Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin Statüsünün Güncel Gelişmeler ve Kanal İstanbul Projesi Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 67 - 79, 31.12.2019

Dikran M. Zengınkuzucu Abdulbari Çintan

Öz

Boğazlar jeopolitik konumu sonucu dünya siyasetini etkilediği gibi Türkiye’nin ulusal
güvenliği açısından büyük öneme sahiptir. 1991’de SSCB’nin dağılması ve soğuk
savaşın sonlanması sonrası Orta Asya ile
Avrupa arasındaki enerji hattının doğal bağlantısı olan boğazlar halen
jeopolitik önemini korumaktadır. Son dönemde boğaz trafiğindeki artış ve Kanal
İstanbul projesinin de gündeme gelmesi ile Boğazların statüsünün geleceği
konusu yeniden ilgi odağı olmuştur. Bu makale tarihsel
ve güncel gelişmeler bağlamında Türkiye'nin 1936 Montrö Sözleşmesi ile elde
ettiği egemenlik haklarında değişikliğe yol
açacak bir argüman oluşturulmasına izin verecek her türlü politikadan
korunması gerektiğini savunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Boğazları, Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Serbest Geçiş Hakkı, Kanal İstanbul, Uluslararası boğazlar

Kaynakça

• Akkaya, M.A. (2015). “Kanal İstanbul Projesi Karadeniz Kıyısındaki Devletlerle Olan İlişkilerimize Etkisi ve Montrö Sözleşmesi”, OÜSBAD, 5(12): 242-262.
• Armaoğlu, F. (2014a). 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Armaoğlu, F. (2014b). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Berber, Ş.G. (2013). Siyaset, Güç ve Denge Bağlamında Türk Boğazları. Ankara: Berikan Yayınları.
• Birsel, C. (1948). Türk Boğazları. İstanbul: İsmail Aygün Matbaası.
• Çınar, M. (2017). Kanal İstanbul’un Uluslararası Hukuk Bağlamında Değerlendirilmesi. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 1(3): 20-34.
• Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü [DTGM] İstatistik Bilgi Sistemi, Türk Boğazları Gemi Geçiş İstatistiği. https://atlantis.udhb.gov.tr/istatistik/gemi_gecis.aspx , (19 Nisan 2018).
• Doğru, S. (2014). Türk Boğazları’nın Hukuki Statüsü: Sevr ve Lozan’dan Montrö’ye Geçiş. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(2): 123-169.
• Dördüncü, M. (2001). 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’ndan 1841 Londra Sözleşmesi’ne Kadar Boğazlar Meselesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1): 74-89.
• Ece, J.N. (2011) . Kanal İstanbul ve Montrö Sözleşmesi. Ortadoğu Analiz, 3(29): 48-64.
• Ece, J.N. (2013). Montreux Konferası Tutanaklarından Tarihe Düşen Notlar ve Kanal İstanbul. ORSAM, Rapor No: 155, The Black Sea International Rapor No: 32, http://www.orsam.org.tr/eski/tr/trUploads/Yazilar/Dosyalar/2013520_Rapor155site.pdf, (15 Nisan 2018).
• Fırat, H. (1950). Türk Boğazları’nın Önemi. Donanma Mecmuası, 391: 1-36.
• Gencer, A.İ. (2009). Kırım Savaşı ve Paris Antlaşması. http://www.bilimtarihi.org/pdfs/KIRIM.pdf , (10 Nisan 2018).
• Günel, K. (2008). Coğrafyanın Siyasal Gücü. İstanbul: Çanyat Kitapevi.
• Güneş, Ş. (2007). Türk Boğazları. ODTÜ Gelişme Dergisi, 34: 217-250.
• Gürbüz, E.A. (2018). Montrö Boğazlar Sözleşmesi Işığında Kanal İstanbul. https://www.academia.edu/6160885/M%C3%B6ntr%C3%B6_Bo%C4%9Fazlar_S%C3%B6zle%C5%9Fmesi_%C4%B1%C5%9F%C4%B1%C4%9F%C4%B1nda_Kanal_%C4%B0stanbul (23 Nisan 2018).
• İnan, Y. (1986). Türk Boğazları’nın Siyasal ve Hukuksal Rejimi. Ankara: Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi.
• Kayıran, M. ve Metintaş, M.Y. (2017). Osmanlı Devleti’nin Dağılma Döneminde Türk Boğazları ve Lozan Boğazlar Sözleşmesi. ESTÜDAM Yakın Tarih Dergisi, 1(2): 19-69.
• Keleş, E. (2008). Kırım Savaşı'nda (1853 - 1856) Karadeniz ve Boğazlar Meselesi. Ankara Üniversitesi Osmanlı Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 23: 150-194.
• Koday, Z., KodayS. ve Kaymaz, Ç. K. (2017). Dünyadaki Bazı Önemli Boğazlar ile Kanalların Coğrafi Özellikleri ve Jeopolitik Önemleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Eylül 2017 21(3): 879-910.
• Kurat, Y.T. (1962). 1877-1788 Osmanlı – Rus Harbinin Sebepleri. Belleten, 26(103): 567-592.
• Kutluk, E. (2018). İstanbul Boğazı’ndan Geçen Gemilerin Oluşturduğu Trafik Yükünün Çevresel Etkileri: Ro-Ro Gemileri Özelinde Bir İnceleme. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Dergisi, 6(1): 285-310.
• Martin, A.G.L. (2010). International Straits. New York: Springer.
• Meray, S.L. (1973). Lozan Barış Konferansı: Tutanaklar, Belgeler, cilt: 2. Ankara; Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Öğüt, S. (2014). Kanal İstanbul Projesi’nin Uluslararası Hukuk Açısından Değerlendirilmesi. Uluslararası Hukuk ve Politika, 10(38): 119-153.
• Özersay, K. (1999). Türk Boğazları’ndan Geçiş Rejimi. Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları.
• Pazarcı, H. (2011). Çılgınlığın Olası Etkileri. http://www.yeniyaklasimlar.org/m.aspx?id=739, (10 Nisan 2018).
• Pazarcı, H. (2016). Uluslararası Hukuk. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Sander, O. (2013). Siyasi Tarih, İlkçağlardan 1918’e. Ankara: İmge Yayınevi.
• Sander, O. (2014). Anka’nın Yükselişi ve Düşüşü. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Sükan, Ş. (1985). Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Cilt: II: Osmanlı Devleti, 1877-1878 Osmanlı – Rus Harbi, Kafkas Cephesi Harekatı. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Yayınları.
• Şener, B. (2014). Türk Boğazları’nın Geçiş Rejimlerinin Tarihi Gelişimi ve Hukuki Statüsü. Tarih Okulu Dergisi, 7(17): 467-493.
• Türkiye Dışişleri Bakanlığı [TDB]. Türk Boğazları, http://www.mfa.gov.tr/turk-bogazlari.tr.mfa, (20 Nisan 2018).
• Tütüncü, A.T. (2017). Montrö Sözleşmesi ve Kanal İstanbul. MHB, 37(1): 113-123.
• Uğur, H.Z. (2016). Türk Boğazları’nın Önemi ve Montrö Sözleşmesi ile Sağlanan Denge Rejimi. International Journal of Afro-Eurosian Research, 2: 36-47.
• Ün, M. (2017). Türk Boğazlar Sorunu ve Çanakkale Seferi. İstanbul: Kestaş Yayınları.
• Vank, M.D. (1998). Uluslararası Boğazların Hukuki Statüsü, Geçiş Rejimleri ve Türk Boğazları. Ankara Barosu Dergisi, 1(1):84-116.