TANPINAR’IN DOĞU-BATI SORUNUNA İLİŞKİN YAKLAŞIMLARI

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 175 - 182, 26.11.2021

Halef Nas

https://doi.org/10.29228/filolojibengu.8

Öz

Tanzimat’ın ilanıyla hız kazanan batılılaşma sürecinin etkileri 1839’dan sonraki Osmanlı basınında ifadesini bulmuştur. Bu dönemde yayımlanan şiir, roman, hikâye ve birçok gazete köşe yazısında batılılaşmaya dair dikkatlere rastlanır. Batılılaşmanın ne olduğu ve buna nasıl tepki verileceği siyasi ve sosyal değişimlere paralel olarak ortaya çıkan fikir akımlarında tartışılan esas konulardandır. Batılılaşmayla birlikte modernleşmenin başlaması cemiyetimizde daha önce bulunmayan doğulu ve batılı iki farklı yaklaşıma zemin hazırlamıştır. Doğu-Batı düalitesinin Tanpınar’ın yaşadığı döneme nasıl yansıdığı, bu ikiliğin medeniyetimize nasıl yerleştiği, ikiliğin esas sebepleri, insana bakan yönü ve sonuçta cemiyet içinde insanın ne tür bir manzara kazandığı gibi sorunlar eserlerinde önemli bir yere sahiptir. Tanpınar’ın Doğu-Batı çatışmasına ilişkin çözüm önerileri bulunmaktadır. Tanpınar çözüme dair tekliflerini siyasi, sosyal, ekonomik, tarihi problemlerin aynasında öne sürmekte ve böylece nedenleri tespitten sonra bir sonuca ulaşmaya çalışmaktadır. Bu yönüyle sanatçı tarafıyla bildiğimiz kimliğinin ötesinde bir mütefekkir edasıyla konuşmaktadır. Onun ileri sürdüğü fikirlerini bir de şahsiyetinin düşünce adamı kimliğinde aramak eserlerini anlamada yeni bir bakış açısı kazandıracaktır.

Anahtar Kelimeler

Doğu-Batı, ikilik, toplum, oidipus kompleksi

TANPINAR’S APPROACHES TO THE EAST-WEST PROBLEM

Öz

The effects of the westernization process, which gained momentum with the proclamation of the Tanzimat, found its expression in the Ottoman press after 1839. In the poems, novels, stories and many newspaper columns published in this period, attention to westernization can be found. What is and how to respond to the westernization is the main issue discussed in the currents of thought that emerged in parallel with political and social changes. The beginning of modernization with westernization lead up to the way for two different approaches, eastern and western, which did not exist before in our society. Problems such as how the East-West duality was reflected in the period in which Tanpınar lived, how this duality settled in our civilization, the main reasons of the duality, its aspect towards people, and what kind of landscape a person gains in society as a result, have an important place in his works. Tanpınar has suggestions for solutions to the East-West conflict. Tanpınar puts forward his proposals for solution in the mirror of political, social, economic and historical problems and thus tries to reach a conclusion after determining the causes. In this respect, he speaks to the artist side with a thinker beyond his identity as we know it. Searching for his ideas in the identity of the thinker of his personality will give a new perspective in understanding his works.

Anahtar Kelimeler

East-West, duality, society, oedipal complex

Kaynakça

• Ayvazoğlu, B. (1997). Geleneğin Direnişi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Moran, B. (2002). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1: İstanbul: İletişim Yayınları.
• Okay, M. O. (2017). Bir Hülya Adamının Romanı: Ahmet Hamdi Tanpınar. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2000a). Yaşadığım Gibi. Haz. Birol Emil: İstanbul: Dergâh Yayınları.
• _____ (2000b). Edebiyat Üzerine Makaleler. Haz. Zeynep Kerman. İstanbul: Dergâh Yayınları
• _____ (2002). Beş Şehir. Haz. Fatih Andı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• _____ (2008). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. Haz. Abdullah Uçman, İstanbul: YKY.
• _____ (2007). Günlüklerin Işığında Tanpınar’la Başbaşa. Haz. İnci Enginün - Zeynep Kerman. İstanbul: Dergâh Yayınları.