EXAMPLES OF CUSTOM CUSTOMS KARAPAPAH-TEREKEME TURKS (AROUND MUŞ -BULANIK)

Yıl 2013, , 0 - 0, 01.06.2013

Muhammet Kemaloğlu

https://doi.org/10.7816/ulakbilge-01-01-04

Öz

ABSTRACT In this study, a short descrition of art concept which refers to the status of these concept in our time have been done. Arts management and arts manager concepts are described. Arts management, communities that the importance of cultural values in their and have mentioned the impact of the operation of management functions. Arts management functions (Planning, Organizing, Execution, Coordination, Control) are described everyone. Also, the complex structure of art management is mentioned. The country’s policies position in the art management is tried to explain; mentioned characteristics of a good art manager. A short history of art management is explained and associated with today. Keywords: County of Bulanık, Turkish Culture, Terekeme, Muş, Oral culture.

Anahtar Kelimeler

County of Bulanık, Turkish Culture, Terekeme, Muş, Oral culture

TEREKEME -KARAPAPAHTÜRKLERİNİN GÖRENEK GELENEKLERİ (MUŞ-BULANIK ÇEVRESİNDEN ÖRNEKLER)

Öz

ÖZET Karapapahlar veya Terekemeler (Qarapapaqlar, Terekemeler), özbeöz Türk etnik boylarından biri olarak, Türkiye'de genellikle Doğu Anadolu'da (yoğun olarak Ardahan, Kars illerinde), kısmen de Erzurum, Adana, Ağrı, Sivas, Eleşkirt, Bursa, Kayseri, Muş bölgelerinde, Gürcistan'a bağlı Aşağı-Kartlı/Borçalı, Azerbaycan'ın Kazah, İran'ın Sulduz bölgelerinde yaşamaktadırlar. Karapapahlar en yoğun ve toplu olarak (yaklaşık 500 bin nüfus) Gürcistan’a bağlı Borçalı bölgesinde bulunmaktadırlar ve Türkiye’deki Karapapahların ata yurdu bu bölge kabul edilir. Karapapah ve Terekeme çoğu zaman eş anlamlı kelimeler olarak kullanılır. Bunlardan Karapapak daha çok etnik boy, Terekeme yaylaklı, kışlaklı yaşam tarzı sürdüren toplum olarak bilinir. Bu çalışma da Karapapah-Terekeme Türklerinin Muş ili Bulanık ilçesi çevresindeki sözlü kültüründen örnekler ele alınmıştır. Anahtar Kelimeler: Bulanık, Karapapah, Muş, Terekeme, Sözlü Kültür

Anahtar Kelimeler

Bulanık, Karapapah, Muş, Terekeme, Sözlü Kültür

Kaynakça

• AKÇORA, E. Rusya’nın Kafkasya Siyaseti ve Geçmişten Günümüze Çeçenler, İstanbul,1996
• AKDAĞ, M..Türk Halkının Dirlik Düzenlik Kavgaları, Celali İsyanları, Ankara,1975
• AKPINAR, Y. ″Nügari Mir Hamza″, Azeri Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul,1994
• AKSAKAL, Ali “Türk Kültüründe Hıdırellez”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Temmuz,1990, Yıl.4, S.43, s.45, 50.
• ALEXANDRE G. Kafkasya Halkları, Sabah Yayınları, İstanbul,2000
• ALP, Münevver “İstanbul’da Eski Hıdırellezler”, Türk Folklor Araştırmaları, Haziran 1974, Yıl.25, C.25, S.299, s.7011
• ALUS, Sermet Muhtar, “Rûz-u Hızır”, Türk Folklor Araştırmaları, Haziran 1951, Yıl.2, C.1, S.23, s.354.
• ALYILMAZ, S. Borçalılı Bilim Adamı, Eğitimci, Şair Valeh Hacılar, Ankara,2003
• ANDREWS, P. A. Türkiye'de Etnik Gruplar, Çev. Mustafa Küpüşoğlu, ANT Yayınları, İstanbul,1992.
• ARAS, Enver, “Türklerde Hıdırellez Geleneği”, Millî Folklor, Yaz,2002, Yıl.14, C.7, S.54, s.50.
• Çıldırlı Âşık Şenlik, Hayatı, Şiirleri ve Hikayeleri, Ankara,1995
• ASLAN, K. (1994). Ahıska Türkleri, Ankara
• AŞIKPAŞAOĞLU. Tevarih-i Al-i Osman, Atsız Neşri, İstanbul,1949
• AYDIN, M. Üç Büyük Gücün Çatışma Alanı Kafkaslar, İstanbul,2005.
• BALA, M. ″Karapapak″, İslam Ansiklopedisi, M.E. B.Yay. Cilt: 6, İstanbul,1967, s. 339
• Kumuklar, İslam Ansiklopedisi, Cilt: VI,1970, s. 986
• ″Çerkezler″, İslam Ansiklopedisi, Cilt: 3, İstanbul,1993, s. 375
• BAŞGÖZ. Yunus Emre I, İstanbul,2003.
• BAYRAM, İ. Ağrı Eleşkirt İlçesi Merkez Ağzı, Atatürk Üniversitesi, Lisans Tezi, Erzurum,1976.
• BERKOK, İ. Tarihte Kafkasya, İstanbul,198l. BİNBAŞI NAZMİ. Kafkasya ve Türkistan, İstanbul, 1334.
• CAFEROĞLU, A. - Yücel, T. ″İran’da Türkler″, TDEK, Ankara,1976.
• ″Karapapahlar″, Türk Dünyası El Kitabı, Ankara,1976.
• CAFEROĞLU, A. "Anadolu Ağızlarında İçses Ünsüz Benzeşmesi", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten,1958, s.1-11.
• Kafkasya Türkleri, Ankara,1983a.
• Türk Kavimleri, Ankara,1983b.
• Türk Kavimleri, Enderun Kitabevi, İstanbul,1988.
• Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar, Türk Dil Kurumu Yayınları: 62, Ankara,1995.
• CELİLOV, A. F. Azerbaycan Dilinin Morfonologiyası, Bakı (Çev. Mehmet Göçmez, Azerbaycan Dilinin Ses ve Şekil Bilgisi, G. Ü. Kırşehir Fen-Ed. Fak. TDE Bölümü Bitirme Tezi, Danışman: Yrd. Doç. Dr. Mahmut Sarıkaya, Kırşehir, 2004),1988.
• CEMŞİDOV, Ş. Kitab-ı Dede Korkut, Ankara,1990.
• ÇELEBİOĞLU, A. Türk Ninniler Hazinesi, İstanbul,1995.
• ÇETİNKAYA, N. Kızılbaş Türkler, İstanbul,2005.
• Çıldır Âşık Sempozyumu Ankara,2000.
• DAŞDEMİR, M. “Terekeme/Karapapah Ağızlarındaki İkili Biçimler ve Bunların Etnik Kökenle İlişkisi”, [Bildiri], II. Uluslararası Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı. (Mayıs), Kars,2009.
• DEMİR, A. F. ″SSCB’nin Dağılmasından Sonra Türkiye-Azerbaycan İlişkileri″, Değişen Dünya ve Türkiye, Der. Faruk Sönmezoğlu, İstanbul,1996.
• Türk Dış Politikası Perspektifinden Güney Kafkasya, İstanbul,2003.
• DEMİRTAŞ, A. “Kırım Savaşı ve 93 Harbi Sürecinde Osmanlı Memleketine Gelen Göçmenlerin Sevk ve İskânları”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırma Enstitüsü Dergisi, Sayı 41, Erzurum,2009.
• DERLEME SÖZLÜĞÜ Cilt: I-XII, Ankara,1993.
• DEVLET, N. ″Kuzey Kafkasya'nın Dünü Bugünü″, Yeni Forum, Mayıs,1996, Sayı:7
• DOĞAN A. Türklerin Tarihi, 1. Kitap, İstanbul,1997.
• Türklerin Tarihi, 4. Kitap, İstanbul,1997.
• Türklerin Tarihi, 5. kitap, İstanbul,1997.
• DOĞAN, İ. Sosyoloji Kavramlar ve Sorunlar, İstanbul,1998.
• DÜNDAR, S. - Çetinkaya, H. Terekemeler (Karapapak Türkleri), (El Kitabı), Eylül,2004.
• EBÜLGAZİ BAHADIR HAN, Şecer-i Terakime, Türklerin Soy Kütüğü. (Haz. Muharrem Ergin), Tercüman, 1001 Temel Eser.
• EFENDİOĞLU, S. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume, 4/3, Spring,2009, 808-809.
• ELÇİBEY, E. Fars Şovenizmi, Çev.: Cavit Veliyev, http://www.gunaskam.com/tr/index.php?option=com_content& task= view&id= 40&ıtemi=41 ELİTOK, N. Muş İlinden Derlenen Mâniler Üzerine Bir İnceleme, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi,2006.
• ERCİLASUN, A. B. Kars İli Ağızları - Ses Bilgisi, Ankara,1983.
• Irak Türklerinin Dil ve Edebiyatı, Irak Türkleri Sempozyumu Tebliğleri,1987.
• EREL, Ş. Dağıstan ve Dağıstanlılar, İstanbul,1961.
• ERGİN, M. Türk Dil Bilgisi, İstanbul,1993.
• ERKAN, A. O. Tarih Boyunca Kafkasya, İstanbul,1999.
• ERÖZ, M. Türkiye’de Alevilik Bektaşilik, Ankara,1990.
• ƏӘSGƏӘROV, ƏӘ.Ümum Təәhsil Məәktəәbi Şagirdləәrindəә Ekoloji Məәdəәniyyəәtin Formalaşdırılmasının İmkanları vəә Yolları, Naxçıvan, 2008.
• EYÜPOĞLU, İ. Z. Şeyh Bedreddin ve Varidat, İstanbul,1987.
• FANİNA W. H. Kafkasya Üzerine, Kafkasya Yazıları, Çev : Ali Çurey, İstanbul,1997.
• GÖKALP, Z. Türkçülüğün Esasları, İstanbul,2003.
• GÖKÇE, C. Kafkasya ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Kafkasya Siyaseti, İstanbul: Şamil Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları,1979.
• GÖLPINARLI, A. ″Kızılbaş″, İslam Ansiklopedisi, Cilt: 6, s. 789 GÖMEÇ, S. Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Tarihi, Ankara,1999.
• GÜLŞEN S. A. “Görkemli Âlim Muharrem Ergin Bey (1923 Gögye - 6 Ocak 1995 İstanbul)”, Prof. Dr.
• Muharrem Ergin’e, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 4, Aralık,2005, s. 10-25
• GÜRSOY, C. Volga, Türk Ansiklopedisi, Cilt: XXXIII,1984, s. 319
• HABİÇOĞLU, B. Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler, İstanbul,1993.
• HACILAR, V. Karapapah Mehralı Bey, Tiflis,1996.
• Azerbaycan Halk Destanları, Efsane, Esatir ve Nağılları Deyimleri, Bakü ,1999.
• Borçalı Mehralı Bey Tarihi Hakikatlerde, Tiflis,2001.
• Azerbaycan Folklor Ananeleri (Gürcistan’daki Türk Dilli Folklor Örnekleri Esasında), Tiflis,1992.
• HEKİMOĞLU, M. İ. Oğuz Terekeme Halk Merasimleri ve Meydan Temaşaları, Bakü,1997.
• HİZAL, A. H. Kuzey Kafkasya Hürriyet ve İstiklal Davası, Orkun Yayınları, Ankara,1961.
• İBRAHİMOV, M. R. ″Dağıstan Halkları XX. Yüzyılında Etnodemografik Problemler″, Yeni Forum, Mart, 1996,s. 33
• İLHAN, S. Kafkasya’nın Gelişen Jeopolitiği, Ankara,1999.
• JOHN F. B. Rusların Kafkasya’yı İşgali ve Şeyh Şamil, İstanbul,1996.
• JOSEPH V. H. Osmanlı Tarihi, Çeviren: Mehmed Ata - Prof. Dr. Abdülkadir Karahan, İstanbul,1990.
• KAFKASYA Yeni Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 5, İstanbul,1985, s. 1620
• KAFKASYA, Rehber Ansiklopedisi KAFLI, K. Şimali Kafkasya, İstanbul,1942.
• KALAFAT, Y. (), “Eski Türk İnançlarının Kars Yöresindeki İzleri”, 4. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, Ankara,1992, s. 149-169
• “Türklerin Dini Tarihi - Türk Halk İnançlarında Ters Motifi, Prof. Dr. Abdurrahman ÇAYCI’ya Armağan, Ankara 1995, s. 297, 307
• ″Gürcistan Kültüründen Manzaralar″, Yeni Düşünce, 3-9 Ağustos 2001, Sayı 2001/31, 2001,s. 26-30
• “Güney Kafkasya’da Az Bilinen Bir Türkistan”, 2003.
• Türk Mistik Kültüründe ″Er″ veya Halk Kültürümüzde ″Er Tiplemesi″, VII. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, Türk Halk Kültüründe Gelenek, Görenek ve İnançlar / Tradıtıons, Customs And Belıefs İn Turkıs Folk Culture, 9. Oturum - Sesion 9, 30.06.2006 Cuma
• “Ağrı Dağı ve Yakın Çevresi Örnekleri ile Türk Kültürlü Halklarda taş Kültü”, III.Uluslararası Ağrı Dağı ve Nuh’un gemisi Sempozyumu, 12-14 Ekim 2010, İstanbul, 2011, s.359-370.
• “Lenkeran Folklor Müşaveresi ve Azerbaycan Halk Sufizmi”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1998, S. 3, s. 168.
• Balkanlardan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları II, Kaşkayiler – Terekemeler – Elsevenler – Karakoyunlular – Kiresunlular – Avşarlar – İsmaili Hazaralar – Kengerliler – Caferiler – Karamanlılar – Nigariler – Ayrımlılar – Kekailer – Şebekler – Navıllar – Sarulular, 2005:145.
• Balkanlardan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları -I- T.C Kültür Bakanlığı Kültür Eserleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2002
• Bakü-Ceyhan Kültür Hattı, Ankara, 2000.
• Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançları İzleri, Ankara 2010, s. 290-295
• Türk Dünyası Karsılastırmalı Türkmen Halk 8nançları, ASAM, Ankara 2000.
• KAMACI, E. Çerkez Tarihi (Abazalar, Adigeler, Ubıhlar, Çeçenler, Dağıstanlılar, Osetinler, Karaçaylar, Balkarlar, Lazlar, Gürcüler), Eylül,1992.
• KANTARCI, H. ″Kafkasya Jeopolitiğinde Kriz Alanları ve Güç Mücadelelerinin Türkiye’ye Etkileri, 2023, Sayı: 53, Eylül, 2005,s. 34
• KARAKHİ, M. T. Kafkas Mücahidi İmam Şamil’in Gazavatı, (Çev. T. Cemal Kutlu), İstanbul,1987.
• KARAMAN, E. Azerbaycan Ağızları Üzerine Bir Deneme, Journal of Qafqaz University, s. Number 20, 2007,s. 98, 99.
• KARAMANLI, M. H. ″Gürcistan″, DİA, C. XIV, İstanbul,1996, s. 310
• KARAPAPAKLAR, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: XXIV, s. 470 KARİNİ, J. Erdebil İli Ağızları, Doktora Tezi, Ankara,2009.
• KAŞIKÇI, N. - Yılmaz, H. Aras’tan Volga’ya Kafkaslar - Ülkeler - İz Bırakanlar, TÜRKAR, Türk Metal Sendikası Araştırma Bürosu, Ankara,1999.
• KAVAKLIÇEME, H. Kars ve Iğdır Azerbaycan Türkleri Ağzı (Dil İncelemesi-Metin-Dizin), Yüksek Lisans Tezi, Erzurum,2010.
• KEMALOĞLU, M. ″Kafkasya'ya Bakışımız ve Ermeniler (I. Bölüm)″, Kalgay Dergisi, Yıl: 11, Sayı: 41, Temmuz-Ağustos-Eylül,2006a.
• ″Kafkasya'ya Bakışımız ve Ermeniler (II. Bölüm)″, Kalgay Dergisi, Yıl: 11, Sayı: 42, Ekim- Kasım-Aralık,2006b.
• Terekeme-Karapapah Türkleri Ağzına Ait Sözcükler “Muş-Bulanık Çevresi”, Türkiyat Mecmuası, C. 22 / Bahar, 2012, s. 61-97
• Terekeme-Karapapak Türklerinde Dualar (Alkışlar) ve Beddualar (Kargışlar), Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Spring / Bahar 2011- Issue / Sayı 26, s. 55-75
• KEMALOĞLU, Ş. - Kemaloğlu, M. Elçibey’in Düşünceleri ve Kanun Devleti, Ankara.2007.
• KIRZIOĞLU, M. F. Kars Tarihi, İstanbul,1953.
• ″Cenubi Garbî Kafkas Cumhuriyeti″, Türk Kültürü, Sayı: 72, Ekim,1968, s. 958-959
• ″Ahıska Bölgesi ve Türklük″, Türk Kültürü, Sayı: 87,1970, s. 203-206
• Dede Korkut Oğuznameleri Işığında Karapapaklar: Borçalı-Kazak Uruğunun Kür-Aras Boylarındaki 1800 Yılına Bir Bakış, Atatürk Üniversitesi Yay, Erzurum,1972.
• Yukarı Kür ve Çoruk Boylarında Kıpçaklar, Ankara,1992.
• Osmanlıların Kafkasya Ellerini Fethi (1451-1590), Ankara,1993.
• Khazarlar’ın Borçalı ve Kazah Boylarından Oluşan Karapapaklarda Çağımızda İnsan Heykeli Kabir taşı Yapma Geleneği, Türk Kültürü Araştırmaları (Prof. Dr. Oktay Aslanapa Armağanı), s. 229- 254, Ankara,1995.
• “Çıldırlı Âşık Şenlik’te Vatan ve Millet Duyguları”, Âşık Senlik Sempozyumu Bildirileri, Ankara, T. C. Kültür Bakanlığı Yay.: 161,1997.
• Çıldır Köyleri Seyahat Notları-I, Bizim Ahıska, Üç Aylık Kültür Dergisi, Sayı: 9, Yıl: 4, Kış,2008.
• Çıldır Köyleri Seyahat Notları-II, Bizim Ahıska, Üç Aylık Kültür Dergisi, Sayı: 13, Yıl: 5, Kış,2009.
• KOÇ, A. Kelime Sonunda Ünsüz Türemesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 47 KÖKTEKİN, K. Doğubayazıt Ağzının Ses Özellikleri, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 33,2007.
• KURAT, A. N. Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara,1992.
• KUTALMIŞ, O. G. Türkçe İnsan Adları ve Anlam-Kökenleri, İstanbul,2003.
• KÜTÜKOĞLU, B. Osmanlı-İran Siyasi Münasebetleri, İstanbul,1993.
• LANG, D. M. Gürcüler, İstanbul,1997.
• LEONTİ L. Çerkesya, Tarihi Etnografik Makaleler, 1857-1862-1866 Çivi yazıları, Çeviren: Papşu Murat, İstanbul,2003.
• MELİKOFF, İ. Hacı Bektaş Efsaneden Gerçeğe, İstanbul,2004.
• MEMMEDLİ Ş. Gocaeva G. (2009).Gürcistan Türklerinin Kars'a ve Türkiye'nin Diğer Bölgelerine Göç
• Hareketleri”, 2. Uluslar Arası Kafkasya Tarih Sempozyumu Kitabı, Erzurum, s. 219-226. Paralanmış Borçalı veya 1918 Yılı Ermenistan-Gürcistan Muharebesinin Acı Neticesi, Azerneşr Yay, Bakü,1991.
• Azerbaycan Edebiyyatının Borçalı Qolu, Monoqrafiya, Tbilisi, Kolori,2003.
• MEMMEDOV, N. Azerbaycan’da Yer Adları, Bakü,1993.
• MERÇİL, E. Gürcistan Tarihi - Eski Çağlardan 1212’ye Kadar, Ankara,2003.
• METCUNATUKA, İ. Kafkas Tarihi, İstanbul, Hürriyet Matbaası,1330.
• METİN E. Karakalpak Âşık Tarzı Şiir Geleneği Üzerine Araştırmalar, Milli Folklor, Sayı: 35, Güz, 1997,s. 10-16
• MÜTERCİMLER, E. Geleceği Yönetmek/Yüksek Stratejiden Etki Odaklı Harekâta, İstanbul,2006.
• NASKALİ, E. G. - Duranlı, M. Altay Türkçesi Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara,1999.
• NEBİYAR, İ. Sulduz Karapapakları Hakkında, Qarapapaqlar Dergi, sayı 1, 2005,s. 9-13
• NOVRUZOVA, Gülreyhan, Dagıstan Derbent Bölgesi Terekeme Türklerinin Dini Hayatı, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Din Sosyolojisi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• OKATLI, S. Anadolu Ağızlarında Ki Bağlama Edatı İle Kurulan Yardımcı Cümleler, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 21, Yıl: 2006/2, s. 453-465
• ORHAN A. Karapapaklar (Seminerler Çalışması), İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Tarih Eğitim Bölümü, Malatya,1998.
• Osmanlı Devleti’nde Ehl-i Sünnet’in Şii Akidesine Tenkidleri. İstanbul,2000.
• ÖGEL, B. İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, Ankara,1984.
• ÖZBAY, Ö. Dünden Bugüne Kuzey Kafkasya, Ankara,1995.
• ÖZEY, R. Tabiatı, İnsanı ve İktisadı ile Türk Dünyası, İstanbul,1996.
• ÖZKAN, N. Türk Dilinin Yurtları, Ankara,2003.
• ÖZTÜRK, M. Kafkasya'nın Tarihi Coğrafyası ve Stratejik Önemi, Genelkurmay ATASE - Sekizinci Askeri Tarih Semineri I, Ankara,2003.
• RAMAZAN, M. Bir Kafkas Göçmeninin Anıları, İstanbul,1997.
• RZEVİ, M. Sulduz Karapapakları Hakkında, Qarapapaqlar Dergi, sayı 2,2005, s. 8-12
• SARAY, M. Kafkasya Araştırmalarının Türkiye için Önemi, Kafkas Araştırmaları I, İstanbul,1988.
• SARIKAYA, M. - Seyfel, M. Kırşehir Abdal/Teber Dili Ve Anadolu, Azerbaycan, Özbekistan Gizli Dilleriyle İlgisi, TÜBAR-XV-Bahar, 2004,s. 244
• Güney Azerbaycan Türkçesi, (Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi), Kayseri,1998.
• Azerbaycan Türkçesinde Geniş Zaman ve Şimdiki Zaman Çekimleri İle Güney Azerbaycan Türkçesindeki Örnekleri, TÜBİAR-X-Azerbaycan Türkçesi,2001.
• Teklik İkinci Kişi Emir Çekimlerinin Anadolu ve Azerbaycan Ağızlarındaki Değişik Örnekleri Üzerine, TÜBAR-XXV-Bahar,2009, s. 146
• SAYDAM, A. Kafkasya’da Bağımsızlık Mücadeleleri ve Türkiye, KTÜ, Kafkasya ve Orta Asya Ülkeleri Uygulama ve Araştırma Merkezi, Trabzon,1993.
• SEVİNÇ, N. Türkiye'nin Türklükle İlgisi Kesiliyor, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Sayı: 272, Ağustos, 2009,s. 46
• SEYİDOV, Mirali, Azerbaycan Halkının Soykökünü Düşünürken, Bakü,1989.
• Azerbaycan Mitolojiktefekkürünün Kaynakları-I. Akt.Abdulkadir ERKAL, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 5, 1996, 125-154.
• STRECK, M. ″Kaf Dağı″, İ.A, Cilt: VI, İstanbul,1967, s. 59-61
• SÜMBÜLLÜ, Yusuf Ziya, Tıbbi ve Mistik Folklor Açısından Aş Erme, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü Dergisi, Cilt 11, Sayı 23, 2004, S133-143.
• SÜMER, F. Safevi Devletinin Kuruluşu, Ankara,1992.
• ŞAHİN, M. ″Transkafkasya Siyasi Coğrafyasında Etnik Dağılımın Etkileri″, Avrasya Etüdleri, TİKA Yay., Yaz, Sayı 19,2001, s. 33-35
• ŞAPOLYO, E. B. Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi, İstanbul,1964.
• ŞİRALİYEV, M. Azerbaycan Dialektologiyasının Esasları, Bakü,1962.
• TANYU, Hikmet, Türklerin Dini Tarihi, Türk Kültür Yayını, İstanbul, tarihsiz “Dini Folklor veya Dini-Manevi Halk İnançlarının Çeşit ve Mahiyeti Üzerine Bir Araştırma” A.Ü.İ.F. Dergisi, C. XXI, 1976,s. 123-142.
• TAVKUL, U. Kafkasya Dağlarında Hayat ve Kültür, İstanbul,1993.
• Etnik Çatışmaların Gölgesinde Kafkasya, Ötüken Yayıncılık, İstanbul,2002.
• Kafkasya ve Çevresindeki Türk Toplulukları, Yeni Türkiye Yay., 2002.
• TAZEBAY, İlkden- AKPINAR, Nevin, Türk Kültüründe Bahçe, bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:54, 2010, 243-253.
• TİŞKOV, V. A., Filipova, E. İ. Eski Sovyet Ülkelerinde Etnik İlişkiler ve Sorunlar, ASAM Yayınları, Ankara,2000.
• TOGAN, A. Z. V. Azerbaycan Etnografisine Dair, Azerbaycan Yurt Bilgisi, Sayı: 150, s. 101-107, Azerbaycan Yurt Bilgisi, Sayı: 18, 1933,s. 247-253
• Azerbaycan Etnoğrafisi, II,1933.
• ″Azerbaycan″, İ. A., Cilt: II, İstanbul,1944, s. 94
• Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul,1970.
• TURAN, O. Selçuklu Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, Ankara,1965.
• Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul,1971.
• TÜRKİYE TÜRKÇESİ AĞIZLARI SÖZLÜĞÜ, TDK.http://tdkterim.gov.tr UYSAL, İ. N. Karaman İli Ağızlarının Ses Özellikleri Bakımından Türkiye Türkçesi Ağızları Arasındaki Yeri, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/1 Winter,2010.
• ÜLKE RAPORU, Avrasya Dosyası Sayı: 1, 2001,s. 1
• VALEHOĞLU F. Karapapaklar ve Onların XIX. Yüzyıl Harp Tarihi, Bakı,2005.
• Karapapakların Etnik Serhatları, Qarapapaqlar Dergi, sayı 2, 2005,s. 3-7
• Borçalı Türklerinin Menşei ve Etnik Sınırları, Qarapapaqlar Dergi, Yıl: 5, Sayı: 14, Tiflis,2009.
• YALÇINKAYA, A. Kafkaslar’da “Türkî” Kavimler: Çerkezler, Abhazlar, Kabartaylar, Adıgeler, Çeçenler, İnguşlar, Dağıstanlılar ve Diğerleri, Akademik Bakış, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E- Dergisi, Sayı: 9, Mayıs,2006.
• YEGANE, İ. Karapapakların Tarih ve Kültürüne Bir Bakış, Nogadey,1990.
• YENİARAS, O. Karapapak ve Terekemelerin Siyasî ve Kültürel Tarihine Giriş, İstanbul,1994.
• YILMAZ, S. Karapapak (Terekeme) Türkleri, Ankara,2007.
• YUND, Kerim, “Türkiye’de Hıdırellez”, Türk Folklor Araştırmaları, Mayıs, Yıl.11, C.6, S.130, 1960, s.2
• YÜZBEY, İ. Ahıskalı Türkler ve Kültürleri, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/7 Fall.,2008. http://www.tgdturkey.com/tr/kars/sehir-hakkinda/kulturu http://www.karapapak.com/tr http://www.gizlitarih.com/index.php?e=228, ″Kuzey Kafkasya’da İslamiyet″.