ONE HEALTH BİLEŞENLERİNİN ÖNEMİ, EKONOMİ ve FİNANSAL PİYASALARLA İLİŞKİSİ

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 27 - 51, 20.06.2024

Seda Topal , Kemal Yaman

https://doi.org/10.29131/uiibd.1449095

Öz

Dünyada insan nüfusunun artmasıyla karşılanması gereken ihtiyaçları da artmaktadır. Bu ihtiyaçların karşılanabilmesi için çevreye ve hayvanlara zarar verilmektedir. One Health insan, hayvan ve çevre sağlığını birlikte korumayı ve geliştirmeyi hedeflemektedir. İnsan-hayvan-çevre birbirlerini olumlu-olumsuz etkileyebilmektedir. Bunlardan birinde yaşanan olumsuzluklar ciddi sorunlar yaratabilmektedir. Sağlık ve ekonomik krizler en önemli sorunlardır. Sağlık krizleri ekonomik krizleri de beraberinde getirmektedir. Bu bağlamda çalışmada; COVID-19 pandemisinin sektör ve ülkelere yönelik yarattığı değişiklikler One Health kapsamında incelenmektedir. Giriş bölümünde pandemi, ekonomi ve ekonomik kriz tanımlarına yer verilmektedir. Literatür bölümünde COVID-19’un ekonomik etkilerine yönelik çalışmalardan bahsedilmektedir. Kavramsal çerçeve bölümünde One Health, küresel salgınlar ve COVID-19’un ekonomik etkileri incelenmektedir. Sonuç olarak, pandemiyle mücadelede yerel ve küresel olarak alınan önlemler krizden etkilenme derecesini artırmıştır. Ülkelerin sağlık alt yapı ve işgücü ile gelişmiş-gelişmekte olan bir ekonomiye sahip olmaları da etkilenme derecelerinde önemlidir. One Health konsepti ile çok fazla disiplin bir araya gelerek söz konusu etkileri en aza indirgeyecek çözümler üretebilecektir.

Anahtar Kelimeler

One Health, Çevre-Hayvan-İnsan Sağlığı, Covid-19, Ekonomik Kriz

Kaynakça

• Akca, M. (2020). Covıd-19’un havacılık sektörüne etkisi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5), 45-64.
• Akçacı, T. ve Çınaroğlu, M.S. (2020). Yeni Koronavirüs (COVID-19) salgınının lojistik ve ticarete etkisi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, Special Issue, 447-456.
• Akkaşoğlu, S. (2022). Salgın hastalık kaynaklı krizlerin turizm endüstrisine etkileri; covid-19 özelinde bir araştırma. Doğuş Üniversitesi Dergisi, (Covid-19 Özel Sayısı), 121-130.
• Akkoç, İ., Çalışkan, A. & Turunç, Ö. (2012). The effect of development culture and perceived organizational support to the job satisfaction and job performance: The mediating role of trust. Yönetim ve Ekonomi. 19(1), 105-136.
• Al-Awadhi, A. M., Al-Saifi, K., Al-Awadhi, A., ve Alhamadi, S. (2020). Death and contagious ınfectious diseases: ımpact of the COVID-19 virus on stock market returns. Journal of Behavioral and Experimental Finance, 27, 1-5.
• Albulescu, C. (2020). Do COVID-19 and crude oil prices drive the us economic policy uncertainty? arXiv preprint arXiv:2003.07591.
• Alpago, H. ve Oduncu Alpago, D. (2020). “Koronavirüs salgınının sosyoekonomik sonuçları”, IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 99-114.
• Aslan, E. (2022). Covıd-19'un Türkiye'deki turizm sektörüne etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray Üniversitesi, Aksaray.
• Corbet, S., Larkin, C., ve Lucey, B. (2020). The contagion effects of the covıd-19 pandemic: evidence from gold and cryptocurrencies. Finance Research Letters, 101554.
• Çalışkan, A. (2021). Örgütsel Güven. Bir Ölçek Geliştirme Çalışması. Antalya Bilim Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1): 42-59.
• Çalışkan, A. & Köroğlu, Ö. (2023). Job Satisfaction: A Scale Development Study. Antalya Bilim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (2), 112-134. DOI:10.54969/abuijss.1440762
• Çalışkan, A., Arıkan, Ö.U., (2017). Sağlık sektörü çalışanlarında dönüşümcü liderliğin yenilikçi davranışa etkisi, örgütsel vatandaşlık davranışlarının bu etkideki aracılık rolü üzerine bir araştırma, Mersin İli Örneği, Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), 17-38.
• Demir, O. ve Esen, A. (2020). Covid-19’un yıkıcı ekonomik etkileri ve Türkiye ekonomisinde dönüşüm ihtiyacı. Journal of Emerging Economies and Policy, 6(1) 88-105.
• Ergin Ünal, A., Aydın, H. İ. ve Eren, M. V. (2020). Korana virüs salgını ile döviz kuru arasındaki ilişkinin ampirik analizi: Türkiye örneği. Gaziantep University Journal of Social Sciences. Özel Sayı, 244-260.
• Eşsiz, F. P. ve Durucan, A. (2021). Covid-19 salgınının seçilmiş sektörler üzerindeki etkileri: Türkiye ekseninde bir değerlendirme. International Journal of Public Finance, 6(2), 193-210.
• Gormsen, N. J., ve Koijen, R. S. (2020). Coronavirus: impact on stock prices and growth expectations. University of Chicago, Becker Friedman Institute for Economics Working Paper, (2020-22).
• Gökpınar, S. (2022). Covid-19 pandemisinin ABD ekonomisine yansımaları ve küresel ekonomik güçlükler. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 7(1), 107-132.
• Gümüş, A. (2020). Covid’19’un Türkiye ekonomisine bazı etkileri. Şehir ve Medeniyet Şehir Araştırmaları Dergisi, 6, 544-560.
• Kara, E. (2020). Covıd-19 pandemisi: işgücü üzerindeki etkileri ve istihdam tedbirleri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 7(5), 269-282.
• Kaygısız, D. A. (2021). Covid-19 sonrası Türk turizm sektöründe oluşabilecek fırsatlar ve riskler. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12 (23), 79- 95.
• Kılıç, Y. (2020). Borsa İstanbul’da COVID-19 (Koronavirüs) etkisi. Journal of Emerging Economies and Policy, 5(1), 66-77. e-ISSN: 2651-5318.
• Koç, H. (2023). Ekonomik krizlerin şirket değerlemeleri üzerindeki etkisi ve Türkiye turizm sektöründe covid-19 dönemine ait bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Levent, C. ve Özen, K. (2022). Covid-19 salgının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: seçilmiş ab üyesi ülkeler üzerine bir araştırma. Artuklu Kaime Uluslararası İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi Kongre Özel Sayısı,155-168.
• Özçelik Herper, F. (2022). Kovid-19 salgınının dünya turizm hareketleri ve turist tercihlerinde meydana getirdiği değişimlere genel bir bakış. Turizm ve İşletme Bilimleri Dergisi, 2(1), 1-18.
• Şahin, O. N. (2022). Covid-19’un ekonomik ve finansal etkileri: finansal raporlara ilişkin öneriler. Uluslararası Muhasebe ve Finans Araştırmaları Dergisi. 4(1), 62-89.
• Şen, G. ve Bütün, E. (2021). Covid-19 salgınının havacılık sektörüne etkisi: Gig ekonomisi alternatifi. Journal of Aviation Research, 3(1), 106-127.
• Şenol, Z. (2020). COVID-19 krizi ve finansal piyasalar. Para ve Finans Dergisi, Haziran Sayısı, 75-124.
• Taşkın, E. ve Akıncı, Ö.S. (2021). Covid-19 küresel salgınının uluslararası ticarete etkileri. Alanya Akademik Bakış Dergisi, 5(2), 749-771.
• Tekin, A. (2021). Tarihten günümüze epidemiler, pandemiler ve ekonomik sonuçları. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(40), 330-355.
• Ünüvar, İ. ve Aktaş, H. (2022). Dünya’da ve Türkiye’de Covid-19 pandemisinin ekonomik etkileri. Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi 25(1), 124-140.
• Yetgin, M. A. (2020). Koranavirüsün Borsa İstanbul’a etkisi üzerine bir araştırma ve stratejik pandemi yönetimi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 324-335.
• Yılmaz, O. ve Yılmaz, C. (2020). Tek sağlık ve Covid-19. 4. Uluslararası Tıp ve Sağlık Bilimleri Araştırmaları Kongresi. (22 Ağustos 2020)-(23 Ağustos 2020). Çevrimiçi kongre: www.utsakcongress.com https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 08.02.2024.