TÜRKİYE VE BRICS ÜLKELERİ ÜZERİNE SEKTÖREL BİR YOĞUNLAŞMA ANALİZİ

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 202 - 221, 22.12.2022

Zeynep Aktaş Çimen , Levent Kösekahyaoğlu

https://doi.org/10.29131/uiibd.1205647

Öz

Çalışmanın amacı, Türkiye ve BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika)’in dış ticaretinde ürün bazlı yoğunlaşmayı sektörel bazda incelemektir. Küreselleşen dünyada bugün ve gelecek için önemli ekonomik güç olarak görülen BRICS, dünya nüfusunun %41'ini oluştururken, dünya gayri safi yurtiçi hasılasının %24’ünü kontrol etmekte ve dünya ticaretinin %16'sından fazlasını gerçekleştirmektedir. Çalışmada 2001-2021 dönemi için Türkiye ve BRICS’in ihracat ve ithalatındaki ürün bazlı yoğunlaşma, Gini-Hirschman İndeksi (GHI) kullanılarak incelenmiştir. Çalışmanın bulguları, GHI yöntemiyle hesaplanan katsayı değerlerine göre Türkiye'nin hem ihracatında hem de ithalatında ürün çeşitliliği artmakta ancak ihracatındaki ürün çeşitliliği ithalatına kıyasla daha fazla gerçekleşmektedir. BRICS’in ise ihracatındaki ürün çeşitliliği, ithalatına göre daha fazla olmasına rağmen hem ihracatında hem de ithalatında ürün çeşitliliğinin köklü bir değişime uğramadığı anlaşılmaktadır. Sonuç olarak, Türkiye'nin Ar-Ge tabanlı, katma değeri yüksek, teknolojik ve sermaye yoğun ürünlerin ihracatını artırarak, rekabet üstünlüğü sağlayamaya yönelik politikalar geliştirmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dış Ticaret, Yoğunlaşma, Yoğunlaşma, Yoğunlaşma, Gini Hirschman İndeksi, Türkiye, BRICS

A SECTORAL CONCENTRATION ANALYSIS ON TURKEY AND BRICS COUNTRIES

Öz

The aim of the study is to examine the product-based concentration in the foreign trade of Turkey and BRICS (Brazil, Russia, India, China, South Africa) on a sectoral basis. BRICS, which is seen as an important economic power for today and for the future in the globalizing world, accounts for 41% of the world's population, controls 24% of the world's gross domestic product and realizes more than 16% of world trade. In the study, product-based concentration in exports and imports of Turkey and BRICS for the period 2001-2021 was examined using the Gini-Hirschman Index (GHI). According to the findings of the study, according to the coefficient values calculated by the GHI method, product diversity increases in both exports and imports of Turkey, but product diversity in exports is higher than in imports. Although the product variety in BRICS's exports is higher than its imports, it is understood that the product variety has not undergone a radical change in both exports and imports. As a result, it is suggested that Turkey should develop policies to provide competitive advantage by increasing the export of R&D-based, high value-added, technological and capital-intensive products.

Anahtar Kelimeler

foreign trade, indeks, BRICS

Kaynakça

• Altay, H., Çelebioğlu, F. & Şen, A. (2010). Ticari Yoğunlaşma Kapsamında Türkiye’nin Küresel Ölçekli Dış Ticaret Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (26), 161-172.
• Aşçı, M. E. (2019). BRICS Ülkelerinin Küresel Güç Olma Potansiyelleri ve Türkiye. Uluslararası Hukuk ve Sosyal Bilim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 30-69.
• Aydıner, M. (2018). İhracatta Çeşitlendirme ve Yaygın Ticaret – Yoğun Ticaret. A. Cebeci, E. Torres ve G. Beken (Eds.), Current Debates in Economics Vol 18. Ijopec Publication, Londra, 91-100.
• Ayrancı, E. (2009). Türkiye’nin Ekonomik Açıdan Küreselleşmesinin Yoğunlaşma Vasıtasıyla Ölçülmesi ve Konu Hakkında Bir Araştırma, Anadolu Bil MYO Dergisi, (16), 50-64.
• Azgün, S. & Takım, A. (2015). Türkiye’nin Dış Ticaretinde Mal ve Ülke Yoğunlaşması. I. International Caucasus-Central Asia Foreign Trade and Logistics Congress Kongre Kitabı. 1-3 Ekim 2015, Kars, 275-282.
• Bashimov, G. (2017). Dış Ticarette Ürün Bakımından Yoğunlaşma: Orta Asya Ülkeleri Örneği. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1), 37-50.
• BRICS (2021). Evolution of BRICS. https://brics2021.gov.in/about-brics (Erişim Tarihi: 22.04.2022).
• Doğan, S. & Soyyiğit Kaya, S. (2011). Gümrük Birliği Sonrasında (1996-2009) Türkiye’nin Avrupa Birliği ile Dış Ticaretinin Ülke ve Fasıl Bazlı Yoğunlaşma Analiz. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, (14), 1-18.
• Erkan, B. & Sunay, Z. F. (2016). Türkiye’nin İhracatının Yoğunlaşma Perspektifinde Analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 1823-1842.
• Hirschman, A., D. (1945). National Power and Structure of Foreign Trade. University of California Press, Berkeley. https://dspace.gipe.ac.in/xmlui/bitstream/handle/10973/29303/GIPE-026809.pdf?sequence=2&isAllowed=y (Erişim Tarihi: 25.06.2022).
• İzgi, B. B., (2011). Devlet Yardımları ve Yoğunlaşma ve Rekabet, Mevzuat Dergisi, 14(159), 1-11.
• Kuşat, N. (2015). Gümrük Birliği Antlaşmasını Takip Eden Süreçte Türkiye-BRICS Dış Ticareti Yoğunlaşma Analizi, Yönetim ve Ekonomi, 22(1), 219-238.
• Kuşoğlu, İ. (2022). Rusya'nın Açık Kapısı BRICS mi?. https://www.haberturk.com/rusya-nin-acik-kapisi-brics-mi-3378447 (Erişim Tarihi: 29.04.2022).
• Küçükkiremitçi, O., Karaca, M. E. & Eşiyok, B. A. (2010). Türkiye’nin İhracatında Öne Çıkan Sektörlerde Temel Pazar Ülkeler, Rakipler ve Rekabet Gücü. Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü, Ankara.
• Love, J. (1979). Trade Concentration and Export Instability. Journal of Development Studies, 15(3), 60-69. Massell, B. F. (1970). "Export Instability and Economic Structure," American Economic Review, American Economic Association, 60(4), 618-630.
• Meilak, C. (2008). Measuring Export Concentration: The Implications for Small States. Bank of Valletta Review, (37), 35-48.
• Michaely, M. (1962). Concentration in international trade (No. 28). North-Holland Publishing Company, Amsterdam.
• Saraçoğlu, D. Ş. (2017). Çin Halk Cumhuriyeti ile Türkiye Arasında Dış Ticaretin Gelişimi ve Türkiye’de İmalat Sanayinde Sektörel İstihdama Etkisi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72(1), 151-182.
• Sarıbaş, H. ve Tekiner, İ. (2015). Türk Sivil Havacılık Sektöründe Yoğunlaşma. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52(610), 21-33.
• Sarıçoban, K. (2016). Ülkelerin İhracat Rekabet Güçlerinin Belirlenmesi: Türkiye ve G-20 ülkelerinin Karşılaştırmalı Analizi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Sarıçoban, K. & Kösekahyaoğlu, L. (2017). Türkiye’nin Tarımsal Ürünlerdeki İhracat Rekabet Gücünün Ölçülmesi: 1996-2015 Dönemi Üzerine Bir Analiz. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 4(7), 78-96.
• Seymen, D., Bilici, Ö. & Şanlısoy, S. (2009). Türk Dış Ticaretinin Yönü Dış Ticaret Politikası Perspektifinden Bir Değerlendirme. Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde Sunulmuş Tebliğ, 1-17.
• Tegene, A. (1990). Commodity Concentration and Export Earnings Instability: The Evidence from African Countries. The American Economist, 34(2), 55-59.
• Trademap (2022). https://www.trademap.org/stGlossary.aspx
• Tunalı, D. & Aytekin, A., (2017). Türkiye'nin Dış Ticaretinin Kümeleme Analizi İncelemesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 12(3), 103-114.
• Yaşar, E. (2021). İhracat Çeşitlendirmesinin Belirleyicileri: Seçilmiş Ülkeler İçin Dinamik Panel Veri Analizi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(4), 1039-1054.
• Yavuz Çil, N. (2000). Türkiye’nin Dış Ticaretinin Mallar ve Ülkeler Açısından Konsantrasyon Analizi (1975-1998). Çimento İşveren Dergisi, 14(5), 3-12.
• Yıldırım, O. & Özbaş, H. (2018) Turkey’s International Trade Investigation & Country-Based Products Concentration in International Trade (2012-2016). Econ World Kongre Kitabı, 23-25 Ocak 2018, Lisbon, 1-20.
• Yılmaz, F. & Akkaya, G. (2020). Türkiye’nin Avrupa Birliği ile Dış Ticaretinde Yoğunlaşma Analizi. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(2), 251-267.
• Yükseler, Z. & Türkan, E. (2006). Türkiye’nin Üretim ve Dış Ticaret Yapısında Dönüşüm: Küresel Yönelimler ve Yansımalar. TÜSİAD–Koç Üniversitesi Ekonomik Araştırma Forumu Çalışma Raporları Serisi. https://eaf.ku.edu.tr/sites/eaf.ku.edu.tr/files/eaf_rapor2.pdf (Erişim Tarihi: 13.06.2002).