DİNİ VE MİLLİ TÖRENLERİN TÖRENSEL COŞKU PERSPEKTİFİNDE İNCELENMESİ

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 5, 0 - 0, 15.04.2015

Nuran Acar

Öz

İnsan topluluklarının en eski çağlardan itibaren tapınma, eğlenme, anma gibi

hususlardan dolayı bir takım etkinlikler yaptığı bilinmektedir. Yaptığı bu etkinlikler

tarihin belli dilimlerinde ayin, tören, anma, şenlik, milli bayram gibi isimler altında

devam etmiştir. Her bir topluluk yaşadığı döneme göre inanç ve yaşama biçimi

seçmiştir. Bu farklılık ve yaşam biçimleri her hususta olduğu gibi adı geçen

kavramların içeriğinde ve etkinlik biçimlerinde de değişiklikler yaratmıştır. Ayrıca

benzer özelikler taşıyan veya aynı coğrafya da yaşayan grupların tören etkinlikleri

birbirine benzerlik gösterse de genel itibarı ile kendine özgü bir tutum görülmektedir

denebilir. Müzik ise inançların tümünde etki gösteren, gerek dinsel, gerek coşkusal

törenlerde kültür unsurlarını ortaya çıkaran soyut bir araç olarak ortaya çıkar. Mevlevi

kültürünü arındıran Sema Ayini, Alevi-Bektaşi kültürünü temsil eden Semah Ayini,

Milli bayramları temsil eden Bando, Mehter gibi inanç ve temsil öğeleri, kendi kültür

yapısına uygun olarak form özelliği, çalgıları, seslendirme özellikleri ile farklılık

göstermektedir. İnanН ve Milli coşku sistemlerine ait pek çok simge, inanç ve müziğin

gücü ile kuşaklar boyu aktarılabilmekteyken; müzik de ifade gücüne eklenen kutsallık

algısı ve milli beraberlik olgusu aracılığıyla sosyal değişimlerin etkilerini

hissettirebilmektedir. Bu Нalışma, söz konusu ilişkiyi Anadolu coğrafyasının inanca ve

milli oluşumlara ait tören geleneklerinin müziğin toplumsal temelleri çatısında ele

alındığında bir tören coşkusu ile gerçekleşip gerçekleşmediğini belirlemek amacı ile

yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mevlevi, Bektaşi, sema, semah, ayin, tören, bayram

Kaynakça

• Arısan, Kazım Duygu Güney. Abdülaziz Bey, Osmanlı Adet, Merasim ve Tabirleri, Yay, İstanbul 2002.
• Aslanoğlu, İbrahim. “Türabi Ocağı Dedeleri İle Söyleşi”, Hacı Bektaş Veli Dergisi, (11), 1-26.
• http://www.hbektasveli.gazi.edu.tr/dergi_dosyalar/11-93-108.pdf. 20.07.2010.
• Aşkar, Mustafa. Tasavvuf Tarihi Literatürü, İz Yayıncılık, İstanbul, 2006.
• Bakır, Mahmut Riyat. Tasavvufi Bir Kavram Olarak Cem ve Bektaşilik’teki Yorumu, Alternatif Yayınları, Ankara, 2003.
• Birdoğan, Nejat. Anadolu’nun Gizli Kültürü Alevilik, Berfin Yayınları, İstanbul, 1994.
• Bolat, Mahmut. Genel Hatları ile Atatürk Dönemi Türkiye’nin İkili İlişkileri, KEFAD, C.7, Sayı 1, Haziran, 2006.
• Bozkurt, Fuat, Semahlar- Alevi Dinsel Oyunları, Kapı Yayınları, İstanbul, 2008.
• Bozkurt, Fuat. Semahlar, Cem Yayınları, İstanbul, 1990.
• Can, Halil. Tasavvuf Musikisi, Tasavvuf Kitabı, Haz. Cemil Çiftçi, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2008.
• Connerton, Paul. Toplumlar Nasıl Anımsar, Çev. Alâeddin Şenel, İstanbul, 1999, s. 113 114.
• DABF. Alevi-Bektaşi İnancının Esasları, Danimarka, Danimarka Alevi Birlikleri Federasyonu 2008.
• Demir, Sevgi. İstanbul Cem Evlerinde Cem Erkânı, Ritüeller ve Müzikal Formasyonlar Üzerine Analitik Karşılaştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, İ. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009.
• Elçi, Armağan. “Semah Geleneğinin Uygulanması”, Hacı Bektaş Veli Dergisi, (12), 1-23.
• http://www.hbektasveli.gazi.edu.tr/dergi_dosyalar/12-171-184.pdf. 20.07.2010
• Erseven, İlhan Cem. Aleviler’ de Semah, Ürün Yayınları, Ankara, 2006.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. Mevlevi Adab ve Erkanı, İnkılap Yayınları, İstanbul, 2006.
• Keleş, Ali. Ortak Kimlik ve Müzik 1980 Sonrası Alevi-Bektaşi Uyanışı. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2008.
• Kılıç, Filiz. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Merkezi, 2007.
• Mustan Dönmez, Banu (2010). “Törensel (Cem) ve Dünyasal Türk Halk Müziği Performansı İçinde Âşıklık Geleneğinin Konumu”, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 34 (1), 33-37.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Türk Tarih Kurumu, İstanbul 2005, s.489.
• Oğuz, Burhan. Türkiye Halkının Kültür Kökenleri, Tarım, Hayvancılık, Meteoroloji, İstanbul, 1980.
• Onatça, Neşe, Ayışıt. Alevi- Bektaşi Kültüründe Kırklar Semahı, Bağlam Yayınları, Müzik Bilimleri Dizisi, 2007.
• Özalp, M. Nazmi. Türk Musikisi Beste Formları, TRT Yayıncılık, Ankara, 1992.
• Öztürk, Mustafa. “Aleviliğin/Alevilerin Kur’an Tasavvuru”, Dem Dergi, 6, 10-15, Mart-Ağustos 2009.
• Özbudun, Sibel. Ayinden Törene Siyasal İktidarların Kurulma ve Kurumsallaşma Sürecinde Törenlerin İşlevleri, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1995.
• Pekşen, Gani. Alevi Cemlerinde Nefes ve Deyiş, Uluslararası Hacı Bektaş-ı Veli Sempozyumu Bildirileri, Ankara, 2010.
• Say, Ahmet. Müzik Ansiklopedisi, 3.cilt, Başkent Yayınları, 1985.
• Şimşek, Erdem. “Music and culture of Alevi-Bektashis in urban cem rituals: case STUDY of İstanbul Karacahmet Sultan Cemevi”, ITU-MIAM, İstanbul, 2010.
• Tanrıkorur, Cinuçen. TDV İslam Ansiklopedisi Cilt 4, TDV Yayınevi, İstanbul 1991.
• Taşğın, Ahmet. “Ayet’ten Nefese: Alevi-Bektaşi Edebiyatında Dönüşüm”, Yol Dergisi, 18, 28-43, Temmuz-Ağustos 2002.
• Uçan, Ali. İnsan ve Müzik, İnsan ve Sanat Eğitimi, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara 2005.
• Veyis, Sedat. İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 2000.
• Yöre, Seyit. Alevi Bektaşi Kültürünün Müziksel Kodları, Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, 2011, Sayı 60.
• (http://www.tdv.gov.tr)