Sporda Psikolojik Esneklik: Genel Öz-Yeterlilik ve Benlik Saygısı Bağlantıları

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 214 - 232, 30.04.2024

Samet Sağ Mehmet Fatih Yağdı Mehmet Güçlü

Öz

Bu araştırmanın amacı, aktif sporcuların psikolojik esneklik seviyelerini belirlemek ve bu seviyelerin genel özyeterlilik ile benlik saygısı düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemektir. Çalışmaya çeşitli spor dallarında yer alan toplam 302 aktif sporcu katılmıştır. Katılımcıların demografik özelliklerini belirlemek amacıyla Kişisel Bilgi Formu kullanılırken, psikolojik esneklik düzeylerini ölçmek için Sporda Psikolojik Esneklik Ölçeği, genel özyeterlilik algılarını değerlendirmek için Genel öz-yeterlilik Ölçeği ve benlik saygılarını ölçmek için Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği kullanılmıştır. Veri analizi sürecinde betimsel istatistikler, t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), Tukey çoklu karşılaştırma testi ve Pearson Korelasyon analizi gibi istatistiksel tekniklerden yararlanılmıştır. Araştırma sonuçları, psikolojik esneklik açısından cinsiyet, spor türü ve millilik gibi demografik değişkenler arasında anlamlı bir farklılık olmadığını göstermiştir. Bununla birlikte, yaş ve spor yılı gibi faktörlerin psikolojik esneklik üzerinde anlamlı bir etkisi olduğu saptanmıştır. Genel öz-yeterlilik düzeyleri üzerinde cinsiyet ve spor türü değişkenlerinin anlamlı bir etkisi bulunmazken, yaş, spor yapma süresi ve millilik durumu gibi faktörlerin önemli olduğu görülmüştür. Benlik saygısı ile ilgili bulgular, bu değişkenin de kişisel faktörlerle ilişkili olduğunu ve sporcuların kişisel gelişimleri için dikkate alınması gereken bir alan olduğunu ortaya koymaktadır. Psikolojik esneklik ile genel öz-yeterlilik arasında orta düzeyde pozitif bir korelasyon bulunurken, benlik saygısı ile aralarında düşük düzeyde negatif bir ilişki bulunmuştur. Bu sonuçlar, bireysel farklılıkların sporcuların psikolojik esnekliği ve öz-yeterliliği üzerindeki etkisini göstermektedir. Bu bulgular ışığında, spor psikologları ve antrenörler, sporcuların psikolojik esneklik, genel öz-yeterlilik düzeylerini ve benlik saygılarını artırmak için yaş ve spor yapma süresi gibi kişisel değişkenleri göz önünde bulundurmalı ve bireyselleştirilmiş müdahale programları geliştirmelidir.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik Esneklik, Genel Özyeterlilik, Benlik Saygısı, Spor

Kaynakça

• Ahn, J. ve Yang, Y. (2022). Relationship between self-esteem and risky sexual behavior among adolescents and young adults: A systematic review. American Journal of Sexuality Education, 1-20.
• Atalay, Z., Aydın, U., Bulgan, G. ve Taylan, R. D. (2017). Bilinçli-farkındalık temelli özyeterlik ölçeği-yenilenmiş: Türkiye uyarlama çalışması (BFÖÖ-Y). İlköğretim Online, 16(4), 1803-1815. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.342997
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191-215.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. W. H. Freeman.
• Bleidorn, W., Arslan, R. C., Denissen, J. J., Rentfrow, P. J., Gebauer, J. E., Potter, J. ve Gosling, S. D. (2016). Age and gender differences in self-esteem—A cross-cultural window. Journal of Personality and Social Psychology, 111(3), 396-410.
• Bonanno, G. A., Wortman, C. B., Lehman, D. R., Tweed, R. G., Haring, M., Sonnega, J., ... ve Nesse, R. M. (2002). Resilience to loss and chronic grief: A prospective study from preloss to 18-months postloss. Journal of Personality and Social Psychology, 83(5), 1150-1164.
• Bond, F. W., Hayes, S. C. ve Barnes-Holmes, D. (2006). Psychological flexibility, ACT, and organizational behavior. In S. C. Hayes, F. W. Bond, D. Barnes-Holmes, & J. Austin (Eds.), Acceptance and mindfulness at work (pp. 25-54). Routledge.
• Choi, H. S., Cho, S. H. ve Huh, J. W. (2013). The association between the perceived coach– athlete relationship and athletes' basic psychological needs. Social Behavior and Personality: An International Journal, 41(9), 1547-1556.
• Cowden, R. G. ve Meyer-Weitz, A. (2016). Mental toughness in South African competitive tennis: Biographical and sport participation differences. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 14(2), 152-167.
• Çetin, F. ve Basim, H. (2010). Izlenim yönetimi taktiklerinde öz yeterlilik algisinin rolü. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (35), 255-269.
• Daks, J. S. ve Rogge, R. D. (2020). Examining the correlates of psychological flexibility in romantic relationship and family dynamics: A meta-analysis. Journal of Contextual Behavioral Science, 18, 214-238.
• DeGaetano, J. J., Wolanin, A. T., Marks, D. R. ve Eastin, S. M. (2016). The role of psychological flexibility in injury rehabilitation. Journal of Clinical Sport Psychology, 10(3), 192-205. https://doi.org/10.1123/jcsp.2015-0021
• Dweck, C. S. (2006). Mindset: The new psychology of success. Random House.
• Efilti, E. ve Çıkılı, Y. (2017). Investigation of self-esteem and occupational self-esteem of special education department. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 99-114.
• Erickson, S. J. ve Feldstein, S. W. (2007). Adolescent humor and its relationship to coping, defense strategies, psychological distress, and well-being. Child Psychiatry and Human Development, 37(3), 255-271. https://doi.org/10.1007/s10578-006-0034-5
• Feltz, D. L. ve Lirgg, C. D. (2001). Self-efficacy beliefs of athletes, teams, and coaches. In R. N. Singer, H. A. Hausenblas, & C. M. Janelle (Eds.), Handbook of sport psychology (pp. 340-361). John Wiley & Sons.
• Fledderus, M., Bohlmeijer, E. T., Fox, J. P., Schreurs, K. M. ve Spinhoven, P. (2013). The role of psychological flexibility in a self-help acceptance and commitment therapy intervention for psychological distress in a randomized controlled trial. Behaviour Research and Therapy, 51(3), 142-151. https://doi.org/10.1016/j.brat.2012.11.007
• Fletcher, D. ve Sarkar, M. (2013). Psychological resilience: A review and critique of definitions, concepts, and theory. European Psychologist, 18, 12-23. https://doi.org/10.1027/1016-9040/a000124
• Galli, N. ve Vealey, R. S. (2008). "Bouncing back" from adversity: Athletes' experiences of resilience. The Sport Psychologist, 22(3), 316-335. https://doi.org/10.1123/tsp.22.3.316
• Giulianotti, R. (2015). Sport: A critical sociology. John Wiley & Sons. Polity Press. Gross, J. J. ve Thompson, R. A. (2006). Emotion regulation: Conceptual foundations. Handbook of emotion regulation.
• Gucciardi, D. F., Hanton, S., Gordon, S., Mallett, C. J. ve Temby, P. (2015). The concept of mental toughness: Tests of dimensionality, nomological network, and traitness. Journal of Personality, 83(1), 26-44. https://doi.org/10.1111/jopy.12079
• Hagger, M. S. ve Chatzisarantis, N. L. D. (2007). Intrinsic motivation and self-determination in exercise and sport. Human Kinetics.
• Hayes, S. C., Luoma, J. B., Bond, F. W., Masuda, A. ve Lillis, J. (2006). Acceptance and commitment therapy: Model, processes and outcomes. Behaviour Research and Therapy, 44(1), 1-25. https://doi.org/10.1016/j.brat.2005.06.006
• Hazell, J., Cotterill, S. T. ve Hill, D. M. (2014). An exploration of pre-performance routines, self-efficacy, anxiety and performance in semi-professional soccer. European Journal of Sport Science, 14(6), 603-610. https://doi.org/10.1080/17461391.2014.888484
• Holmberg, J., Kemani, M. K., Holmström, L., Öst, L. G. ve Wicksell, R. K. (2020). Psychological flexibility and its relationship to distress and work engagement among intensive care medical staff. Frontiers in Psychology, 11, 603986. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.603986
• Huang, C. (2013). Gender differences in academic self-efficacy: A meta-analysis. European Journal of Psychology of Education, 28(1), 1-35. https://doi.org/10.1007/s10212- 011-0097-y Jones, J. ve Hardy, L. E. (1990). Stress and performance in sport. John Wiley & Sons. Kashdan, T. B. ve Rottenberg, J. (2010). Psychological flexibility as a fundamental aspect of health. Clinical Psychology Review, 30(7), 865-878. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2010.03.001
• Kling, K. C., Hyde, J. S., Showers, C. J. ve Buswell, B. N. (1999). Gender differences in selfesteem: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 125(4), 470-500. https://doi.org/10.1037/0033-2909.125.4.470
• Laborde, S., Guillén, F. ve Mosley, E. (2016). Positive personality-trait-like individual differences in athletes from individual-and team sports and in non-athletes. Psychology of Sport and Exercise, 26, 9-13. https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2016.05.009
• Luoma, J., Drake, C. E., Kohlenberg, B. S. ve Hayes, S. C. (2011). Substance abuse and psychological flexibility: The development of a new measure. Addiction Research & Theory, 19(1), 3-13. https://doi.org/10.3109/16066359.2010.524956
• Maor, M., Zukerman, G., Amit, N., Richard, T. ve Ben-Itzhak, S. (2022). Psychological wellbeing and adjustment among type 2 diabetes patients: The role of psychological flexibility. Psychology, Health & Medicine, 27(7), 1456-1467. https://doi.org/10.1080/13548506.2021.1969058
• Marsh, H. W., Chavas, J. ve Sarrazin, P. (2006). Self-belief does make a difference: A reciprocal effects model of the causal ordering of physical self-concept and gymnastics performance. Journal of Sports Sciences, 24(1), 101-111. https://doi.org/10.1080/02640410500130920
• Moritz, S. E., Feltz, D. L., Fahrbach, K. R. ve Mack, D. E. (2000). The relation of selfefficacy measures to sport performance: A meta-analytic review. Research Quarterly for Exercise and Sport, 71(3), 280-294. https://doi.org/10.1080/02701367.2000.10608908
• Neff, K. D. (2003). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and Identity, 2(2), 85-101. https://doi.org/10.1080/15298860309032
• Pajares, F. (2002). Gender and perceived self-efficacy in self-regulated learning. Theory into Practice, 41(2), 116-125. https://doi.org/10.1207/s15430421tip4102_8
• Paxton, T. S. (1998). Self-efficacy and outdoor adventure programs: A quantitative and qualitative analyses [Master's thesis, University of Minnesota].
• Pedersen, S. ve Seidman, E. (2004). Team sports achievement and self-esteem development among urban adolescent girls. Psychology of Women Quarterly, 28(4), 412-422. https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.2004.00158
• Raab, M., Wylleman, P., Seiler, R., Elbe, A. M. ve Hatzigeorgiadis, A. (Eds.). (2016). Sport and exercise psychology research: From theory to practice. Academic Press.
• Ramaci, T., Bellini, D., Presti, G. ve Santisi, G. (2019). Psychological flexibility and mindfulness as predictors of individual outcomes in hospital health workers. Frontiers in Psychology, 10, 1302. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01302
• Roche, M. ve Haar, J. M. (2013). Leaders' life aspirations and job burnout: A selfdetermination theory approach. Leadership & Organization Development Journal, 34(6), 515-531. https://doi.org/10.1108/LODJ-10-2011-0103
• Rosenberg, M. (1963). Society and the adolescent self-image. Princeton University Press.
• Rosenberg, M. (1965). Acceptance and Commitment Therapy. Measures Package, 61(52), 18.
• Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton University Press.
• Sağ, S, Korkmaz, N., ve Güçlü, M. (2023). Dövüş Sporcularının Algılarına Göre Antrenör İletişim Becerisinin Sporcudaki Benlik Saygısı ile İlişkisi. Research in Sport Education and Sciences, 25(4), 99-104.
• Sarkar, M. ve Fletcher, D. (2014). Psychological resilience in sport performers: A review of stressors and protective factors. Journal of Sports Sciences, 32(15), 1419-1434. https://doi.org/10.1080/02640414.2014.901551
• Schéle, I., Olby, M., Wallin, H. ve Holmquist, S. (2021). Self-efficacy, psychological flexibility, and basic needs satisfaction make a difference: Recently graduated psychologists at increased or decreased risk for future health issues. Frontiers in Psychology, 11, 569605. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.569605
• Schwarzer, R. ve Jerusalem, M. (1995). Generalized self-efficacy scale. Measures in health psychology: A user's portfolio. Causal and control beliefs, 1(1), 35-37.
• Shelangoski, B. L., Hambrick, M. E., Gross, J. P. ve Weber, J. D. (2014). Self-efficacy in intercollegiate athletes. Journal of Issues in Intercollegiate Athletics, 7, 17-42.
• Southwick, S. M., Bonanno, G. A., Masten, A. S., Panter-Brick, C. ve Yehuda, R. (2014). Resilience definitions, theory, and challenges: Interdisciplinary perspectives. European Journal of Psychotraumatology, 5(1), 25338. https://doi.org/10.3402/ejpt.v5.25338
• Trainor, H., Baranoff, J., Henke, M. ve Winefield, H. (2019). Functioning with fibromyalgia: The role of psychological flexibility and general psychological acceptance. Australian Psychologist, 54(3), 214-224. https://doi.org/10.1111/ap.12367
• Trzesniewski, K. H., Donnellan, M. B. ve Robins, R. W. (2003). Stability of self-esteem across the life span. Journal of Personality and Social Psychology, 84(1), 205-220. https://doi.org/10.1037/0022-3514.84.1.205
• Uysal, İ. (2013). Akademisyenlerin genel öz-yeterlik inançları: AİBÜ eğitim fakültesi örneği. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2).
• Vealey, R. S. ve Chase, M. A. (2008). Self-confidence in sport. In T. S. Horn (Ed.), Advances in sport psychology (3rd ed., pp. 66-97). Human Kinetics.
• Woodman, T. ve Hardy, L. (2003). The relative impact of cognitive anxiety and selfconfidence upon sport performance: A meta-analysis. Journal of Sports Sciences, 21(6), 443-457. https://doi.org/10.1080/0264041031000101809
• Yıldız, M., Şenel, E. ve Şahan, H. (2017). Farklı takım sporlarıyla uğraşan sporcuların benlik saygısı düzeylerinin karşılaştırılması. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), 3(Special Issue 2), 386-393.