Para Vakıfları İle Faizsiz Bankacılık İşlemleri Arasında Bir Mukayese

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 18, 31.12.2022

Abdullah Durmuş

Öz

Finansman, geçmişten günümüze kadar bireylerin ve kurumların en temel ihtiyaçlarından biri olagelmiştir. Bu gereksinim, faizin yasak olduğu müslüman toplumlarda, bir yandan farklı ortaklık tipleriyle sermaye desteği sağlanarak bir yandan da faizli krediye karşı geliştirilen alternatif diğer bazı yöntemlerle karşılanmıştır. Para vakıfları Osmanlı Devleti’nde işte bu yöndeki toplumsal taleplerin bir ürünü olarak ortaya çıkmış ve geniş bir uygulama alanı bulmuştur.
Para vakıflarında birçok finansal yöntem uygulanmıştır. Mudarabe, bidâ’a, muâmele-i şer’iyye, bey’ bi’l-vefâ ve bey’ bi’l-istiğlâl bunlardan en çok kullanılanlarıdır.
Günümüz faizsiz bankalarında da mudarabe, icare (leasing) ve murabaha en çok kullanılan finansman yöntemleridir. Para vakıflarındaki yöntemlerle mukayese edildiğinde bu ve benzeri işlemlerin bazı noktalarda benzerliklerin ve kimi hususlarda ise farklılıkların olduğu görülür.
Makalemizde İslam medeniyetinin en önemli kurumlarından olan olan para vakıfları ile faizsiz bankacılık işlemlerin mukayese edilerek fıkhi açıdan değerlendirilmeye gayret edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Para Vakfı, Faizsiz Finans, Muamele-i Şer’iyye, Murabaha, Leasing, Sukuk

Kaynakça

• Aktan, H. (2001). İstisnâ‘. Heyet içinde, DİA (s. 393-396). Ankara: TDV.
• Aybakan, B. (2009). Selem. Heyet içinde, DİA (s. 402-405). Ankara: TDV.
• Bulut, M. (Ed.) (2019). Osmanlı Dönemi Rumeli Para Vakıfları. İstanbul: Erkam Yayın San. Tic.-İstanbul Sabahaddin Zaim Üniversitesi.
• Çevrimli, N. (2019). Vakfiyelere Göre Tabir ve Istılahlar. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Çiftçi, C. (2004). Bursa’da Vakıfların Sosyo-Ekonomik İşlevleri. Bursa: Gaye Kitabevi.
• Çizakça, M. (1993). Risk Sermayesi Özel Finans Kurumları ve Para Vakıfları. İstanbul: İlmi Neşriyat.
• Demirtaş, H.N. (2019). Fetvalarla Osmanlı Vakıfları. İstanbul: Akıl Fikir Yayınları.
• Döndüren, H. (2011). Faiz Yasağı ve Finansman Sağlama Yöntemleri. İslam Hukuku Açısından Tarihten Günümüze Kredi ve Finans Yöntemleri Tartışmalı İlmi İhtisas Toplantısı , (s. 203-256). İstanbul.
• Dönmez, İ. K. (2020). Murabaha. Heyet içinde, DİA (s. 148-152). Ankara: TDV.
• Erdoğan, M. (2002). Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Gülsoy, U. (2019). Bir Medeniyetin İzdüşümü: Vakıflar. İstanbul: TC. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü.
• Gürsoy, Ç. (2011). Şeyhü’l-İslam Ömer Hüsâmeddin ve Kazasker Mehmed Vahid Efendilerin Para Vakıfları. İstanbul: İktisadi Araştırmalar Vakfı.
• Hatemi, H. (1969). Vakıf Kurma Muamelesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Heyet. (2014). el-Meâyîru’ş-Şer’iyye. Bahreyn.
• http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/720.html (18/03/2010).
• Kaya, S. (2010). XVIII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Kredi Temin Yöntemleri, İslam Hukuku Açısından Tarihten Günümüze Kredi ve Finans Yöntemleri . Tartışmalı İlmi İhtisas Toplantısı, (s. 9-56). İstanbul.
• Korkut, C. (2021). İslam İktisadında Sermaye. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kurt, İ. (1996). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Kurt, İ. (1996). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Kurt, İ. (1996). Para Vakıfları – Nazariyat ve Tatbikat. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Paşa, A. C. (1877). Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye. İstanbul.
• Selçuk, M. (2014). Revaçta Olan Bir İslami Finansman Aracı: Sukuk. III. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı. İstanbul: İlmi Etüdler Derneği Yayınları.
• Süleyman, A. İ. (2016). Fıkhu’l-Muâmelâti’l-Hadîse. Mektebetü'r-Rüşd.
• Ömer, M. A. (2009). es-Sukûku’l-İslâmiyye (et-Tevrîk). İslam Fıkıh Akademisi 19.Konferansı. Cidde: İslam Fıkıh Akademisi.
• Önk, H. (2015). Osmanlı Dönemi Para Vakıflarıyla Günümüz Katılım Bankalarının Karşılaştırılması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyonkarahisar: . Özcan, T. (2010). Vakıf Medeniyeti ve Para Vakıfları. İstanbul: Türkiye Finans Kültür Yayınları.