AFYON SORUNUNDAN SİLAH AMBARGOSUNA TÜRK-AMERİKAN İLİŞKİLERİ (1971-1978)

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 20, 107 - 121, 30.12.2021

Buğra Sızan

Öz

Bu çalışmada 1971-1978 yılları arası Türk-Amerikan İlişkileri incelenecektir. Türk-Amerikan ilişkileri 1947-1960 yılları arasında altın çağını yaşamıştır. Kıbrıs Sorununun ortaya çıkmasıyla beraber Türk-Amerikan ilişkilerinde sorunlar başlamıştır. Johnson Mektubundan sonra Türk-Amerikan ilişkilerinin tartışılmaya ve sorgulanmaya başladığı bir döneme girilmiştir. Anadolu’da geleneksel olarak yüzyıllardır afyon ekimi yapılmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri tarafı Türkiye’den, afyon ekiminin yasaklanması talebinde bulunmuştur. Türk köylüsünün geçim kaynaklarından olan afyonu Türkiye sınırlandırılabileceğini, devlet kontrolünde ekim yapılabileceğini fakat yasaklanmayacağını açıklamıştır. Türkiye’nin bu kararı üzerine ABD, Türkiye’ye karşı ambargo uygulanması için çalışmalara başlamıştır. 1971 yılındaki Afyon krizinde Türk-Amerikan ilişkilerinde yeni bir gerilim alanı olmuştur. Kıbrıs’ta 1974 yılındaki askeri darbe sonrası adada devlet düzeninin bozulması, Kıbrıs Türklerinin hayatlarının tehlike altına girmesi sonucunda Türkiye, garantörlük hakkını kullanarak Kıbrıs Barış Harekâtı düzenlemiştir. Kıbrıs Barış Harekatıyla beraber Türk-Amerikan ilişkilerinde yeni bir döneme girilmiştir. Türkiye’nin meşru ve haklı Kıbrıs Barış Harekâtına karşı ABD, Türkiye’ye silah ambargosu uygulamaya başlamıştır. ABD’nin 1975-1978 yılları arasında Türkiye’ye silah ambargosu uygulamasına rağmen, ambargo Türkiye’yi haklı davasından vazgeçirmemiş, ABD, 1978 yılında silah ambargosunu kaldırarak Türk-Amerikan ilişkilerinde yeni bir döneme girilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, ABD, Kıbrıs, Afyon Sorunu, Kıbrıs Barış Harekatı, Silah Ambargosu

TURKISH-AMERICAN RELATIONS FROM THE AFYON CRISIS TO THE ARMS EMBARGO (1971-1978)

Öz

In this study, Turkish-American Relations between 1971-1978 will be examined. Turkish-American relations had their golden age between 1947-1960. With the emergence of the Cyprus Problem, problems began in Turkish-American relations. After the Johnson Letter, we entered a period in which Turkish-American relations began to be discussed and questioned. Opium has been cultivated traditionally for centuries in Anatolia. The United States of America requested Turkey to ban the cultivation of opium. Turkey has declared that opium, which is one of the livelihoods of Turkish villagers, can be limited and cultivation can be done under the control of the state, but it will not be banned. Upon this decision of Turkey, the USA started to work on the implementation of an embargo against Turkey. After the 1971 Afyon crisis, there was a new area of ​​tension in Turkish-American relations. has begun. After the 1974 military coup in Cyprus, as a result of the deterioration of the state order on the island and the endangerment of the lives of the Turkish Cypriots, Turkey, using its guarantor right, organized the Cyprus Peace Operation. With the Cyprus Peace Operation, a new era has been entered in Turkish-American relations. Against Turkey's legitimate and justified Cyprus Peace Operation, the USA started to impose an arms embargo on Turkey. Although the USA imposed an arms embargo on Turkey between 1975 and 1978, the embargo did not deter Turkey from its rightful cause, and the USA lifted the arms embargo in 1978 and entered a new era in Turkish-American Relations.

Anahtar Kelimeler

Turkey, USA, Cyprus, Opium Problem, Cyprus Peace Operation, Arms Embargo

Kaynakça

• (1974, Temmuz 20). T.B.M.M. Tutanak Dergisi (Gizli Oturum), 13/1.
• ARCAYÜREK , C. (1985). Çankaya'ya Giden Yol 1971-1973 (1. b.). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• ARMAOĞLU , F. (1991). Belgelerle Türk-Amerikan Münasebetleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ARMAOĞLU , F. (2017). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1995 (22. b.). İstanbul: Timaş Yayınları.
• BİRAND , M. A. (1979). Diyet (2. b.). İstanbul: Milliyet Yayınları.
• BİRAND , M. A. (1985). 30 Sıcak Gün (10. b.). İstanbul: Milliyet Yayınları.
• BOSTANOĞLU , B. (2008). Türkiye-ABD İlişkilerinin Politikası (2. b.). Ankara: İmge Kitabevi.
• CILIZOĞLU , T. (Dü.). (2007). Çağlayangil'in Anıları (3. b.). Bilgi Yayınevi.
• ECEVİT , B. (2015). Dış Politika ve Kıbrıs Dosyası (1. b.). Ankara: Rahşan Ecevit-Bülent Ecevit Bilim Kültür ve Sanat Vakfı Yayınları.
• ERHAN , Ç. (2018). Beyaz Savaş Türk-Amerikan İlişkilerinde Afyon Sorunu (2. b.). Ankara: Altınbaş Üniversitesi Yayınları.
• ERİM , N. (1975). Bildiğim ve Gördüğüm Ölçüler İçinde Kıbrıs. Ankara: Ajans- Türk Matbaacılık.
• ERİM , N. (2018). 12 Mart Anıları (2. b.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• FIRAT , M. (2015). Yunanistan'la İlişkiler. B. Oran (Ed.) , Türk Dış Politikası 1919-1980 (20. b., s. 746). İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• GÖNLÜBOL , M., & KÜRKÇÜOĞLU , Ö. (2014). Olaylarla Türk Dış Politikası 1919-1995 (10. b.). (M. Gönlübol, Dü.) Ankara: Siyasal Kitabevi.
• GÜREL , Ş. S. (2018). Tarihsel Boyutları İçinde Türk-Yunan İlişkileri (1. b.). Ankara: İmge Yayınevi.
• GÜREL , Ş. S. (2019, Ekim 10). Şükrü Sina Gürel ile Mülakat. (B. Sızan, Röportaj Yapan)
• HOWARD , H. N. (1976). The Bicentennial in American-Turkish Relations. The Middle East Journal, 30(3), 291-310.
• NEZİROĞLU , İ., & Yılmaz, T. . (2014). Başbakanlarımız ve Genel Kurul Konuşmaları (Cilt 6.). Ankara: TBMM Basınevi.
• OLGUN , A. (1991). Kıbrıs Gerçeği 1931-1990. Ankara: Ank.
• ROBİNS , P. (2007). The Opium Crisis and the Iraq War: Historical Parallels in Turkey-US Relations. Mediterranean Politics, 12(1), 17-38.
• SANDER , O. (1979). Türkiye'nin Batı Bağlantısı ABD ve Türkiye. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 34, 63-86.
• SÖNMEZOĞLU , F. (2016). Soğuk Savaş Döneminde Türk Dış Politikası. İstanbul: Der Kitabevi.
• USLU , N. (2016). Çatlak İttifak 1947'den Günümüze Türk-Amerikan İlişkileri (1. b.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• VATANSEVER , M. (2010). Kıbrıs Sorununun Tarihsel Gelişimi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12, 1487-1530.