Achmea Kararı Sonrasında Avrupa Birliği Hukukunda İkili Yatırım Anlaşmalarının Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 38 - 51, 10.02.2025

Hilal Şahin Duru

https://doi.org/10.51524/uhusbad.1515294

Öz

İkili yatırım anlaşmaları (Bilateral Investment Treaties, BITs), uluslararası yatırım hukukunda oldukça önemli bir yere sahiptir. İkili yatırım anlaşmaları; iki devlet arasında, bir akit devletin yatırımcıları tarafından diğer akit devletin topraklarında yapılan yatırımların hükümlerini ve şartlarını belirlemektedir. İkili yatırım anlaşmaları, yatırımdan kaynaklanan risklerin minimize edilmesi veya giderilmesi adına yabancı yatırımcı lehine güvenceler sağlamaktadır. Avrupa Birliği (AB) içi ikili yatırım anlaşmaları (intra-EU BITs), AB üyesi devlet ile sözleşmenin akdedilmesinden sonraki bir tarihte AB’ye katılan üye devlet arasındaki anlaşmalardır. AB hukuku, ulus devletler gibi kapsamlı bir anayasaya sahip değildir. Bunun yerine bir dizi anlaşma ve antlaşmaya dayanmaktadır. AB hukukuna ilişkin anlaşmazlıkların çözümünde de Avrupa Komisyonu ve Avrupa Adalet Divanı da dahil olmak üzere “ulus-üstü” kurumlara sahiptir1. AB Antlaşması’nda belirtildiği üzere, üye devletler; AB hukukun üstünlüğü ilkesini benimsemişlerdir. Bu makalede, AB içi ikili yatırım anlaşmalarının AB hukuku ile uyumlu olup olmadığı incelenecektir. Zira, AB içi ikili yatırım anlaşmaları, akit devletler arasında geçerli (inter-se) yatırımcı-devlet tahkim hükümleri barındırmaktadır. Yatırımcı-Devlet tahkimine ilişkin hüküm, Avrupa Birliği’nin İşleyişine Dair Anlaşma (ABİDA)’nın 344. Maddesi2 ile çatışmaktadır. Bu nedenle yatırımcı-tahkim uyuşmazlık çözüm yöntemini içeren AB içi ikili yatırım anlaşmalarının, AB hukukunun üstünlüğü ve özerk yapısıyla uyumu sorgulanır hale gelmiştir. ABAD (Avrupa Birliği Adalet Divanı)’ın Achmea kararı, AB içi ikili anlaşmaların sorgulandığı ilk davadır. Achmea’ dan sonra diğer AB üye devlet mahkemeleri de bu hususu sorgulamaya başlamışlardır. Achmea’ nın önemli bir diğer sonucu ise, bazı AB üye devletleri arasında imzalanan Fesih Anlaşması’dır. Bu Anlaşma, AB içi ikili yatırım anlaşmalarda yer alan yatırımcı-devlet tahkimine yönelik hükümlerin ve sona erme hükümlerinin (sunset clause) kaldırılmasını içermektedir. Bu makalede Achmea’dan başlayarak AB hukukunda yaşanan önemli gelişmeler ortaya konulacaktır. AB hukuku ile AB içi yatırımcı-devlet tahkim hükümleri arasındaki çatışma, uluslararası hukukun çatışma kuralları başta olmak üzere, uygulanabilir kurallar ortaya konularak aydınlatılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Avrupa Birliği, Avrupa Birliği Hukuku, AB içi ikili yatırım anlaşmaları, Avrupa Birliği’nin İşleyişine Dair Anlaşma, yatırımcı-devlet tahkimi.

Evaluation of Bilateral Investment Agreements in European Union Law after the Achmea Decision

Öz

Bilateral Investment Treaties (BITs) have a very important position in international investment law. Bilateral investment treaties set out the terms and conditions of investments made between two states by investors of one contracting state in the territory of the other. Bilateral investment treaties provide guarantees in favor of the foreign investor in order to minimise or eliminate the risks arising from the investment. Intra-European Union (EU) bilateral investment treaties (Intra-EU BITs) are agreements between an EU member state and a member state that joins the EU after the contract date. EU law lacks a comprehensive constitution like nation states. Instead, it is based on a series of treaties and agreements. It also has ‘‘supranational’’ institutions, namely the European Commission and the European Court of Justice, to resolve disputes concerning EU law3. As stated in the EU Treaty, the member states have adopted the principle of the EU rule of law. As such, intra-EU bilateral investment treaties contain investor- state arbitration clauses applicable between the contracting states (inter-se). This provision is in conflict with Article 3444 of the Treaty on the Functioning of the European Union (TFEU). Therefore, the compatibility of intra-EU bilateral investment treaties involving investor- arbitration dispute settlement with the supremacy of EU law and its autonomous structure is questioned. The Achmea case of the CJEU (Court of Justice of the European Union) is the first case to question intra-EU bilateral agreements. After Achmea, other EU Member State courts have also started to question this issue. After Achmea, another important development is the Termination Agreement between several EU Member States. This Agreement includes the termination of investor-state arbitration provisions and sunset clauses in intra-EU bilateral investment treaties. In this article, significant developments in EU law starting from the Achmea judgement will be highlighted. The conflict between EU law and intra-EU investor- state arbitration provisions will be clarified by setting out the applicable rules, particularly the conflict rules of international law.

Anahtar Kelimeler

European Union, European Union Law, intra-EU bilateral investment treaties, Treaty on the Functioning of the European Union, investor-state dispute settlement.

Kaynakça

• Philippe, F. ve B. Goldman, Fouchard Goldman On International Commercial Arbitration. Cambridge: Kluwer Law International, 1999
• Baklacı, P. ve E. Akıntürk. (2006). ‘‘Enerji Şartı Antlaşması’’, İşletme Fakültesi Dergisi, 7/2, 97-113
• Basedow, R. (2020). ‘‘The Eu’s İnternational İnvestment Policy: The Policy‐Making Implications of Unintended Competence Transfers’’. Jcms: Journal Of Common Market Studies. 3, (2020) 643–660
• Binder, C. (2016) ‘‘A Treaty Law Perspective On Intra-Eu Bıts’’, The Journal Of World Investment & Trade, 17/6, 964-983
• Dülger, A.(2023). “Milletlerarası Tahkimde Hakem Kararlarının Konu Bakımından Yetki Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8/1, 267-290
• Eckes, C. ve L. Ankersmit. (2022). ‘‘The Compatibility Of The Energy Charter Treaty With Eu Law’’, Amsterdam Centre For European Law And Governance , 1-60
• Fisher,T.(2024). “European Parliament Approves Exit From Ect”, Global Arbitration Review, https://globalarbitrationreview.com/article/european-parliament-approves-exit-ect (31.01.2025)
• M. Scott ve G. Hicks (2015). ‘‘Investor-State Dispute Settlement: A Reality Check’’, Center For Stategic&International Studies (CSIS), 1-42.
• İlarslan, K., (2021). ‘‘Gelişmekte Olan Ülkelerde Yenilenebilir Enerji Yatırımlarının Finansal Belirleyicileri Üzerine Ekonometrik Bir Analiz’’, Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 6 (IERFM Özel Sayısı), 79-96 Karacan, P.(2020). “Avrupa Birliğinde “Achmea” Kararı ve “1/17 Sayılı Görüş” Işığında ‘Yatırımcı-Devlet’ Uyuşmazlık Çözüm Mekanizmasının Geleceği”. Public And Private International Law Bulletin, 40/2, 1507-1534
• Karayiğit, M.(2023). ‘‘AB İçi ve Dışı Yatırım Anlaşmalarında Düzenlenen Uyuşmazlık Çözüm Mekanizmalarının AB Hukuk Düzeninin Özerkliğine Uygunluğu’’, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi 22/1, 61-95
• Sweet, A. ve T. Brunell. (1998). “Constructing a Supranational Constitution: Dispute Resolution and Governance in the European Community.” American Political Science Review 92/1, 63-81
• Vlahna, K., D. Krasniqi, B. Krasniqi ve D. Vlahna. (2020). ‘‘Arbitration and the Importance of the Arbitration Agreement’’ European Journal Of Educational And Social Sciences, 5 (2), 160 – 169
• Whitmore, J.(2022). ‘‘Energy Charter Treaty: Statements: Dáil Éireann Debate’’, Tithe Oireachtais Houses of the Oireachtas, 1045/3, /www.oireachtas.ie/ga/debates/debate/dail/2023-11-09/34/ (31.01.2025)
• Anderer, C. (2010) ''Bilateral Investment Treaties and the EU Legal Order: Implications of the Lisbon Treaty'', 35/3, Brooklyn Journal of International Law, 850-882
• Bray, D. ve S. Kapoor. (2020) ''Agreement on the Termination of Intra-EU BITs: Sunset in Stone? '', Kluwer Arbitration Blog, arbitrationblog.kluwerarbitration.com/2020/11/04/agreement-on-the-termination-of-intra-eu-bits-sunset-in-stone/ (31.01.2025)
• Diamandouros, N. (2010) “The European Union after Lisbon: where next for European citizens?”, European Ombudsman, https://www.ombudsman.europa.eu/en/speech/en/5470 (31.01.2025)
• Eckes, C. ve L. Ankersmit. (2022)‘‘The compatibility of the Energy Charter Treaty with EU law’’, Amsterdam Centre for European Law and Governance, 1-61
• Fouchard, C. ve M. Krestin.(2018) ‘‘The Judgment of the CJEU in Slovak Republic v. Achmea – A Loud Clap of Thunder on the Intra-EU BIT Sky!’’, Kluwer Arbitration Blog
• UOLLB First Class Law Notes. (2023) ''Fundamental Principles of EU Law'', uollb.com/blogs/uol/fundamental-principles-of-eu-law (31.01.2025)
• Georgaki, K. (2024)‘‘The Decision on the Achmea Issue in Vattenfall v Germany or: How to Escape the Application of the CJEU’s Decision in Achmea in Three Steps’’, Oxford Business Law Blog, blogs.law.ox.ac.uk/business-law-blog/blog/2018/11/decision-achmea-issue-vattenfall-v-germany-or-how-escape-application (31.01.2025)
• Investor-State Dispute Settlement (ISDS) State of play and prospects for reform, European Parliament, 2 Mayıs 2024, europarl.europa.eu/regdata/etudes/brıe/2015/545736/eprs_brı%282015%29545736 (31.01.2025)
• Mistelis, L. ve N. Lavranos. (2024) ''The Contents of the European Investment Law and Arbitration Review'', Kluwer Arbitration Blog 1/9, arbitrationblog.kluwerarbitration.com/2024/04/21/the-contents-of-the-european-investment-law-and-arbitration-review-volume-9-issue-1-april-2024 (31.01.2025)
• Maria, F. (2024) ‘‘Intra-EU Claims as an Objection to Jurisdiction’’, Jus Mundi, jusmundi.com/en/document/publication/en-intra-eu-claims-as-an-objection-to-jurisdiction, (31.01.2025) Metaxas, A.(2021) ‘‘Opinion 1/17: Between European and International Perspectives’’. (Ed. M. Andenas, C. Contartese, L. Pantaleo ve T. Bekkeda), European Papers 6/1,631-644
• Mistelis, L. ve N. Lavranos.(2024) ‘‘The Contents of the European Investment Law and Arbitration Review’’, Kluwer Arbitration Blog, 9/1, arbitrationblog.kluwerarbitration.com/2024/04/21/the-contents (31.01.2025)
• Pavy, E. (2023) ‘‘The Treaty of Lisbon’’, European Parliament, europarl.europa.eu/factsheets/en/sheet/5/the-treaty-of-lisbon (31.01.2025)
• Peixoto, D. (2024) ‘‘The Intra-EU BIT Dilemma and the Enforcement of Awards Outside the EU: A Solution for Investors After the CJEU Shut the Door to Their Cases?’’,15, Arbitration Law Review, 88-103
• Sándor, L.(2022) ''The Constitutional Dilemmas of Terminating Intra-EU BITs'', Central European Journal of Comparative Law, 3/1, 177-193
• Demirci,Z. (2021), İngiltere AB’den Fiilen Ayrılalı Bir Yıl Oldu ,aa.com.tr/tr/dunya/ingiltere-abden-fiilen-ayrilali-bir-yil-oldu/2462188 (31.01.2025)
• Willcocks A. ve N. Lavranos. (2024) ‘‘Sunset Clause’’, Jus Mundi, jusmundi.com/en/document/publication/en- sunset-clause (31.01.2025)
• AB içi İkili Yatırım Anlaşmalarının Feshedilmesine Yönelik Anlaşma, finance.ec.europa.eu/publications/eu-member-states-sign-agreement-termination-intra-eu-bilateral-investment-treaties_en Avrupa Birliği Antlaşması ve Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma, T.C. Başbakanlık Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Ankara, 2011, ab.gov.tr/files/pub/antlasmalar.pdf
• Avrupa Birliği Antlaşması ve Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma, ab.gov.tr/files/pub/antlasmalar.pdf Consolidated version of the Treaty on the Functioning of the European Union, EUR-Lex, Article 344, eur-lex.europa.eu/eli/treaty/tfeu_2008/art_344/oj
• Hollanda-Polonya Arasındaki İki Taraflı Yatırım Antlaşması, investmentpolicy.unctad.org/international-investment-agreements/treaty-files/2074/download
• Regulation (EU) No 1219/2012 of the European Parliament and of the Council establishing transitional arrangements for bilateral investment agreements between Member States and third countries, OJ L 351/40, (20 Aralık 2012)
• Vienna Convention on the Law of Treaties, legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/conventions/1_1_1969.pdf
• 1/17 sayılı Görüş, 30 Nisan 2019, curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?docid=213502&doclang=EN 2/15 Sayılı Görüş, curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?docid=190727&doclang=en
• ABAD, Slovak Republic v. Achmea B.V. (Case C-284/16), eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:62016CJ0284
• C-459/03 Commission v Ireland, curia.europa.eu/juris/liste.jsf?language=en&num=c-459/03 Ioan Micula, Viorel Micula and others v. Romania (I), ICSID Case No. ARB/05/2011
• Kadi and Al Barakaat International Foundation v Council and Commission, EU:C:2008:461 Magyar Farming Company Ltd, Kintyre Kft and Inicia Zrt v. Hungary, ICSID Case No. ARB/17/27 Moldova v Komstroy LLC (C-741/19) EU:C: 2021:655 Slovak Republic v. Achmea BV, C-284/16, Slovak Republic v. Achmea, (6 Mart 2018) Vattenfall AB et. Al v. Federal Republic of Germany (II), ICSID No. ARB/12/12 (2018)
• ab.gov.tr/files/yargivetemelhaklar/yargi_ve_temel_haklar_kitap.pdf (31.01.2025)
• ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_15_5198 (31.01.2025)
• ec.europa.eu/newsroom/fisma/items/24581/en (31.01.2025)
• european-union.europa.eu/priorities-and-actions/actions-topic/single-market_en (31.01.2025)
• oecd.org/en/topics/investment.html (31.01.2025)
• oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803100251806 (31.01.2025)