The Concept of "Sanih Nur" in Suhrawardi's Philosophy and the Attempt to Overcome Causality

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 5 - 34, 01.07.2024

İdris Cevahir

Öz

This study is a search for an answer to the question "Is the philosophy of illumination (ishraqism) a new metaphysics?". We will address this problem through the philosophy of Suhrawardī (549-587 A.H./1155-1191 M.), the first name that comes to mind when we think of Ishraqism. Suhrawardī's philosophy is shaped in the context of the concept of light (nūr), and the philosopher's interpretation of the concept differentiates him from the philosophers who used this concept before him and gives originality to his thought. For the philosopher, light means not only the manifestation but also the manifest and includes many sub-concepts. Among these, the "sānih light" is decisive in terms of answering the question we are after. Because "sānih light" is the light that emanates from all abstract lights, especially the "light of lights". This means that the sānih light is accidental, that is, it does not exist on its own. This point is where the issue is connected to the issue of causality. If causality is overcome with "sānih light", then we can speak of a new metaphysics, that is, we can answer the question "Is there an Ishrāqi metaphysics?" in the affirmative way.
In the above context, this study aims to discuss whether Ishraqism offers a new metaphysics by discussing the concept of "sānih light" in Suhrawardī's philosophy in the context of the issue of causality. According to this aim, the article will first discuss the characteristic of light, the hierarchy of lights and the place of the sānih light among them, and then the views of the Peripatetic philosophers will be given in order to establish the relationship between our subject and causality. Following the clarification of the views of the Peripatetic philosophers, the views of sufis following wahdat al-wujud (unity of being) will be explained. Finally, the concept of sānih light will be discussed within this framework and it will be revealed how Israqism interprets the issue of causality. With the conclusion reached, the contribution of Ishraqism to the subject will be clarified.

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy, Suhrawardi, Sanih Light, Causality, Vechi Has.

Sühreverdî Felsefesinde “Sânih Nûr” Kavramı ve Nedenselliğin Aşılma Girişimi

Öz

Sühreverdî (H.549-587/ M.1155-1191) felsefesi, nûr kavramı bağlamında birçok alt kavramı ve kavram öbeğini içerir. Nûr’a dair elde edilen kavram ne olursa olsun Sühreverdî(H.549-587/ M.1155-1191) için nûr sadece zuhur değil aynı zamanda zahir olandır. Nûr’un alt zuhurlarının her biri kendi başına bir önem ifade etse de “Sânih nûr” kavramının nedensellik bağlamında değerlendirilmesi sadece nûr kavramını anlamaya yönelik bir gayretten ziyade Sühreverdî(H.549-587/ M.1155-1191) felsefesi ile İbn Sina(ö. 428/1037) felsefesi ve Konevî (ö.673/1274) düşüncesindeki “vech-i has” kavramı bağlamında da esaslı bir mukayeseyi ifade eder.
“Sânih nûr”, “Nûrlar nûru” başta olmak üzere soyut nûrların tamamından sâdır olan bir nûrdur. Bu durum, Sânih nûr’un ârızî yani kendi başına kâim olmadığı anlamına gelmektedir. Nedensellik bağlamında “Sânih nûr” kavramının doğru anlaşılabilmesi için, “Dikey Nûrlar” arasında ki ışımaların mahiyeti ve bu ışımalardan meydana gelen varlıkların nûr hiyerarşisinde ki konumu önem arz eder. “Sânih nûr” tartışmaları bir yönü ile Sühreverdî(H.549-587/ M.1155-1191) felsefesinin özgünlüğü tartışmalarını içerirken diğer yönü ile Sühreverdî(H.549-587/ M.1155-1191) feslefesinin etkisi ve belirleyiciliği tartışmalarını içermektedir. Sühreverdî(H.549-587/ M.1155-1191) özelinde “Sânih nûr” kavramı ile nedensellik ilkesinin aşıldığını söylemek mümkün müdür? Şayet bu aşılım gerçekleşti ise yeni bir metafizikten bahsedebilir miyiz? Başka bir ifade ile “İşraki metafizik” kavramının bir gerçekliği var mıdır? Yine Sühreverdî(H.549-587/ M.1155-1191) felsefesinin “vahdet-i vücut” düşüncesine etkisi ne kadar belirleyicidir? Bu ve benzeri birçok sorunun cevabı “Sânih nûr” kavramının belirginleşmesi ile ortaya çıkacaktır. Bu makalemizde Sühreverdî(H.549-587/ M.1155-1191)felsefesinde “Sânih nûr” kavramının mahiyeti, nur hiyerarşisi içerisinde ki yeri, nedensellik bağlımda ne anlam ifade ettiği ele alınacaktır. Ayrıca Sânih nûr’un daha iyi anlaşılabilmesi için nedensellik ve vech-i has kavramları ile mukayesesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Felsefesi, Sühreverdî, sânih nûr, nedensellik, vech-i has

Kaynakça

• Afifi. Ebu’l-alâ. İslam Düşüncesi Üzerine Makaleler. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayınları, 2011.
• Cihan, A. Kamil. “Sühreverdî ve İşrâkilik”. İslam Felsefesi Tarih ve Problemleri. ed. Cüneyt Kaya. 397-428. İstanbul: İSAM Yayınları, 2013.
• Cihan, Ahmet Kamil. “Şihabeddin Sühreverdî’nin Eserleri”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/11 (2001), 211-221.
• Corbin, Henry. “Histoire de la Philosophie Islamique”. çev. Hüseyin Hatemi. İslam Felsefesi Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları, 1986.
• Demirli, Ekrem. İslam Metafiziği Tanrı ve İnsan. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2009.
• Demirli, Ekrem. Sadreddin Konevî’de Bilgi ve Varlık. İstanbul: İz Yayınları, 2005.
• Farabi. el-Kitâbu’l-Hurûf: Harfler Kitabı. çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayınları, 2018.
• Farabi. el-Medinetü’l Fâzıla: Tanrı Alem İnsan. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayınları, 2018.
• Gazzali. Mişkâtü’l Envâr: Nûr Metafiziği. çev. Köksal Cüneyt. İstanbul: Gelenek Yayınları, 2004.
• Ivry, Alfred L. “Fârâbî ve İbn-i Sînâ'nın Metafiziğindeki Yeni-Platoncu Öğelerin Değerlendirilmesi”. Uluslararası İbn Türk, Hârezmî, Fârâbî, Beyrûnî ve İbn Sînâ Sempozyumu Bildirileri. çev. Ahmet Cevizci. 1/162-174. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 1990. https://doi.org/10.1501/ilhfak_0000000966
• İbn Sînâ. İşaretler ve Tenbihler. çev. Ali Durusoy, Muhittin Macit, Ekrem Demirli. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005.
• İbn Sînâ. Kitâbü’ş- Şifâ: Metafizik. çev. Ekrem Demirli, Ömer Türker. İstanbul: İstanbul Yazma Eserler Kurumu, 2015, II.
• Konevi, Sadreddîn. En-Nefahât: İlâhî Nefhalar. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
• Konevi, Sadreddîn. En Nusûs: Vahdet-i Vücûd ve Esasları. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Konevi, Sadreddîn. Esma-i Hüsna Şerhi. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Konevi, Sadreddîn. İ’câzü’l-beyân fî te’vili’l-ümmi’l- Kur’ân: Fatiha Tefsiri. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
• Konevi, Sadreddîn. Miftahu’l- Gayb: Tasavvuf Metafiziği. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2004.
• Konevi, Sadreddîn. Mürselat: Yazışmalar. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2007.
• Konevi, Sadreddîn. Şerh-i Hadis-i Erbain: Kırk Hadis Şerhi. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
• Nasr, Seyit Hüseyin. “Şihabeddin Sühreverdî Maktul”. İslam Düşüncesi Tarihi. ed. Seyyit Hüseyin Nasr-Oliver Leaman. İstanbul: Açılım Kitap, 2007.
• Okudan, Rıfat. Sühreverdî Maktûl ve İşrâkiliğin Dili. Isparta: Fakülte Kitapevi, 2006.
• Sühreverdî, Şihabeddin. el-Elvâhu'l-İmâdiyye. çev. Cihan Ahmet Kâmil vd. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Sühreverdî, Şihabeddin. Hikmetü’l-İşrâk. çev. Eyüp Bekiryazıcı-Üsmetullah Sami. İstanbul: Türkiye Yazma Eser Başkanlığı, 2015.
• Sühreverdî, Şihabeddin. Kitâbu’l-Meşâri’ ve’l-Mutârâhât: el-‘ilmü’s-sâlis, Mecmûa-i musannefât-ı Şeyh-i İşrâk. Tahran: İntişarat-ı Meclis-i Şura-yi İslami, 2015.
• Şahin, Eyüp–Macic, Haris. “İslam Felsefesine Bir Adım Olarak Neoplatonism (Yeni Eflatunculuk): Proclus ve Farabi Arasında Metafizik Bir Karşılaştırma”. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 5/2 (2014), 192-226. https://doi.org/10.1501/sbeder_0000000077
• Müessese-i Mütalaat ve Tahkikat-ı Ferhengi, 1993.
• Şenel, Cahid. “Yeni Eflâtunca Unsurların Tesiri: Filozoflar ve Konevî’nin Düşüncelerine Mukayeseli Bir Bakış”. II. Uluslararası Sadreddin Konevî Sempozyumu Bildirileri. Konya: Merkam Yayınları, 2014.
• Türker, Ömer. “İbn Sînâ Düşüncesinde Nedensellik İlkesinin Temellendirilmesi ve Metafizikteki İşlevi”. Uluslararası İbn Sînâ Sempozyumu Bildiriler. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, 2009. Türker, Ömer. İslam’da Metafizik Düşünce: Kindî ve Fârâbî. İstanbul: Klasik Yayınları, 2019.
• Üçer, İbrahim Halil. İbn Sînâ Felsefesinde Suret Cevher ve Varlık. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
• Yörükan, Yusuf Ziya. Şihabeddin Sühreverdî ve Nûr Heykelleri. çev. A. Kamil Cihan. İstanbul: İnsan Yayınları, 1998.