Lullabies, Folk Songs, and Mani Poems in Turkish Language Education: A Case Study

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 2, 300 - 315, 30.11.2025

Aslihan Kucukavsar

https://doi.org/10.62605/ufb.1772830

Öz

Lullabies, folk songs, and mani poems, which are among the products of oral folk literature, reflect the values and cultural identity of a society while allowing the discovery of the aesthetic and expressive power of language. Moreover, as these forms are based on melody and rhythm and demonstrate the articulatory and phonetic characteristics of language, they can be effectively used in language teaching. In this context, including lullabies, folk songs, and mani poems in Turkish lessons can enhance students’ cultural awareness as well as their sensitivity to the sound and pronunciation features of the language. These oral literary texts can be utilized in comprehension and production activities as engaging materials that facilitate learning. This study is a qualitative case study based on the Turkish Language Curriculum developed within the framework of the Türkiye Century Education Model. An educational status was designed using data obtained from studies on the use of lullabies, folk songs, and mani poems in education, as well as research focusing on language skills. Suggestions were made regarding how these genres can be used in Turkish language education. It is thought that this educational status may contribute to future studies on similar topics.

Anahtar Kelimeler

Folk Literature , Turkish Language Education , Lullabies , Folk Songs , Mani Poems , Educational Status

Ninni, Türkü Ve Manilerin Türkçe Eğitiminde Kullanılması: Bir Eğitim Durumu Örneği

Öz

Sözlü edebiyat ürünleri arasında yer alan ninni, türkü ve mâniler, toplumun değerlerini ve kültürel kimliğini yansıtırken dilin estetik ve ifade gücünün de keşfedilmesine olanak tanımaktadır. Ayrıca, bu ürünlerin hem ezgi ve ritme dayanması hem de dilin söyleyiş ve sesletim özelliklerini göstermesi nedeniyle dil öğretiminde kullanılabileceği görülmektedir. Bu bağlamda, Türkçe derslerinde ninni, türkü ve mânilere yer verilmesi, öğrencilerin hem kültürel duyarlılıklarının hem de dilin ses ve söyleyiş özelliklerine ilişkin farkındalıklarının gelişmesine katkı sağlayacaktır. Türkçe derslerinde anlama ve anlatma etkinliklerinde öğrencilerin ilgisini çekebilecek, öğrenmeyi kolaylaştıracak metinler olarak ninni, türkü ve mânilerden yararlanılabilir. Bu araştırma, nitel bir durum çalışması olup Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli kapsamında hazırlanan Türkçe Dersi Öğretim Programı temel alınmıştır. Ninni, türkü ve mânilerin eğitimde kullanımına yönelik çalışmalardan ve dil becerilerine ilişkin bilimsel yayınlardan yararlanılarak elde edilen veriler doğrultusunda bir eğitim durumu tasarlanmıştır. Türkçe eğitiminde bu türlerin nasıl kullanılabileceğine ilişkin öneriler sunulmuştur. Bu eğitim durumunun benzer konularda yapılacak çalışmalara katkı sunabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Halk edebiyatı , Türkçe eğitimi , Ninni , Mani , Türkü , Eğitim durumu

Etik Beyan

Bu çalışma etik kurul onayı gerektirmemektedir.

Kaynakça

• Arı, A., ve Top, S. (2016). Türkülerin ortaokul Türkçe derslerinde kullanımı ve işlevleri. Karadeniz Eğitim Dergisi, 11(2), 45–62. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kdeniz/issue/24635/260645
• Artun, E. (1998). Tekirdağ’da mâni söyleme geleneği. Tekirdağ Halk Kültürü Araştırmaları, Tekirdağ: Tekirdağ Genç Yöneticiler ve İş Adamları Derneği Yayınları, 94–116.
• Atlı, R. (2013). Taşköprü (Kastamonu)'de mâni söyleme geleneği. Turkish Studies, 8(1), 755–774.
• Aydemir, K. Ö., Er Aydemir, N., & Babacan, T. (2015). Türk ninnilerinin dilbilim ve dil felsefesi temelli özellikleri. Turkish Studies, 10(16).
• Ayrancı, B. (2017). Ninnilerin öğretici yönleri ve Türkçe eğitimindeki yeri hakkında Türkçe öğretmenlerinin görüşlerinin incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(59), 266–282.
• Bayraktar, M. (2022). Dil ve kültür bağlamında mânilerde değerlerimiz üzerine bir inceleme. Rumeli Dergisi, 35(1), 112–129. https://dergipark.org.tr/tr/pub/rumelide/article/1146545
• Boratav, P. N. (1969). 100 soruda Türk halk edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Coşkun, N. Ç. (2013). Türk ninnilerine işlevsel yaklaşım. Turkish Studies (Elektronik), 8(4), 499–513.
• Çevirme, H. (2004). Şiirsel halk edebiyatı ürünlerinin çocuğun dil eğitimine katkıları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(7), 23–29.
• Demir, N., ve Oflaz, G. (2010). Okul öncesi dönemde ninniler ile matematik öğretimi. Journal of World of Turks, 2(1), 351–361.
• Dönmez, N. B., Abidoğlu, Ü., Dinçer, Ç., Erdemir, N., & Gümüşçü, Ş. (2000). Okul öncesi dönemde dil gelişimi etkinlikleri. İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
• Duran, E., ve Erkek, G. (2018). Bir maniniz mi var? Social Science Studies, 6(2), 98–112.
• Elçin, Ş. (1993). Halk edebiyatına giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gelişli, Y., ve Yazıcı, E. (2016). Ninniler ve çocuk eğitimindeki önemi. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi (TURKSOSBİLDER, 01, 1–7.
• Gökçe, H. (2020). Bursa ve yöresine ait türkü, mani ve ninnilerde bazı eski (arkâik) ögeler. In Y. Başkan (Ed.), Sabit Duman Armağanı (s. 401–410). Sonçağ Akademi.
• Güneş, F. (2010). Ninnilerin çocukların dil ve zihinsel gelişimine etkisi. Journal of World of Turks, 2(3), 27–38.
• İl¬gün, K. (2015). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde telaffuz becerisini geliştirmeye yönelik tekerleme ve ninnilerin kullanımı (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara. https://avesis.gazi.edu.tr/yonetilen-tez/fde25f46-fc5a-40ed-8804-6920fd5bd0f2
• Kabadayı, A. (2009). Ninnilerin çocuğun gelişim alanlarına katkılarının içerik açıdan incelenmesi: Konya örneği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 276–289.
• Kalfa, M. (2013). Yabancılara Türkçe öğretiminde sözlü kültür unsurlarının kullanımı. Millî Folklor, 25(97), 167–177.
• Kanak, M., Önder, M., ve Subaşı, Ç. (2018). Türk ninnilerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 123–145. https://dergipark.org.tr/en/pub/esosder/issue/34439/337879
• Karakuş, N. (2018). Edebi metinlerle Türkçe öğretimi (3. baskı). Eğiten Kitap Yayın Organizasyon Ltd. Şti.
• Karataş, T. (2004). Ansiklopedik edebiyat terimleri sözlüğü (Genişletilmiş 2. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kaya Çakı, B. (2020). Bursa dağ köylerinde mâni söyleme geleneği. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 4(4), 21–31.
• Kayabaşı, R. G., ve Göcen, N. (2024). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında halk edebiyatı anlatı türlerinin yeri. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 17(100), 131–146.
• Kıraç, E. (1997). Türk halk şiirinde ritim, ezgi ve ninni söyleme geleneğinin rolü. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(3), 38–44.
• Özarslan, M. (2017). Türk manilerinden seçmeler. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Ortaokul Türkçe Derslerinde Kültür Aktarımına Yönelik Uygulamalar. (2023). KEF Dergisi, 18(2), 201–218. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefdergi/issue/54020/726764
• Sarısözen, M. (1943). Kara tren türküsü. (Emine Gök’ten derlenmiştir). TRT Türk Halk Müziği Repertuvarı.
• Sever, S. (2004). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Süğümlü, Ü., ve Tekşan, K. (2018). Türkülerin Türkçe eğitiminde kullanılabilirliği. Selçuk Üniversitesi Journal of Social Studies, 12(1), 55–74. https://jns.ankara.edu.tr/tr/pub/suje/issue/40218/480111
• Şimşek, E. (2016). Akra kültür sanat ve edebiyat dergisi, 8, 33–64.
• Tapan, N. (1990). Yabancı dil olarak Almanca öğretiminde kültür bağlamının değerlendirilmesi. Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi VII, 55–68.
• Toker, S. (2011). Türkçenin anadili olarak öğretiminde ninni ve tekerlemelerin yeri. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi (IJSES), 1(1), 25–29.
• Tökel, D. A. (2022). “Mâni mâniyi açar”: mânilerin ilk iki mısrası doldurma mı? Türk Dili. Dil ve Edebiyat Dergisi, CXXI(847).
• Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli. (2024). Türkçe Dersi Öğretim Programı. Millî Eğitim Bakanlığı. https://meb.gov.tr/programlar
• Yalçın, A., ve Aytaş, G. (2002). Çocuk edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.lime