TEBERRU AKİTLERİNDE KABZ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 20, 15.06.2020

Arif Atalay

Öz

Teberru akitleri her hangi bir kâr ya da çıkar
beklentisi olmadan yapılan ivazsız akitlerdir. Hibe, âriyet, vedîa, vakıf ve
karz gibi akitler teberrû akitleri olarak değerlendirilir. Bu akitlerde
mülkiyetin nakli ivazlı akitlerde olduğundan farklıdır. Teberrû akitleri bazı
noktalarda mahiyeti itibariyle bir birlerinden farklılık göstermektedir. Bu
farklılıklara binaen mülkiyetin nakli hepsinde de farklı şekillerde ortaya
çıkmaktadır.
Hibe; bir karşılık
olmaksızın, hibe edilenin/mevhubu’n-lehin mülkiyetinin sabit olmasıdır. Çünkü
hibe malın karşılıksız olarak temlikidir. Hibe; -teberrûlar kabz ile tamam olur
hükmü gereğince- icap ve kabul ile akdolunur, kabz ile tamam olur. Sadakalar da kabz ile tamam olur. Kabzdan
önce teberrûdan rucû edilebilir ve o mal başka bir kimseye hibe ve sadaka
olarak verilebilir.
Vakıfta ise; vakfın
mülkiyeti sahibinden çıkmamaktadır. Sadece mülkün menfaati ihtiyaç sahiplerine
sadaka olarak verilir. Vakıf her ne kadar bir teberru akti olsa da mülkiyetinin
mal sahibinde kalması yönüyle hibe ve sadakadan ayrılmaktadır. Vakıfta
menfaatin mülkiyetinin naklinin şartları konusu ihtilaflıdır. Karz aktinde de menfaatin mülkiyetinin
nakli söz konusudur. Karz aktinin konusu para gibi mislî mallardan olmalıdır.
Buna göre karz bir iaredir, iare de malın kendisinin değil menfaatinin
temlikidir. Vedia bir muhafaza akti olduğu için el ile ulaşılabilir ve kabza
uygun olmalıdır. Âriyet malın menfaatinin karşılıksız olarak verilmesi
olduğu için menfaatin hibesidir. 

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Teberru, Akit, Hibe, Sadaka, Karz, Vedia, Ariyet

Teşekkür

Her şey için teşekkürler

Kaynakça

• Abdülber, Muhammed Zeki. “el-Kabzu fi’l-ukûdi’l-mâliyye fi’l-fıkhı’l-Hanefî”. Mecelletü’l-Kânûn ve’l-İktisâd, Dr. Abdürrezzâk Ahmed es- Senhûrî (özel sayı) (Kahire: 1990) Ahmed Zerkâ, Şerhu’l-kavâidi’l-fıkhiyye (Beyrut: Dârü'l-Garbi'l-İslâmî, 1983)Ali Haydar Efendi. Dürerü’l-hükkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm. İstanbul: Matbaatü Ebu’z-Ziya, 1330.Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed İbn Hacer. Fethu’l-Bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. tsh. Muhammed Fuad Abdül Bakî- Muhibbüddin el- Hatib. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, ty.Atalay, Arif. İslam Hukukunda Teslim Tesellüm (Kabz). Kayseri: Kimlik Yayınları, 2016.Aynî, Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed b. Musa. el-Binâye fî Şerhi’l-Hidâye. thk. Mevlâ Muhammed Ömer. Beyrut: Dârü'l-Fikr, 1980.Bâcî, Ebü'l-Velid Süleyman b. Halef b. Sa'd et-Tücibi. el-Müntekâ şerhu’l-Muvatta’. Beyrut: el-Meclisü'l-İlmi, ts.Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. es-Sünenü’l-kübrâ. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1994.Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuku İslâmiyye ve Istılâhtât-ı Fıkhiyye Kamusu. İstanbul: Bilmen Basımevi, 1986.Buhuti, Mansur b. Yunus b. Salahiddin. Keşşâfu’l-kınâ‘ ‘an metni’l-İknâ‘. thk. Muhammed Emin Zinnavî. Beyrut: Daru’l-fikr, 1982.Cevdet Yavuz-Faruk Acar. Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümleri. İstanbul: Beta Yayınevi, 2010.Çeker, Orhan. “Mecelle’de ele alınmayan üç konu: Faiz, Sarf ve Karz”. Konya İlahiyat Fakultesi Dergisi. Konya: 1994.Çeker, Orhan. Fıkıh Dersleri 1. Konya: Damla Ofset Matbaa, 2005.Dârekutnî, Ebu'l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed. Sünenü’d-Dârekutnî, thk. Abdullah Haşim Yemânî Medenî. Medine: Dârü'l-Mehasin, 1966.Desûkî, Ebu’l- Berakât Ahmed b. Muhammed. eş-Şerhu’l-kebîr alâ Muhtasarı Halîl. Beyrut: Daru’l-kütübü’l-ilmiyye, ts.Halil Cin- Ahmet Akgündüz. Türk-İslam Hukuk Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları,1990.Havhâte, İzzeddin Muhammed, Nazariyyetü’l-akd fî fıkhı’l-İslâmî. thk. Abdüssettâr Ebû Gudde. Cidde: 1993.İbn Abidin, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülazîz ed-Dımaşki. Haşiyetü Reddi’l-muhtar alâ’d- Dürri’l-muhtâr. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1984.İbn Kudâme, Muvaffakuddin İbn Kudâme Abdullah b. Ahmed b. Muhammed el-Makdisi. el-Muğnî, thk. Abdullah b. Abdülmuhsin Türkî-Abdülfettah Muhammed el-Hulv. Beyrut: Dârü'l-Kitâbi'l-Arabi 1992.İbn Manzur, Ebü'l-Fadl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensarî. Lisânu’l-’Arab. Beyrut: Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1863.İbn Mâze, Mahmud b. Ahmed b. Abdülaziz b. Ömer b. Mâze el-Buhârî. el-Muhîtu’l-Burhânî fi’l-fıkhı’n-Nu‘mânî. thk. Abdülkerim Sami el-Cündî. Riyad: Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2004. İbn Rüşd, Ebü'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed Kurtubî. Bidâyetü’l- Müctehit ve Nihâyetü’l- Muktesıt. İstanbul: Beyan yayınları, 1985.Kadri Paşa, Muhammed. Kitabu Mürşidi’l- Hayrân. Amman: Dârü’l-Arabiyye, 1987.Kadri Paşa, Mürşidü’l-hayrân. thk. Selahaddin Abdüllatif en- Nâhî. Amman: Dârü’l-Arabiyye, 1987.Kala’cî, Muhammed Revvâs. “el-Kabz”, MFM, Beyrut: 2000.Karadağî, Ali Muhyiddin Ali. Mebdeü’r-rızâ fî’l-ukûd/Dirâse mukaarane fî’l-fıkhi’l-islâmî ve’l-kanûni’l-medenî. Beyrut: Dârü'l-Beşairi'l-İslâmiyye,1406/1985.Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes'ud b. Ahmed el-Hanefi. Bedâi‘u’s-sanâî fî tertibi’ş-şeraî‘. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.Mahmud Hamza. el- Ferâid’ül- Behiyye fil- Kavâidü ve’l- Fevâid. Beyrut: Dârü'l-Fikr, 1986.Mâlik b. Enes, Ebû Abdullah el-Asbahi el-Himyeri. el-Muvatta, Husnu'l-Huluk. thk. Abdülmecid Türki. Beyrut : Dârü'l-Garbi'l-İslâmî, 1994.Mevsılî, Ebü'l-Fazl Mecdüddin Abdullah b. Mahmûd b. Mevdud. el-İhtiyâr li ta’lîli’l-Muhtâr. İstanbul: Mektebetü’t-Türkiyye, 1951.Meydânî, Abdülganî b. Talib b. Hammade ed-Dımaşki el-Hanefi. el-Lübâb fî Şerhi’l-kitâb. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. İstanbul: Dersaadet, ts.Nedevî, Ali Ahmed. el-Kavâidü’l-fıkhiyye. Dımaşk: Dârü'l-Kalem, 1991.Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Ravzat’üt-tâlibîn. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud-Ali Muhammed Muavvaz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, ts.Nezih Kemal Hammad. “el-Kabzu’l-Hakîkî ve’l-Hükmî”, MMFİ. Libya: 1990.Nezih Kemal Hammad. el- Hıyaze fi’l- ukûd fi’l-fıkhı’l İslâmî. Dımaşk: Mektebetu Dâri'l-Beyân, 1978.Râfiî, Ebü’l-Kasım Abdülkerîm b. Muhammed b. Abdilkerîm Kazvînî. Fethu’l-Azîz Şerhi’l-vecîz. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud-Ali Muhammed Muavvaz. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1997. Sanâ’nî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmam Abdürrezzâk. el-Musannef. thk. Habiburrahman A’zami. Beyrut: el-Meclisü'l-İlmi, 1970.San'ani, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmam Abdürrezzâk. Musannef. thk. Habiburrahman A'zami. Beyrut: el-Meclisü'l-İlmi, 1970.Savaş, Abdurrahman. İnternet Ortamında Yapılan Sözleşmeler. Konya: Adal Ofset, 2005.Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl. el-Mebsût. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1983.Suyûtî, Ebü'l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. el-Eşbâh ve’n-Nezâir fî Kavâidi ve Furû’ Fıkhı’ş-Şâfiî. Beyrut: Daru’l-kütübü’l-ilmiyye, 1959.Şafak, Ali İslâm Hukukunun Tedvini. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi, 1977.Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas. Kitâbu’l-Üm. thk. Ali Muhammed-Adil Ahmed. Kahire: Dârü'ş-Şa’b, 1968.Şirbinî, Şemseddin el- Hatib Muhammed b. Ahmed el- Kahiri. eş- Muğni’l-muhtâc ilâ ma‘rifeti meâni elfâzi’l-Minhâc. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, ts.Tesûlî, Ebû’l-Hasan Ali b. Abdusselam. el-Behce fî şerhi’t-Tuhfe. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1991.Zeylâî, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdullah b. Yusuf b. Muhammed. Nasbu’r-râye li-ehâdisi’l-Hidâye. yy.:, el-Mektebetü’l- İslâmiyye, 1973.