Çalışan Hilelerine İmkân Yaratan Unsurlar Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 2, 138 - 159, 30.06.2025

İpek Yaylalı

https://doi.org/10.54821/uiecd.1635584

Öz

Çalışmanın amacı, ücret tatmini, aşırı iş yükü ve mobbing faktörlerinin hile karosu (fırsat, baskı, haklı gösterme ve yetkinlik) unsurları üzerinde bir etkisinin olup olmadığı değerlendirilmeye çalışılmıştır. Çalışma; Marmara Bölgesinde üretim faaliyeti gösteren ve 270 çalışanı mevcut olan bir işletmede uygulanmıştır. Evrenin tümüne ulaşılmaya çalışılmış olup anket sorularına 161 çalışan katılım sağlamıştır. Elde edilen anket verileri SPSS 22.0 programında analize tabi tutulmuş olup korelasyon ve regresyon analizi uygulanmıştır. Bununla birlikte ücret tatmini, aşırı iş yükü ve mobbing faktörlerinin hile karosu unsurlarının da demografik özelliklere göre farklılık gösterip göstermediği de tespit edilmeye çalışılmıştır. Analiz sonuçlarına göre; ücret tatmini, aşırı iş yükü ve mobbing faktörleri ile hile karosu unsurları arasında istatistiksel açıdan anlamlı ve pozitif yönde bir etkisi olduğu görülmüştür. Demografik değişkenler kapsamında değerlendirildiğinde ise erkeklerin kadınlara oranla daha yüksek bir ücret tatminine sahip oldukları, lisansüstü mezunlarının ücret tatmininin diğer eğitim gruplarına göre anlamlı olarak daha yüksek olduğu, kurum içi görev değişkeninde yöneticilerden mavi yakalılara doğru ücret tatmini daha yüksek, iş yükü ve mobbinge uğrama durumlara daha düşük olduğu gözlemlenmiş olup, yaş ve mesleki tecrübe değişkenleri araştırma değişkenlerine göre anlamlı olarak farklılaşmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ücret Tatmini , Aşırı İş Yükü , Mobbing , Hile Karosu

Etik Beyan

For the scale used in the article, it is declared by the authors that permission was optained from the original owner of the scale. Regarding the conduct of this research, an “Ethics Permission Certificate” dated 11/09/2024 and numbered E.70340 was obtained from the Ethics Committee of the University of İstanbul Medipol

A Study on the Factors Enabling Employee Fraud

Öz

The purpose of the study is to reveal the impact of wage satisfaction, excessive workload, and mobbing on the fraud triangle (opportunity, pressure, rationalization). The Research is executed on 270 manufacturer firms in Marmara Region with 270 employees. 161 employees out of 270 have joined the study. The survey data is analyzed by applying correlation and regression in the SPSS 22.0 interface programme. Additionally, these variables which are wage satisfaction, excessive workload and mobbing are tested wheather they demographically differentiate. When evaluated in terms of demographic variables, it has been observed that men have a higher wage satisfaction compared to women, that graduates with a postgraduate degree have significantly higher wage satisfaction than other education groups, and that within the organizational role variable, wage satisfaction decreases from managers to blue-collar workers. Additionally, it has been noted that job workload and experiences of mobbing are associated with lower wage satisfaction, while age and professional experience variables do not show significant differences according to the research variables.

Anahtar Kelimeler

Wage Satisfaction , Excessive Workload , Mobbing , Fraud Diamond

Etik Beyan

For the scale used in the article, it is declared by the authors that permission was optained from the original owner of the scale. Regarding the conduct of this research, an “Ethics Permission Certificate” dated 11/09/2024 and numbered E.70340 was obtained from the Ethics Committee of the University of İstanbul Medipol

Kaynakça

• Abbasi, M. M., & Janjua, S. Y. (2016). The mediating effect of job stress on work overload and organizational performance in the banking industry. Abasyn Journal of Social Sciences, 9(2), 376-387.
• ACFE. (2022). Occupational fraud 2022: A report to the nations. http://www.acfe.com/report-to-the-nations/2022/.
• Açıkel, A., & Esen, Ş. (2023). Covid-19 pandemisinin iş yükü algısı ve tükenmişlik üzerindeki rolü: Bartın üniversitesi akademisyenler üzerinde bir araştırma. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1), 271-297. https://doi.org/10.21180/iibfdkastamonu.1204504 Akgül, A., & Çevik, O. (2003). İstatistiksel analiz teknikleri. Ankara: Emek Ofset.
• Aksu, B., & Özmen, H. İ. (2022). İnsan kaynakları yönetimi uygulamalarının çalışanlar tarafından algılanışının örgüte bağlılıkları üzerindeki etkisi: otomotiv sektöründe bir işletme örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İnsan Kaynakları Yönetimi Dergisi, 1(1), 73-94.
• Aslanzade, Ş. (2017). Çalışan hileleri. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi (36), 61-75. https://doi.org/10.17932/IAU.IAUD.13091352.2017.9/36.61-75
• Bayraklı, H. H., Erkan, M., & Elitaş, C. (2012). Muhasebe ve vergi denetiminde: Muhasebe hata ve hileleri. Bursa: Ekin Basım Yayınevi.
• Bircan, N. G. (2024). Hile mi? suistimal mi? bütünleştirici literatür değerlendirmesi yöntemi ile kavramsal bir analiz. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 46(2), 331-354. https://doi.org/10.14780/muiibd.1397192
• Bowen, P., Govender, R., Edwards, P., & Cattell, K. (2018). Work-related contact, work-family conflict, psychological distress and sleep problems experienced by construction professionals: an integrated explanatory model. Construction Management and Economics, Taylor&Francis Journals, 36(3), 153-174. https://doi.org/10.1080/01446193.2017.1341638
• Bozkurt, N. (2000). İşletme çalışanları tarafından yapılan hileleri doğuran nedenler. Yaklaşım Dergisi, (92), 63-68.
• Bulca, H., & Yeşil, T. (2014). Bağımsız denetim standartlarının muhasebe hile kavramına yaklaşımı. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(2), 47-58. https://doi.org/10.17541/oeybd.90787
• Choi, S. B., Cundiff, N., Kim, K., & Akhatib, S. N. (2018). The effect of work-family conflict and job insecurity on innovative behaviour of Korean workers: the mediating role of organisational commitment and job satisfaction. International Journal of Innovation Management, 22(1), 1-29. https://doi.org/10.1142/S1363919618500032
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Lawrence Erlbaum Associates.
• Çelikdemir, N. Ç. (2020). Finansal tablo hileleri. A. Gündoğdu (Dü.) içinde, uygulamalı finansal tablolar analizi (s. 309- 326). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Çiftçi, D. Ö. (2022). Aşırı iş yükünün işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde iş stresinin aracılık rolü. Journal of Yasar University, 2022, 17(65), 15-38. https://doi.org/10.19168/jyasar.909896
• Çiftçi, H., & Akbulut, H. (2023). Muhasebede hile kavramı ve hile denetimi. Yönetim, Ekonomi, Edebiyat, İslami ve Politik Bilimler Dergisi, 8(1), 23-41. https://doi.org/10.24013/jomelips.1272431
• Çuhadar, M., & Gencer, Z. (2016). Konaklama işletmelerinde çalışan işgörenlerin aşırı iş yükü ve örgütsel bağlılık algıları: Side ve Belek örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(4), 1323-1346.
• Doğan, S., & Kayakıran, D. (2017). İşletmelerde hile denetiminin önemi. Maliye Finans Yazıları Dergisi, (108), 167-188. https://doi.org/10.33203/mfy.331610
• Eskibina, Y. (2023). Mobbing ve tükenmişlik algıları ile yaşam tatmini düzeyi arasındaki ilişki: yardımcı yargı personeli üzerine bir uygulama. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 55-74. https://doi.org/10.55179/dusbed.1105222
• Fuad, K., Lestari, A. B., & Handayani, R. T. (2020). Fraud pentagon as a measurement tool for detecting financial statements fraud. Proceedings of the 17th International Symposium on Management (INSYMA 2020). Atlantis Press, 85-88. https://doi.org/10.2991/aebmr.k.200127.017
• George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for windows step by step: a simple guide and reference. 17.0 Update, (10th Edition), Boston: Pearson.
• Güven, M., Bakan, İ., & Yeşil, S. (2005). Çalışanların iş ve ücret tatmini boyutlarıyla demografik özellikler arasındaki ilişkiler: bir alan çalışması. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 12(1), 127-151.
• Hacıhasanoğlu, T., & Karaca, N. (2015). Potansiyel muhasebe meslek mensuplarının hile algısı üzerine Bozok Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(1), 117-130.
• Hammer, T. H., Saksvik, P. Ø., Nytrø, K., Torvatn,, H. Y., & Bayazit, M. (2004). Expanding the psychosocial work environment: workplace norms and work-family conflict as correlates of stress and Health. Journal of Occupational Health Psychology, 9(1), 83-97. https://doi.org/10.1037/1076-8998.9.1.83
• Huang, S. Y., Lin, C. C., Chiu, A. A., & Yen, D. C. (2017). Fraud detection using fraud triangle risk factors. Information System Frontiers ,19(6), 1343-1356. https://doi.org/10.1007/s10796-016-9647-9
• Kaçmaz, D., & Çiçek, H. (2024). Örgütlerde zihinsel iş yükünün iş yaşam kalitesi ve psikolojik sağlamlığa etkisi. 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 48-60. https://doi.org/10.52835/19maysbd.1390866
• Kazan, G. (2021). Hile üçgeni, hile elması ve hile beşgeni: Hile eylemlerinin nedenlerine ilişkin teorilere kavramsal bakış. Muhasebe ve Denetime Bakış, 20(62), 245-258.
• Kesuma, A. P., & Fachruzzaman, F. (2024). Analysis of internal control and fraud prevention efforts in public sector accounting. Ekombis Review: Jurnal Ilmiah Ekonomi Dan Bisnis, 12(1), 1361-1368. https://doi.org/10.37676/ekombis.v12i1.5212
• Kıymaz Kıvraklar, M., & Ersoy Can, R. (2023). Hile ile mücadelede kırmızı bayraklar ve hile karosunun rolü: Çalışan hilesi açısından bir değerlendirme. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi,16 (Prof. Dr. Mehmet Özbirecikli Özel Sayısı), 303-324. https://doi.org/10.29067/muvu.1307661
• Koomson, T., Owusu, G., Bekoe, R. A., & Oquaye, M. (2020). Determinants of asset misappropriation at the workplace: the moderating role of perceived strength of internal controls. Journal of Financial Crime, 27(4), 1191-1211. https://doi.org/10.1108/JFC-04-2020-0067
• Kurt, Y., & Dedeoğlu, M. (2025). Bağımsız denetçilerin hile eğilimi algısı ve etik değerlerinin hile beşgeni bağlamında test edilmesi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 26(1), 283-301. https://doi.org/10.31671/doujournal.1492712
• Küçük, D. (2021). Adli muhasebe perspektifinden bankacılık hileleri: Banka muhasebe hilelerinde hilekâr profili ve hilenin nitelikleri. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, (64), 227-246.
• Leymann, H. (1990). Important note in preface to heinz leymann, mobbing and psychological terror at workplaces. Violence and Victims, (5), 119-126. https://doi.org/10.1891/0886-6708.5.2.119
• Manning, G. A. (2005). Financial investigation and forensic accounting. Taylor&Francis Group, Second Edition, USA.
• Mengi, B. T. (2013). İşletme içi hilelerin ortaya çıkarılmasında ve sorgulanmasında bir araç olarak beden dili. Mali Çözüm Dergisi, (117), 41-56.
• Muhsin, Kardoyo, & Nurkhin. (2018). What determinants of academic fraud behavior? from fraud triangle to fraud pentagon perspective. KnE Social Sciences, 3(10), 154-167. https://doi.org/10.18502/kss.v3i10.3126
• Nergiz, E., & Yılmaz, F. (2016). Çalışanların iş tatmininin performanslarına etkisi: Atatürk havalimanı gümrüksüz satış işletmesi örneği. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(4), 50-79.
• Ön, E., & Yanık, G. D. (2023). Pandemi döneminde aşırı iş yükünün işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: gıda sektörü çalışması Trabzon ili örneği. Ekonomi Maliye İşletme Dergisi, 6(1), 48-63. https://doi.org/10.46737/emid.1307833
• Örücü, E., Dogan, C., & Hasırcı, I. (2023). Lider-üye etkileşimi ve ücret tatmininin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: bir araştırma. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 36-52. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1070244
• Örücü, E., Hasırcı, I., & Başaran, S. (2021). Ücret tatmini ve yaşam tatmini ilişkisinde çalışanların eğitim düzeylerinin düzenleyici etkisi üzerine bir araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (33), 67-82. https://doi.org/10.18092/ulikidince.883911
• Özdemir, M. (2023). Varlıkların kötüye kullanılmasına yol açan fırsatlar ve önleyici tedbirler: Stokların çalınmasına ilişkin vakalar üzerinden bir değerlendirme. Journal of Emerging Economies and Policy, 8(2), 155-167.
• Özer, M. A. (2013). İmajını yöneten örgütler daha mı başarılı oluyor? Tühis İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 24(3-4-5), 26-45.
• Özkaraca, Z., & Köse, T. (2023). Sağlık çalışanlarının mobbing (yıldırma) yaşama düzeylerinin iş doyumuna etkisi. Karya Journal of Health Science, 4(2), 153-158. https://doi.org/10.52831/kjhs.1340940
• Pazarlıoğlu, M., & Çevik, E. İ. (2007). Verimlilik, ücretler ve işsizlik oranları arasındaki ilişkinin analizi: Türkiye örneği. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 1-17.
• Purnamasari, P., & Oktaroza, M. L. (2015). Influence of employee fraud on asset misappropriation analysed by fraud diamond dimension. Proceedings of the International Conferance on Accounting Studies (ICAS), 257-264.
• Sahla, W. A., & Ardianto, A. (2023). Ethical values and auditors fraud tendency perception: testing of fraud pentagon theory. Journal of Financial Crime, 30(4), 966-982. https://doi.org/10.1108/JFC-04-2022-0086
• Seçkin, Ş. N., & Çoban, R. (2017). Ücret düzeyinden tatmin, işte kalma niyeti ve yaşam tatmini ilişkisinde algılanan alternatif iş fırsatlarının düzenleyici rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(3), 134-148. https://doi.org/10.20491/isarder.2017.292
• Sujeewa, G., Yajid, M., Khatibi, A., & Azam, S. (2020). The relevance of fraud diamond theory in determining employee frauds in public sector entities in Sri Lanka. International Journal of Economics, Commerce and Management, 8(4),15-25.
• Tahmaz, P., Mengi Tarhan, B., & Doğan, S. (2019). Çalışan hilelerinin grup dinamikleri açısından incelenmesine yönelik bir araştırma. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, (59), 75-94.
• TDK. (2024). Türk Dil Kurumu (TDK) Sözlükleri. Genel Türkçe sözlük., https://sozluk.gov.tr, (Erişim Tarihi: 24.01.2024).
• Ulucan, Özkul, F., & Özdemir, Z. (2013). Çalışan hilelerinin önlenmesinde proaktif yaklaşımlar: Kurumsal işletmelerde insan kaynakları yöneticileri üzerine nitel bir araştırma. Öneri Dergisi, 10(40), 75-89. https://doi.org/10.14783/od.v10i40.1012000348
• Utami , D., & Purnamasari , D. I. (2021). The impact of ethics and fraud pentagon theory on academic fraud behavior. Journal of Business and Information Systems, 3(1), 49-59. http://doi.org/10.36067/jbis.v3i1.88
• Wolfe, D., & Hermanson, D. (2004). The fraud diamond: Considering the four elements of fraud. CPA Journal, 74 (12), 38-42.
• Yaman, Ü. T., & Aytaç, S. (2022). Çalışanların pozitif psikolojik sermaye düzeyleri ve iş yükü algılarının rol ötesi davranışlar üzerindeki etkisinin incelenmesi. International Journal of Social Inquiry, 15(2), 575-592. https://doi.org/10.37093/ijsi.1164014
• Yanık, A., & Yılmaz, N. (2021). Muhasebe meslek mensubu adaylarının hile algısı üzerine bir araştırma: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi örneği. EKEV Akademi Dergisi (87), 19-36.
• Yücekaya, P., & İmamoğlu, Ö. (2020). Mobbing ve örgütsel sessizliğin iş performansına etkisi: Çanakkale ilinde bir araştırma. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 319-352. https://doi.org/10.26466/opus.635147
• Yüceyılmaz, H., Gerçek, E. Ö., & Ertekin, H. İ. (2024). Yerel yönetim çalışanlarının mobbing algısı ve iş doyumu ilişkisi: Aydın ili belediyeleri örneği. MAKU SOBED, (39), 35-59. https://doi.org/10.20875/makusobed.1426843