ÇEŞİTLİLİK VE KAPSAYICILIK YAKLAŞIMINA İLİŞKİN KAVRAMSAL BİR İNCELEME

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 13 - 41, 30.06.2024

Pınar Karaca Nihal Kocabay-şener

Öz

Çeşitlilik ve kapsayıcılık kavramları, toplumsal düzen ve ticari yapılar açısından büyük öneme sahiptir. Bu kavramlar, bireysel farklılıkların kabul edilmesini ve farklılıklara değer verilmesini vurgulamaktadır. Çeşitliliği benimseyen yapılar, her bireyin benzersiz olduğunu kabul ederek hoşgörü ortamının oluşturulmasında etkin bir rol oynamaktadır. Kapsayıcılık ise çeşitliliği kabul eden bir yaklaşımı temsil etmektedir. Bu yaklaşıma göre, herkes ortak sistemde eşit haklara sahip olmalı, saygı görmeli ve katkıda bulunup katılım sağlayabilmelidir.
Bu çalışma ise çeşitlilik ve kapsayıcılık yaklaşımının gelişim sürecini incelemeyi ve bu yaklaşımların dayandığı çerçeveyi analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışma post-modernizm, post-modern kimlik, post-modern öznellik, kesişimsellik, post-kolonyalizm ve post-hümanizm gibi kavramları çeşitlilik ve kapsayıcılık perspektifiyle ele alırken, stereotip-kalıp yargı, önyargı, bilinç dışı-örtük önyargı, ayrımcılık ve ötekileştirme gibi özelliklere odaklanmaktadır. Bu bağlamda, sosyal yapısalcılığa karşı özcülük, evrenselcilik karşısında kültürel görecelik ve çeşitlilik içinde post-modern ve post-kolonyal anlayışın önemi vurgulanmaktadır.
Genel olarak, çeşitlilik ve kapsayıcılık perspektifiyle ele alınan postlar çağına ait kavramların incelendiği bu çalışma, modernizmin evrensel ve mutlak gerçeklik iddialarına karşı çıkan düşünce yapısıyla şekillenmektedir. Çalışmada evrenselcilik ve ilerlemeci anlayışa meydan okuyan, kültürel çeşitliliği, farklılıkları, yerellikleri ve kimlikleri ön plana çıkaran bir yapı dikkate alınmaktadır. Farklı kimlikler üzerindeki baskılar vurgulanarak, özgül ve ayrık baskılar reddedilmekte, insanın çok çeşitli, belirsiz ve kırılgan kimlikleri kabul edilmekte ve merkezîleştirmenin artması incelenmektedir. Bu çağda çoklu kimlik yapılarına izin verilirken herhangi bir yaşam tarzını engelleyecek net sınırlar çizilmemektedir. Tarihsel sürecin devamında ise mikro kimliklere odaklanan yeni bir anlatı oluşturma amacının doğduğu ve ötekileştirilen öznelerin temel konu haline geldiği görülmektedir. Bu akımların incelenmesiyle kültürel çeşitliliği ve kimlikleri ön plana çıkaran bir fikir sunulmaktadır. Bireylerin ve toplumların kimlik oluşumunu, kültürel etkileşimi ve değişimi ele alınırken, merkeziyetçilikten uzaklaşıp çoğulcu bir yapının desteklendiği görülmekte ve çeşitlilik ve kapsayıcılık fikrinin gelişim aşamasındaki kavram ve yaklaşımlar detaylandırılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çeşitlilik ve Kapsayıcılık, Post-modernizm, Post-kolonyalizm, Öznellik, Kimlik.

Kaynakça

• Atiker, E. (1998). Modernizm ve Kitle Toplumu. Ankara: Vadi Yayınları.
• Bağır, İ.T. (2014). Ben’liğin Manifestosu: MaxStirner’de İnsan ve ‘Biricik’, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Siyaset Bilimi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Balcı, A. (2019). Ortadoğu ve Postkolonyalizm. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Barthes, R. (2007). Yazarın Ölümü. E. Rızvanoğlu (Çev.). Heves Şiir Eleştiri Dergisi. 14, 55- 60.
• Bauman, Z. (2001). Parçalanmış Hayat: Postmodern Ahlâk Denemeleri. İ. Türkmen (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2002). Societyunder Siege. Cambridge: Polity.
• Bauman, Z. (2003). Modernlik ve Müphemlik. İ. Türkmen (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baykara, T. ve Kaçmaz, E. (2021). InorBetweentheCultures: Hybridity in AmericanDervish. Söylem Filoloji Dergisi. 6(1). 139-148.
• Berger, P. ve Luckmann, T. (2008). Gerçekliğin Sosyal İnşası: Bir Bilgi Sosyolojisi İncelemesi, V.S. Öğütle (Çev). Ankara: Atıf Yayınları.
• Berman, M. (1988). Solid MeltsIntoAir: TheExperience of Modernity. ABD: PenguınBooks.
• Bhabha, H. K. (1994). TheLocation Of Culture. Londonand New York: Routledge.
• Bhambra, G. K. (2007). RethinkingModernity: PostcolonialismandtheSociologicalImagination. New York: PalgraveMacmillan.
• Bilgin, N. (2003). Sosyal Psikoloji Sözlüğü. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Bilgin, N. (2007). Kimlik İnşası. Aşina Kitaplar: Ankara.
• Bolat, N. (2019). Modernizmin Yeni Yol Haritası: Post-Modernizm. N. Kocabay Şener, M. N. Erdem (Ed.). Postlar Çağında İletişim, içinde 33-59. Konya: LiteratürkAcademia.
• Braidotti, R. (2018). İnsan Sonrası. Ö. Karakaş (Çev.). İstanbul: Kolektif Kitap.
• Brownstein, M. (2015). AttributionismAnd Moral ResponsibilityForImplicitBias, Review Of PhilosophyAndPsychology. 7(4). 765–786.
• Calhoun, C. (2014). Kimlik ve Tanınma Politikası. F.B Helvacıoğlu ve Ö. İlyas (Çev.). F. Mollaer (Ed). Kimlik Politikaları, içinde 133- 179. Ankara: Doğu- Batı Yayınları.
• Castells M. (2006). Kimliğin Gücü/ Enformasyon Çağı, Ekonomi Toplum ve Kültür. Cilt 2. E. Kılıç (Çev.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Cevı̇zcı̇, A. (2014). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.