Medyada Popüler Bir Tartışma Konusu Olarak Recm -Afganistan Örneği-

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 357 - 386, 31.12.2020

Sadrul Eslam Tahiri Sefa Atik

Öz

Afganistan recm uygulamaları örneği üzerinden Afganistan’da ve Afganistan dışındaki diğer ülkelerde recm konusu tartışılmaktadır. Özellikle Taliban üzerinden medyaya yansıyan olumsuz recm olayları uluslararası kamuoyunda popüler bir konu olarak endişeli bir şekilde gündem oluşturmaya devam etmektedir.
Geleneksel sünnî nüfus ve anlayışın ağırlıklı olduğu Afganistan’da geleneksel sünnî literatür, halkın maddî ve manevî destekleri ile sürdürülen klasik medrese kültüründe görülen ve devletin resmî okullarında okutulan dersler üzerinden sürdürülmektedir. Ayrıca geleneksel medrese sistemi günümüzde modern dinî eğitimle beraber yaygın bir şekilde varlığını sürdürmektedir. Afganistan’daki gerek resmî gerek gayri resmî medreselerde Hanefî usûl-i fıkıh kitaplarından Uṣûliʼş-Şâşî, Nûrüʼl-envâr, füru-i fıkıh eserlerinde ise el-Fıkhuʼl-Müyesser, Muḫtaṣaru’l-Ḳudûrî, Kenzü’d-deḳāʾiḳ ve el-Hidâye’nin bütün ciltleri okutulmaktadır.
İşte bu makale Afganistan’da uygulanan ama daha çok Taliban uygulamaları üzerinden popüler bir konu olarak tartışılmaya devam eden recm uygulamalarını Afganistan coğrafyasında tedrisi yapılan Hanefî fıkıh eserleri üzerinden tahlil etmeyi yani uygulamaların Hanefî fıkıh eserlerinde çizilen usul, yöntem ve perspektife uyup uymadığını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Yine makalede Afganistan devleti tarafından zina suçuna uygulanan ceza ile Taliban örgütü tarafından zina suçuna uygulanan cezanın ortak ve farklı yönlerinin karşılıklı olarak tespiti yapılacaktır. Dolayısıyla makale şu an mevcut resmî Afganistan devletinin zina suçuna bakış açısını ve bu suça koymuş olduğu müeyyide ve yaptırımların içeriğine de değinmiş olmaktadır. Ayrıca makale, resmî Afganistan devletinin zina suçuna karşı tanzim etmiş olduğu düzenlemelerin mantıkî arka planını da incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Afganistan, Taliban, Zina, Recm, Sahra Mahkemesi

Destekleyen Kurum

Pamukkale Üniversitesi İslami İlimler Enstitüsü

Teşekkür

Teşekkür ederiz

Kaynakça

• Afghanpaper. “Sangsari Yek Merd ve Zan Tevessüti Taliban”. Afghanpaper. 18 Ekim 2020. Erişim 18 Ekim 2020. http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=13262.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2011.
• Atar, Fahrettin. Fıkıh Usûlü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 14. Basım, 2019.
• Bakhtari, Menijeh. 93 Sâl Resâne ve Kānûn Seyri der Ferâz ve Furûdî Resâne hâ-i Afganistan. Kâbil-Afganistan: İntişârâti Saîd ve İntişârâti Periyân, 1. Basım, 2016.
• BBC. “Polisi Afganistan Zani râ ez Sangsar Necât Dâd”. BBC News Farsi. 18 Ekim 2020. Erişim 18 Ekim 2020. https://www.bbc.com/persian/afghanistan/2013/12/131209_l09_stooning_qundoz_taleban
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Züheyr b. Nasr Muhammed. 9 Cilt. Dâru’t-Tavki’n-Necât, 1422.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl ed-. Sünenu’d-Dârimî. thk. Hüseyin Selîm Esed ed-Dârânî. 4 Cilt. Riyad: Dâru’l-Muğnî li’n-Neşr ve’t-Tavzi’, 2000.
• Deryâveş, Kebir. “Penc Rûz Pes az Sangsari Ruhşâne”. Rûz Nâme-i İtlaatiroz (blog), 17 Ekim 2020. https://www.etilaatroz.com/29272/پنج-روز-پس-از-سنگسار-رخشانه/
• Doğan, Mehmet. Zina. İz Yayıncılık, 11. Basım, 1996.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünen-i Ebû Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdilhamîd. 4 Cilt. Beyrut: el-Matba‘atü’l-‘Asriyye, ts.
• Erdoğan, Mehmet. Zina. İstanbul: Ensar Neşriyat, 5. Basım, 2015.
• Esen, Hüseyin. “Zina”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 44. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Ezrek, Muhammed Yusuf. Ḳānūn hâ-i Ulûm ve Sekafeti İslâmî der Afganistan. Matbaâ-i Devleti: Merkezi Tahkīkāt-ı Ulûmî İslamî, 1991.
• Ferâhîdî, Halil b. Ahmed el-. Kitâbü’l-’Ayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî. Dâru’l-Mektebetü’l-Hilâl, ts.
• Gazzâlî, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed et-Tûsî - Apaydın, H. Yunus. Mustasfâ İslam Hukukunun Kaynakları. İstanbul: Klasik Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Gulâm Hüseyin Pûr, Mâhrûh. “Ruhşâne, Dohteri ki Kurbâniyi Sangsar Şûd”. Khaneh Amn (blog), 17 Ekim 2020. http://www.khanehamn.org/archives/19472
• İbn Ebü’l-iz, Ebü’l-Hasen Sadrüddîn Alî b. Alâiddîn Alî b. Muhammed ed-Dımaşkī. et-Tenbîh ʿalâ müşkilâti’l-Hidâye. ed. Abdülhakîm bin Muhammed Şakir - Envar Sâlih Ebü Zeyd. Arabistan Suudi: Mektebetü’r-Rüşd, 2003.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. Sünen-i İbn Mâce. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 2 Cilt. Dâru İhyâu’l-Kütübü’l-’Arabiyye, ts.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Baḥrü’r-râʾiḳ. Beyrut: Dâru’l-M‘arife, ts.
• İmam Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes el-Asbahî. el-Muvatta’. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasi’l-‘Arabî, 1985.
• Karimi, İbrahim. “Haşmi Umûmî der Peyi Sangsari Yek Dohteri Cevân (Ruhşâne) Tevessüti Tâliban”. Shafaqna (blog), 17 Ekim 2020. https://af.shafaqna.com/FA/88701
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed el-. el-Muḫtaṣaru’l Kudûrî. thk. Kamil Muhammed Muhammed Uveyde. 1 Cilt. Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1997.
• Kurumu, Türk Hukuk. Zina. Ankara: Başbakanlık Basımevi, 3. Basım, 1991.
• Mergīnânî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Fergānî el-. el-Hidâye fî şerḥi’l-Bidâye. thk. Tellal Yusuf. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâu’l-Kütübü’l-‘Arabî, ts.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullāh b. Mahmûd b. Mevdûd el-. el-İhtiyar li-Ta’lili’l-Muhtar. 5 Cilt. Kahire: Matba‘atü’l-Halebî, 1937.
• Meydânî, Abdülganî b. Tâlib b. Hammâde el-. el-Lübâb Fî Şerhi’l-Kitab. 1 Cilt. İstanbul: Yasin Yayınevi, 1. Basım, 2017.
• Muhassilîn, Camiâ-i Babü’l-ulûm Hammâdîye. Gahvâre-i İlmu-Amel. ed. Nasretullah İsmeti. Mezari Şerif: Matbaâ-i Dostan, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâu’l-Kütübü’l-‘Arabî, ts.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd en-. Kenzü’d-Dekāiḳ. thk. Saîd Bektaş. Dâru’l-Beşâirü’l-İslâmiyye, 2011.
• News, Ariana. “Mahkeme-i İbtidâîyi Vilâyeti Gur Yek Piser ve Dohter râ be Cürmi Dâşteni Revâbiti nâ Meşrû’ Dürre Zedend”. Yayın Tarihi 18 Ekim 2020. https://www.youtube.com/watch?v=8dR4ekbf_-U
• Ozodivideo. “Yek Dohteri 19 Sâle der Vilâyeti Gur Sangsar Şûd”. Yayın Tarihi 17 Ekim 2020. https://www.youtube.com/watch?v=JGH-AXIjU-A
• Pupel, Kerim. “Mahkeme-i Sahrâyi”. Mashal.org. 02 Kasım 2020. Erişim 02 Kasım 2020. http://mashal.org/blog/محاکمه-صحرایی/
• Radio Koocheh. “Polisi Afganistan Yek Zan ra ez Sangsar Necât Dâd”. Radio Koocheh (blog), 18 Ekim 2020. https://radiokoocheh.com/article/229652
• Saîdî, Emînüddin. “Medrese-i İmam Ebû Hanîfe ve Hâtırati Faramûş nâ Şûdeni az ân”. Mashal.org. 02 Mayıs 2020. Erişim 17 Eylül 2020. http://mashal.org/blog/مدرسه-امام-ابو-حنیفه-رح-وخاطرات-فرامو/
• Saray, Mehmet. “Afganistan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988.
• Tolo News. “Âmilâni Sangsari Ruhşâne ez Hânevâde-i o 5 Milyon Afgani Hâste Bûdend”. Tolo News. 17 Ekim 2020. Erişim 17 Ekim 2020. https://tolonews.com/fa/afghanistan/عاملان-سنگسار-رخشانه-از-خانواده%E2%80%8Cی-او-۵-میلیون-افغانی-خواسته-بودند
• Tûsî, Şeyh. el-Hilâf. thk. Seyyid Ali Horasanî vd., 1420.
• Welle (www.dw.com), Deutsche. “Taliban’i Afganistan Zan-u Merdi Cevâni râ Sangsar Kardend”. DW.COM. 10 Haziran 2020. Erişim 18 Ekim 2020. https://www.dw.com/fa-ir/طالبان-افغانستان-زن-و-مرد-جوانی-را-سنگسار-کردند/a-5915646
• Zebîdî, Muhammed Murtazâ ez-. Tâcü’l-Arûs. Dâru’l-Hidaye, ts.
• Afganıstan Maârif Yasası, Afganıstan Maârif Yasası. Resmî Gazete 955 (24 Temmuz 2008). https://moe.gov.af/sites/default/files/2019-12/د%20پوهنې%20قانون.PDF
• Afganistan Ceza kānûnü, Afganistan Ceza kānûnü. Resmî Gazete 1290 (05 Mayıs 2017). https://ago.gov.af/sites/default/files/2019-03/کد%20جزا.pdf
• Kānûnî Esâsî’yi Afganistan, Kānûnî Esâsî’yi Afganistan. Resmî Gazete 818 (26 Ocak 2004). https://www.gmic.gov.af/pdfs/Afghanistan-constitution.pdf
• Ariananet. “Taliban Yek Merd ve Yek Zan râ der Şamâlî Afganistan Sangsar Kardend”. 18 Ekim 2020. Erişim 18 Ekim 2020. http://www.ariananet.com/modules.php?name=Artikel&op=view&sid=11977#.X4xSWNAzbIX
• The Killid Group. “Vakûnîşi Reisi Cumhur be Hükmî Sangsari Dü-Ten Tevessüti Taliban”. 18 Ekim 2020. Erişim 18 Ekim 2020. https://tkg.af/2010/08/18/واكنش-رييس-جمهور-به-حكم-سنگسار-دو-تن-توس/