"Milli İktisat"tan İktisadi Devletçiliğe: Kadro Hareketi Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 55 - 75, 23.12.2024

Ahmet Deniz Bozkurt

Öz

Bu çalışma, 1932-1934 yılları arasında çıkan Kadro dergisinin yazarlarının iktisat politikası başta olmak üzere Atatürk devrimlerine bakışları, toplum yaşamı, “iktisadi devletçilik” ve “iktisadi planlama” ile ilgili görüş ve düşüncelerine yer vermektedir. Türkiye Cumhuriyeti’nin Büyük Buhran’a kadar izlediği iktisat politikalarının ülkenin kalkınmasını sağlayamaması, 1929 Büyük Ekonomik Buhran’ın tüm dünya ve Türkiye’de yarattığı yıkıcı etki Kadrocu düşünürleri daha önce hiçbir ülkede uygulanmayan yeni bir ekonomi politik yaratmaya yöneltmiştir. Kadrocular Osmanlı’nın yıkılmasından sonra verilen Millî Mücadele’nin yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nde Atatürk’ün yaptığı devrimlerin dünyada eşi benzeri olmayan ilk örnek olarak değerlendirmişlerdir. Siyasi anlamda kazanılan bu eşsiz zaferin ancak iktisadi bağımsızlık ile bütünleşirse Türkiye’nin “medeni milletler seviyesi”ne ulaşabileceğini savunmuşlardır. Kısa ömürlü olmasına karşın yazarların iktisadi ve toplumsal bağlamda öne sürdükleri tezlerin Türk iktisadi düşünce tarihinde önemli bir yer edinmesi ve derin izler bırakması, bu makalenin yazılma nedenidir. İlerleyen dönemlerde yapılan iktisat politikası tartışmalarında da önemli bir referans oluşturmuşlardır. Bu nedenle Kadro hareketi, birçok kitaba ve çalışmaya konu olmuştur. Bu çalışma da harekete farklı bir açıdan bakmak ve onu değerlendirmek amacı taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Milli İktisat , İktisadi Devletçilik , Kadro Hareketi , Türk İktisadi Düşüncesi

Kaynakça

• Ahmad, F. (2021). İttihatçılıktan Kemalizme. (çev. F. Berktay). (Onuncu Baskı). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Avcıoğlu, D. (1996). Türkiye’nin Düzeni- Birinci Kitap. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Aydemir, Ş.S. (1931). Cihan İktisadiyatında Türkiye. Ankara: Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti Yayınları.
• Aydemir, Ş.S. (1932). Ziya Gökalp. Kadro, 2, 29-40.
• Aydemir, Ş.S. (1968). İnkılap ve Kadro.
• Aydemir, Ş.S. (1999). Tek Adam Cilt 3. (On Altıncı Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Başar, A.H. (1933). İktisadi Devletçilik 2. Cilt. İstanbul: Matbaacılık ve Neşriyat Türk A.Ş.
• Belge, B.A. (1933). Hürriyet Mefhumu Etrafında. Kadro, 21, 29-32.
• Berkes, N. (1972). Ekonomik Tarih ile Teori İlişkileri Açısından Türkiye’de Ekonomik Düşünün Evrimi. Görün, F. (ed.), Türkiye’de Üniversitelerde Okutulan İktisat Üzerine, Ankara: ODTÜ Yayınları, 39-55.
• Boratav, K. (1977). 1923-1939 Yıllarının İktisat Politikası Açısından Dönemlendirilmesi. Atatürk Döneminin Ekonomik ve Toplumsal Sorunları Sempozyumu, İstanbul: İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Mezunları Derneği Yayınları, 39-62.
• Boratav, K. (2018). Türkiye İktisat Tarihi, 1908-2015. (Yirmi Üçüncü Baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
• Çavdar, T. (1984). Cumhuriyet Döneminde Türk İktisadi Düşüncesi. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, 4, 1074-1084.
• Çavdar, T. (2013). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, 1839-1950. (Beşinci Baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
• Ertan, T.F. (1994). Kadrocular ve Kadro Hareketi. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Gencer, S. (2023). TKP’den Sonra Kadro Dergisinden Önce Şevket Süreyya (1928-1932). İstanbul: Kriter Kitap Basım Yayın Dağıtım.
• Georgeon, F. (2006). Osmanlı-Türk Modernleşmesi, 1900-1930: Seçilmiş Makaleler. (çev. A. Berktay). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gökalp, Z. (2005). Türkçülüğün Esasları. (Beşinci Baskı). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Hanioğlu, M.Ş. (2008). A Brief History of the Late Ottoman Empire. New Jersey: Princeton University Press.
• Herschlag, Z.Y. (1999). Atatürk’ün Devletçiliği. Landau, J.M. (ed.), Atatürk ve Türkiye’nin Modernleşmesi. (çev. M. Alakuş). İstanbul: Sarmal Yayınları, 221-232.
• Kadro (1932). Kadro. Kadro 1(1), 3.
• Karaosmanoğlu, Y.K. (2024). Sodom ve Gomore. (Kırk Üçüncü Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karpat, K.H. (2010). Türk Demokrasi Tarihi: Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kayalı, K. (2010). Türk Düşünce Dünyasının Bunalımı. (Üçüncü Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kazgan, G. (2006). Tanzimat’tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi. (Üçüncü Baskı). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Keyder, Ç. (1984). İktisadi Gelişmenin Evreleri. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, 4, 1065-1073.
• Keyder, Ç. (2003). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar. (Sekizinci Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kılınçoğlu, D.T. (2023). Osmanlı İmparatorluğu’nda İktisat ve Kapitalizm. (çev. O. Gayretli). Ankara: Heretik Yayınları. Köker, L. (2007). Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi. (Onuncu Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İktisadi Düşüncenin Gelişmesi. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 3, 618-634.
• Ökçün, G. (1984). İzmir İktisat Kongresi. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, 4, 1061-1064.
• Özveren, E. (2005). Ottoman Economic Thought and Policy in Transition: Rethinking the Nineteenth Century.
• Psaidopoulos, M. ve Mata, M.E. (eds.). Economic Thought and Policy in Less Developed Europe, Londra: Routledge, 129-144.
• Özveren, E. (2016). A Hundred Years of German Connection in Turkish Economic Thought: Historismus and Otherwise. Cardoso, J.L. ve Psaidopoulos, M. (eds.). The German Historical School and European Economic Thought, Londra: Routledge, 149-166.
• Polanyi, K. (1957). Economy as Instituted Process. Polanyi, K., Arensberg, C.M. ve Pearson, H.W. (eds.). Trade and Markets in Early Empires: Economies in History and Theory, Illionis: The Free Press, 243-270.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1982). Uygulamaya Geçerken Türkiye’de Devletçiliğin Oluşumu. Ankara: ODTÜ Yayınları.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (2003). Bir Cumhuriyet Öyküsü: Kadro’yu ve Kadrocuları Anlamak. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Toprak, Z. (1982). Türkiye’de “Milli İktisat” (1908-1918). Ankara: Yurt Yayınları.
• Toprak, Z. (1995). İttihat Terakki ve Devletçilik. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tökin, İ.H. (1932). Türkiye’de Milli Sermaye Hareketi. Kadro, 10, 20-25.
• Tökin, İ.H. (1933). Milli Kurtuluş Devletçiliği. Kadro, 18, 25-36.
• Tör, V.N. (1932a). Fındıkta Devlet Kooperatifi: Devletle Mühtahsilin İşbirliğine Doğru. Kadro, 9, 11-18.
• Tör, V.N. (1932b). Müstemleke İktisadiyatından Millet İktisadiyatına. Kadro, 2, 9-14.
• Tör, V.N. (1932c). Niçin ve Nasıl Sanayileşmemiz Lazım?. Kadro, 6, 13-18.
• Tör, V.N. (1933). İktisatta İstiklal. Kadro, 22, 14-18.
• Trak, A. (1984). Liberalizm-Devletçilik Tartışması (1923-1939). Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, 4, 1085-1089.
• Tunçay, M. (2009). Türkiye’de Sol Akımlar 81925-1936) Cilt 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Türkeş, M. (1999). Kadro Hareketi: Ulusçu Bir Sol Akım. Ankara: İmge Kitabevi. Yalman, A.E. (2019). Birinci Dünya Savaşı’nda Türkiye. (çev. B. Keşoğlu). (İkinci Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Zürcher, E.J. (2000). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. (çev. Y.S. Gönen). (Yedinci Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.