Kuşadalı Ahmed Efendi’nin Hayatı ve Eserleri

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 4, 289 - 301, 31.12.2017

ALAADDİN Günay

Öz

Bu
makalede İmam Birgivî’nin (929-981/1523-1573) nahve dair Avamil-i Cedid
adlı eserinin meşhur şârihlerinden Kuşadalı Ahmed Efendi’nin (ö. 1116/1704’ten
sonra) hayatını ve eserlerini ele aldık. Kuşadalı Ahmed Efendi’nin adı,
nisbeleri, künyeleri, hocaları, öğrencisi, görevleri, doğumu, vefatı ve kaleme
aldığı eserlerinden bahsettik. Eserlerinin muhtevası hakkında bilgiler verip bu
eserlerin kaynaklarını ve ulaştığımız yazma nüshalarını zikrettik. Kendisine
nispet edilen eserler ile ilgili ise kısa bilgiler vermekle yetindik. 

Anahtar Kelimeler

Kuşadalı Ahmed Efendi, Adalı, Birgivî, Avamil-i Cedid, Şerh, Nahiv, Arap Dili

Kaynakça

• Algül, Hüseyin: “el-Mevâhibü’l-ledünniyye”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2004, C: XXIX, s. 421. Arslan, Ahmet Turan: İmam Birgivî: Hayatı, Eserleri ve Arapça Tedrisatındaki Yeri, İstanbul, Seha Neşriyat, 1992. Ateş, Süleyman: “İrşâdü’l-akli’s-selîm”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2000, C: XXII, s. 456-458. Bağdatlı İsmail Paşa: Hediyyetü’l- ârifîn, esmâü’l- müellifîn ve âsârü’l-musannifîn, İstinsah ve Tashih: Muallim Kilisli Rıfat Bilge ve İbnülemin Mahmud Kemal İnal, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1951, C: II. Baktır, Mustafa: “İbn Melek”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 1999, C: XX, s. 175-176. Baş, Erdoğan: “Şeyhzâde”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2010, C: XXXIX, s. 97-98. Benli, Mehmet Sami: “Miftâhu’l-ulûm” DİA, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005, C: XXX, s. 20-21. Bilin, Abdullah: “Sobucalı Mehmed Efendi'nin Keşfü'l-inâye fî mesâili'l-Kifâye Adlı Eserinin İnceleme ve Tahkiki (Edisyon Kritik)”, İstanbul, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009, VII + 40 (İnceleme) + 161 (Metin). Birgivî: Kifâyetü’l-mübtedî, haz.: M. Sadi Çöğenli, Erzurum, Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2000; Avâmil, İstanbul, Haşemi Yayınevi, 2011. Bursalı Mehmed Tahir: Osmanlı Müellifleri, 3c., İstanbul, Matba-ı Âmire, 1333, C: I, s. 253-256/405; Aydın Vilâyetine Mensûb Meşâyih, Ulemâ, Şuarâ, Müverrihîn ve Etibbânın Terâcim-i Ahvâli, yay. haz.: M. Akif Erdoğru, İzmir, Akademi Kitabevi, 1994. Cerrahoğlu, İsmail: “Envârü’t-tenzîl ve Esrârü’t-te’vîl”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 1995, C: XI, s. 260-261. Cici, Recep: “Şiratü’l-İslâm”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2000, C: XXII, s. 210-211. Çöğenli, M. Sadi: “Mutarrizî”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2006, C: XXXI, s. 375-377. Dönmez, Mustafa İsmail: “Kuşadalı Mustafa b. Hamza ve ‘Netâicü’l-efkâr fî şerhi’l-İzhâr’ adlı eseri (İnceleme ve Tahkik)”, İstanbul, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013. Durmuş, İsmail: “ADALI, Şeyh Mustafa”, DİA, İstanbul., Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988, C: I, s. 347; “Sekkaki, Ebû Ya‘kûb”, DİA, İstanbul, Türkiye Diyane Vakfı Yayınları, 2009, C: XXXVI, s. 332-334; “İsâmüddin İsferâyînî”, DİA, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000, C: XXII, s. 516-517. Ergin, Ali Şakir: “Hafâcî, Şehâbeddin”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 1997, C: XV, s. 72-73. Gölcük, Şerafettin: “el-Müsâyere”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2006, C: XXXII, s. 81. Gümüş, Sadrettin: “Radî el-Esterâbâdî”, DİA, TDV Yay., 2007, C: XXXIV, s. 387-388. Günay, Alaaddin: “Kuşadalı Ahmed Efendi’nin Avamil-i Cedid Şerhi (Tahlil ve Tahkik)”, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014, X + 55 (İnceleme) + 203 (Metin). Hatipoğlu, İbrahim: “Mesâbihu’s-Sünne”, DİA, C: XXIX, s. 258-260; “Meşârikü’l-envâri’n-nebeviyye”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2004, C: XXIX, s. 361-362. İpşirli, Mehmet – Demir, Ziya: “Sâdî Çelebi”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2008, C: XXXV, s. 404-405. Kılıç, Hulusi: “Tâcü’l-luga (es-Sıhâh)”, DİA, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010, C: XXXIX, s. 356-357; “eş-Şâfiye”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2001, C: XXXVIII, s. 247-248; “el-Kāmûsü’l-muhît”, DİA, TDV Yay., 2001, C: XXIV, s. 287-288; “el-Kâfiye”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2001, C: XIV, s. 153-154. Kuşadalı Ahmed Efendi: Terceme-i Evrâd-ı Birgiviyye, Süleymaniye Ktp., Düğümlü Baba, n: 449/16, Yazma Bağışlar, 01269/023; İnâyetü’l-mubteğî fî şerhi Kifâyeti’l-mübtedî, Süleymaniye Ktp., nr. 1347; İstanbul, İzzet Esad Efendi Matbaası, 1299; Şerhu’l-ʻAvâmili’l-cedîd, Süleymaniye Ktp., Denizli Blm., nr. 313; Mihrişah Sultan Blm., nr. 00426; Laleli Blm., nr. 03349; Fatih Blm., nr. 04936; Daru’l Mesnevî Blm., nr. 00496; Kasîdecizâde Blm., nr. 00607/2; Ayasofya Blm., nr. 4583/1; Yazmabağışlar Blm., nr. 4864; A.Tekelioğlu Blm., nr. 618/2; Serez Blm., nr. 3869/4; Yozgat Blm., nr. 502; Serez Blm., nr. 2976, Laleli, nr. 03349; Fatih, nr. 04936; Daru’l Mesnevî, nr. 00496, Kasîdecizâde, 00607/2; Süleymaniye Blm., nr. 966/2; Fatih Blm., nr. 4937/1; Yazma Bağışlar Blm., nr. 4147/3; Yazma Bağışlar Blm., nr. 6020; Millet Ktp., Ali Emiri Arabi Blm., nr. 3880; Ragıppaşa Ktp., nr. 1340; Marmara İlahiyat Ktp., Hakses Blm., nr. HS0143; y.y, y.y, 1293; Risâletü’l-berzahiyye, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi Blm., nr. 03645/5; Risâletü’t-tahfîfiyye, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi Blm., nr. 03645/4; Risâle fi’l-istiâre, Süleymaniye Ktp., Kılıç Ali Paşa Blm., nr. 894/8; Risâletü’l-akāid, Süleymaniye Ktp., Ayasofya Blm., nr. 2288/2 Kuşadalı Mustafa b. Hamza: Adalı Mustafâ b. Hamza, Netâicü'l-efkâr, müst.: Mustafa b. Hasan Menteşevî, Balıkesir İl Halk Ktp., nr. 10 Hk 402. Küçük, Şükrü: “Kuşadalı Ahmed Efendi ve İnâyetü’l-mubteğî fî şerhi Kifâyeti’l-mübtedî Adlı Eseri”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001. Müstakimzâde Süleyman Sa’deddin: Mecelletü’n-nisâb fi’n-niseb ve’l-künâ ve’l-elkāb, Süleymaniye Ktp., Halet Efendi Blm., nr. 628, vr. 10b, 107a, 289a. Özbalıkçı, M. Reşit: “Muğni’l-lebîb”, DİA, TDV Yay., 2005, C: XXX, s. 384-386; “Sîbeveyhi”, DİA, TDV Yay., 2009, C: XXXVII, s. 130-134. Özek, Ali: “el-Keşşâf”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2002, C: XXV, s. 329-330. Özen, Şükrü: “Teftâzânî”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2011, C: XL, s. 299-308. Sheıkh Hasan, Monzer: “Kuşadalı Ahmet Efendi’nin Risale el-berzahiyye Adlı Eserinin Edisyon Kritiği”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014. Sinanoğlu, Mustafa: “el-Makāsıd”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2003, C: XXVII, s. 420-421; “el-Mevâkıf”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2004, C: XXVII, s. 422-424. Sülün, Murat: “Şehâbeddin Sivâsî”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2010, C: XXXVIII, s. 418-420. Şallıoğlu, M. Münip: “Kasabzâde’nin Şerhu Kifâyeti’l-mübtedî Eserinin Edisyon Kritiği”, İstanbul, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006, VI + 26 (inceleme) + 123 (metin). Şener, Mehmet: “Çâperdî”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 1993, C: VIII, s. 230-231. Turan, Abdülbaki: “el-Elfiyye”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 1995, C: XI, s. 28-29. Yaman, Ahmet: “Kuhistânî”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2002, C: XXVI, s. 348. Yavuz, Yusuf Şevki: “Akāidü’n-Nesefî”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 1989, C: II, s. 217-219; “Beyzâvî”, DİA, TDV Yay., 1992, C: VI, 100-103; “Tavâliü’l-envâr”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 2011, C: XL, s. 180-181. Yaylalı, Davut: “Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd”, DİA, TDV Yay., 2004, C: XXIX, s. 487. Yüksel, Emrullah: “Birgivî”, DİA, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992, C: VI, s. 191-194; “Cevheretü’t-tevhîd”, DİA, İstanbul, TDV Yay., 1993, C: VII, s. 457-458.