Frankfurt Okulu Bağlamında Eleştirel Teori ve Eğitim

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 99 - 108, 31.12.2019

Abdullah Selvitopu Şenay Kavurgacı

Öz

Bu
çalışmanın amacı, Frankfurt Okulu’nun kuruluş tarihini, amacını, eleştirel düşünceleriyle
dikkat çeken Max Horkheimer, Theodor W. Adorno, Herbert Marcuse ve Jürgen
Habermas’ın fikirlerini irdelemek ve söz konusu fikirlerin eğitime
yansımalarına değinmektir. Bu çerçevede okulun kuruluşuna ilişkin çeşitli
dönemselleştirmeler sunulmuş, dönemlerin özellikleri ele alınmış, öncü fikir
insanlarının görüşleri incelenmiş ve “Eleştirel Teori” ile özdeşleşme sürecine
değinilmiştir. Diğer yandan “Frankfurt Okulu serüveni nedir? Eleştirel Teori
bakış açısıyla eğitim paydaşlarının bulundukları konumun önemi nedir? Eğitim
paydaşlarına düşen görevler nelerdir ve kültür endüstrisi eğitime nasıl
yansımaktadır?” gibi soruların muhtemel cevaplarına ilişkin değerlendirilmeler
yapılmıştır.  Çalışma sonunda Eleştirel
Teori ile eğitim sistemi birlikte ele alınıp yorumlanmış ve eğitim paydaşlarına
çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Frankfurt Okulu, Eleştirel

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2007a). Minima moralia (Çev. A. Dogukan ve A. Koçak). İstanbul: Metis Yayınları.
• Adorno, T. W. (2009). Kültür endüstrisi (Çev. N. Ülner,. M. Tüzel ve E. Gen). İstanbul: İletisim Yayınları.
• Adorno, T. W. (2007b). Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi, (Çev. N. Ülner, M. Tüzel, E. Gen) İstanbul: İletisim Yayınları.
• Adorno, T. W. ve Horkheimer, M. (2014). Aydınlanma’nın Diyalektiği. (Çev. N. Ülner ve E.Ö.Karadoğan). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Althuser, L. (1989). Ideology and ideological state apparatuses. New York: Monthly Review Press.
• Atiker, E. (1998). Modernizm ve Kitle Toplumu. Ankara : Vadi Yayıncılık.
• Augostinos, M., Walker, I. & Donaghue. (2006). Social cognition. Sage, London.
• Beart, P. (2010). Sosyal Bilimler Felsefesi. (Çev. Ümit Tatlıcan), İstanbul: Küre Yayınları.
• Balkız, B. (2004). Frankfurt Okulu ve eleştirel teori: Sosyolojik pozitivizmin eleştirisi. Sosyoloji Dergisi, (12), 136-158.
• Berner, H. (2013). Pedagojide Güncel Akımlar, (Çev: Z. Uludağ, Ç. Uğursal ve N. Bakır) Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Ceylan, Ö. (2017). Anne baba tutumları ile çocuğun sosyalleşme süreci arasındaki ilişki: Okul öncesi örneği, Master's thesis, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dellaloğlu, B. F. (2014). Frankfurt Okulu’nda Sanat ve Toplum. İstanbul: Say Yayınları.
• Demirtaş, H. (2002). Eğitimde alternatif paradigmalar. E. Toprakçı (Ed.). Eğitim Üzerine. (s.321-367). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Demirtaş, H., & Özer, N. (2015). Eleştirel kuram açısından eğitim ve eğitim yönetimi. Journal of Teacher Education and Educators, 4(2), 206-227.
• Düşünbil Dergisi. (2016). Adorno: Boş zaman endüstrisi ve kitle kültürü. 28/08/2019 tarihinde https://dusunbil.com/ adresinden erişilmiştir.
• Geuss, R. (2013). Eleştirel Teori Habermas ve Frankfurt Okulu. (Çev. F. Keskin). İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
• Habermas, J. (2001). İletişimsel Eylem Kuramı, (Çev. M. Tüzel) İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Habermas, J. (1987). The theory of communicative action, Life World and system: A critique of functionalist reason. Cambridge: Polity.
• Hinchey, P. H. (1998). Finding freedom in the classroom: A practical introduction to critical theory. New York: Peter Lang Publishing, Inc.
• Horkheımer, M. & Adorno, T. W. (1995). Aydınlanmanın Diyalektiği, (Çev. Oğuz Özügül) İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Jameson, F. (1997). Marksizm ve Biçim (Çeviri: M. H. Doğan). İstanbul: Yapı Kredi.
• Jay, M. (2014). Diyalektik İmgelem. Frankfurt Okulu’nun Tarihi ve Çalışmaları (1323-1950), (Çev. S. Doğan). İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
• Kızılçelik, S. (2008). Frankfurt Okulu. Ankara: Anı Yayınları.
• Kızılçelik, S. (2013). Frankfurt Okulu. Ankara: Anı Yayınları.
• Kellner, D. (1989). Critical theory, Marxism and modernity. Cambridge: Polity Press.
• Marcuse, H. (1975). Tek Boyutlu İnsan, (Çev. A. Timuçin, T. Tunçdoğan). İstanbul: May.
• McLaren, P. (2011). Okullarda yaşam, eleştirel pedagojiye giriş. (Ed: M.Y. Eryaman ve H. Arslan) Ankara: Anı yayıncılık.
• Lovat, L. (2018). Sosyal teori ve eğitim. Foucault, Habermas, Bourdieu, Derrida’yı anlamak. M. Muprhy (Ed), Jürgen Habermas Eğitimin Gönülsüz Kahramanı içinde (ss. 117-135.). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Mutlu, E. (2005.) Kitle İletişim Kuramları, Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Odabaş, U. K. (2018). Frankfurt Okulu ya da Eleştirel Teori Üzerine. Dört Öge, (14), 211-233.
• Peca, K. (2000a). Critical educational administration: Research, theory and practice. Portales, New Mexico: Eastern New Mexico University. [ERIC Number: ED 455564].
• Peca, K. (2000b). Critical theory in education: Philosophical, research, socio behavioural, and organizational assumptions. Portales, New Mexico: Eastern New Mexico University. [ERIC Number: ED 450057].
• Petrie, K. (2004). Social Hierarchies in Physical Education: How they contribute to gender construction. Journal of Physical Education New Zealand, 37.
• Rutli, E. E. (2011). Max Horkheımer ve Theodor Adorno'da Eleştirel Teori ve "Kültür Endüstrisi" Kavramı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Slater, P. (1998). Frankfurt Okulu: Kökeni ve Önemi – Marksist Bir Yaklaşım, (Çev. Ahmet Özden), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Stauth, G. & Turner B. S. (2005). Nietzsche'nin Dansı, (Çev. Mehmet Küçük), Ankara: Bilim ve Sanat Yay.
• Tezcan, M. (2003). Gizli müfredat eğitim sosyolojisi açısından bir kavram çözümlemesi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1 (1), 53-58.
• Tezcan, M. (2005). Sosyolojik Kuramlarda Eğitim. Ankara: Anı Yayıncılık
• Therborn, G. (2015). Frankfurt Okulu, Frankfurt Okulu (iç.), Çeviren: H. Emre Bağce, Editör: H. Emre Bağce, s.19-54, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Şan, M. K., & Hira, İ. (2007). Frankfurt Okulu ve kültür endüstrisi eleştirisi. Sosyoloji yazıları I, 324-340.
• Vandenberghe, F. (2016). Alman Sosyolojisinin Felsefi Tarihi. (Çev. V. S. Öğütle). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Wall, N. E. (2001). A critical analysis of the theories, models, and policies of educational administration. Unpublished Master Thesis. University of New Brunswick: New Brunswick.
• West, D. (1998). Kıta Avrupası Felsefesine Giriş, (Çev. A. Cevizci), İstanbul: Paradigma.
• Yılmaz, K., ve Altınkurt, Y. (2011). Öğretmen Adaylarının Eleştirel Pedagoji ile İlgili Görüşleri. Journal of Kirsehir Education Faculty, 12(3).