019). Islahçı Hakları. Tarım ve Orman Bakanlığı İnternet Sitesi: https://www.tarimorman.gov.tr/Konular/Bitkisel-Uretim/Tohumculuk/Islahci-Haklari adresinden alındı. Erişim tarihi: 14.12.2019
• CPVO. (2018). Annual Report.
• CPVO. (2019). CPVO Committees. CPVO İnternet Sitesi: https://cpvo.europa.eu/en/about-us/who-we-are/cpvo-committees adresinden alındı. Erişim tarihi: 28.12.2019 Çelen, H. (2019). Tarla Bitkileri Türlerinde Avrupa Birliği ve Türkiye Çeşit Tescil Mevzuatının Karşılaştırılması. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 28(2), 92-102. doi:https://doi.org/10.21566/tarbitderg.660462
• EU. (1994). Council Regulation (EC) No 2100/94 of 27 July 1994 on Community plant variety rights.
• NAKTUINBOUW. (2012). Technical Examination Report - ATTIRAI.
• NAKTUINBOUW. (2019). Variety descriptions. Naktuinbouw İnternet Sitesi: https://www.naktuinbouw.com/vegetable/variety-descriptions adresinden alındı. Erişim tarihi: 27.12.2019
• Odman Boztosun, A. (2015). Islahçı hakkıyla kazanmak. TÜRKTOB Dergisi, 4(16), 38-39.
• OEVV. (2016). Technical Examination Report - BELABELA.
• OEVV. (2019). Oficina Española de Variedades Vegetales. Tarım, Gıda ve Çevre Bakanlığı İnternet Sitesi: https://www.mapa.gob.es/es/agricultura/temas/medios-de-produccion/semillas-y-plantas-de-vivero/default.aspx adresinden alındı. Erişim tarihi: 27.12.2019
• TTSM. (2018). 2018 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara: Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü.
• TTSM. (2019). Teknik İnceleme Raporu - Alata Azman.
• Tüysüz, M. (2006). Yayınlanmamış Doktora Tezi. Sınai Mülkiyet Hukuku Çerçevesinde Yeni Bitki Çeşitleri Üzerindeki Islahçı Haklarının Korunması. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• UPOV. (1991). International Convention for the Protection of New Varieties of Plants.
• UPOV. (2019a). Members. UPOV İnternet Sitesi: https://www.upov.int/export/sites/upov/members/en/pdf/pub423.pdf adresinden alındı. Erişim tarihi: 02.12.2019
• UPOV. (2019b). PLUTO, Plant Variety Database. UPOV İnternet Sitesi: https://www3.wipo.int/pluto/user/en/index.jsp adresinden alındı. Erişim tarihi: 02.12.2019
• USPTO. (2009). USPP19842 P3 (NADIA). Birleşik Devletler Patent ve Marka Ofisi internet sitesi. https://www.uspto.gov/ adresinden alındı. Erişim tarihi: 04.12.2019
• Zhouying, J. (2005). Globalization, technological competitiveness and the 'catch-up' challenge for developing countries: some lessons of experience. Journal of Technology Management & Sustainable Development, 4(1), 35-46.