ARŞİV BELGELERİNE GÖRE II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİNDE OSMANLI ‘DA DİLENCİLİK YAPAN YABANCILAR VE YURTDIŞINA DİLENCİLİK İÇİN GİDEN OSMANLI VATANDAŞLARI

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 3, 205 - 216, 01.01.2013

Ayşe Özdemir Kızılkan

Öz

Hemen her toplumda olduğu gibi Osmanlı’da da dilencilerin bulunduğu devletin resmi kayıtlarından anlaşılmaktadır. Dilenmeye hoş gözle bakmayan İslam dininin etkisiyle dilenme eylemi ve serserilik toplum için tehlikeli olarak görüldüğünden kontrol altına alınmaya çalışılmıştır. Osmanlı Devleti için de dilencilik hafife alınmayan, enine boyuna üzerinde durulan bir konu olmuştur. Özellikle XIX. yüzyıl sonlarına yaklaşıldığı bir zamanda artık Avrupai bir hayat tarzını benimseme yolunda ciddi adımlar atmış bir devletin, dilenme ve dilenciler meselesine önceki zamanlarda olduğu kadar ılımlı yaklaşmadığı görülmektedir. Zaruri hallerin dışında kimseye dilenme izni verilmemesine rağmen, bu dönemde çeşitli ülkelerin vatandaşlarının Osmanlı Devleti sınırları içinde dilencilik yaptığı ve aynı şekilde bir kısım Osmanlı tebaasının da dilenmek üzere Avrupa’ya gittiği Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nden aldığımız belgelerden anlaşılmaktadır. Buna göre Avrupa ülkelerinin vatandaşları da dâhil olmak üzere bir kısım yabancıların Osmanlı ülkesine sadece dilenmek üzere geldikleri görülmektedir. Tabi olarak Osmanlı dilenmek için gelen bu kişilere müsaade etmemiştir. Bu yüzden de bu çalışmada Osmanlı’nın dilencilere genel yaklaşımına kısaca değinilerek, başka bir ülkeden olup, Osmanlı sınırları içerisinde dilenen ülkelerin vatandaşları ile Avrupa’ya bilhassa dini sebeplerle dilenmek için giden Osmanlı vatandaşı gayr-i müslimlerin durumundan, devletin bunlara karşı genel tutumundan ve uyguladığı politikalardan imkanlar ölçüsünde bahsedilmeye çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Dilenci, Avrupa, Gayr-i müslim, İslam, Seele Nizamnamesi

PANHANDLING FOREIGNERS IN OTTOMAN STATE AND OTTOMAN CITIZENS WHO WENT TO EUROPE FOR PANHANDLING AT SULTAN II.ABDÜLHAMİT PERIOD

Öz

“Ottoman and Mendicancy” is a subject that was not dwelled upon so much. As a result of our investigations, it was seen that mendicancy was an event in Ottoman term. Especially at the end of the XIX century, it was seen that the state, which had started serious steps for European life style, did not approach moderately to mendicants problem as compared to previous times. In spite of not giving panhandling permission to anyone except requisite conditions, it was understood form the documents that were taken from Başbakanlık Osmanlı Arşivi that, some foreigner people were panhandling in Ottoman State borders and in the same way, some Ottoman citizens were going to Europe for panhandling. According to that, including European citizens, some of the foreigners were coming to Ottoman State only for panhandling. Consequently, Ottoman did not permit those people who were come for panhandling. For this reason, we want to mention general approach of Ottoman to mendicants. However, we want to point out the situations of foreigner mendicants in Ottoman State and non-Muslim Ottoman citizens who were went to Europe especially for religious reasons, the general approach of the state to those people and the politics that the state applied

Anahtar Kelimeler

Mendicant, Europe, citizen, panhandle, non-Muslim

Kaynakça

• ALTINAY Ahmet Refik Altınay, “ Onuncu Asrı Hicride İstanbul Hayatı (1100-1200)” , İstanbul
• DEMİRTAŞ Mehmet, “Osmanlı Başkentinde Dilenciler ve Dilencilerin Toplum Hayatına Etkileri”, Bir Kent Sorunu: Dilencilik Sempozyumu Tebliğler Kitabı, 18-19 Ekim 2008, İstanbul, s. 81-104.
• DEVELLİOĞLU Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi Yay., Ankara DÜZBAKAR Ömer, “Osmanlı Devleti’nin Dilencilere Bakışı (Bursa Örneği)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(5), ISSN:1307-9581, s. 290-312.
• GENÇ Hamdi- İ. Murat Bozkurt, Osmanlı’dan Brezilya ve Arjantin’e Emek Göçü ve Göçmenlerin Sosyo Ekonomik Durumu 1850-1915, “Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi”
• İstanbul, 2010, C. XXVIII, S. 1, s. 71-103.
• GÖKTAŞ Uğur, “Dilenciler”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.III, İstanbul 1994, s. 53
• ILIKAN Faruk, “Hazine-i Kavanin-i Cedide-i Osmaniye Serseri Nizamnamesi” Tarih ve Toplum Dergisi, S. 107, İstanbul 1992.
• KOÇU, Reşat Ekrem,“Dünden Bugüne Dilenciler” , Hayat-Tarih Mecmuası III, İstanbul 1970, s. 28.
• KODAMAN Hulusi,“Eski Dilenciler”, Yedigün Dergisi, İstanbul, Nisan 1936, S. 161, s.16-17.
• KONYALI İbrahim Hakkı, “Tarihte İstanbul Dilencileri”, Tarih Hazinesi Dergisi, C. VIII, İstanbul 1951, s. 353-362.
• ÖZBEK Nadir, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Dilenciler ve Serseriler 1750-1914”, Osmanlı
• İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet: Siyaset, İktidar ve Meşruiyet (1876-1914), İstanbul 2008, s. 114.
• SAKAOĞLU Necdet, “ Dersaadet Dilencileri ve Bir Belge”, Tarih ve Toplum Dergisi, XXXVIII, İstanbul 1987, s. 86-88.
• SARIYILDIZ Gülden,“ II. Abdülhamit’in Fakir Hacılar İçin Mekke’de İnşa Ettirdiği Misafirhane”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, S. 14, İstanbul , s. 121-145. SARIYILDIZ Gülden, Hicaz Karantina Teşkilâtı, TTK Yayınları, Ankara 1996.
• TEKİN Zeki, “Osmanlı Döneminde Dilencilik”, Osmanlı, C. 5, Yeni Türkiye Yay., İstanbul 1999, s. 570-583.
• TOKSARI Ali, “Dilencilik”, DİA İslam Ansiklopedisi, C.9, İstanbul 1994, s. 298.