İSRAİL’İN AZERBAYCAN’I DESTEKLEME NEDENLERİNİN STRATEJİK ANALİZİ

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 20 - 35, 16.07.2024

Emre Soylu

Öz

Özet
Birbirlerine kara sınırıyla bağlı olmayan iki ülke İsrail ve Azerbaycan. Bugün bu iki ülke pek çok alanda işbirliğine gitmektedir. Azerbaycan da yaşayan ve İsrail'e göç etmiş olan Yahudilerin desteği de ilişkilerin gelişiminde önemli ve aktif bir rol oynamıştır. Bu iki farklı ülkeyi yakınlaştıran sadece ekonomik ve askeri sebepler olmadığı gibi, kuşkusuz karşılıklı stratejik çıkarlarda bulunmaktadır.
Pek çoğumuz 2020 yılında yaşanan ve kırk dört gün süren Dağlık Karabağ Savaşı'ndan sonra Azerbaycan sokaklarında Türkiye, Azerbaycan ve İsrail bayraklarının yan yana dalgalandığını görmüştük. Bu savaş süresince İsrail'in Ermenistan yerine Azerbaycan'ı desteklediğine de şahit olmuş, şaşırmıştık. Dolayısıyla içinde yaşadığımız bu coğrafya düz okumalarla anlaşılamayacak kadar karmaşık. Düz yorum ve analizlerle anlatılamayacak kadar da kompleks ilişkiler içermektedir. Bu noktadan hareketle, bu çalışmanın amacı da İsrail ve Azerbaycan ilişkilerinin stratejik boyutunun araştırıldığı, ilişkilerin dostane yürümesinin ve birbirlerini desteklemelerinin arkasında hangi nedenlerin var olduğu sorusuna cevap aramak olmuştur. İsrail’in Azerbaycan’ı desteklerken İran’ı da kuşattığı; ayrıca İran’a olası bir müdahalede stratejik yakınlık kuracağı bir bölge aradığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu ilişkinin diğer bir boyutunun da silah ticareti olduğu gerçeğinden hareketle her ne kadar Ermenistan ve İran rahatsız olsa da Azerbaycan ve İsrail’in stratejik işbirliğine devam ettiği görülmüştür.
Enerji ithalatı ve askeri teknoloji tedariği ise iki ülkeyi birbirlerine daha bağımlı kılmıştır. Özde İsrail için Azerbaycan, Orta Doğu'da dostane bir ülke ve bir müttefik gibi görünürken; Azerbaycan, İsrail'in bölgedeki stratejik önemde olan diğer ülkelerle ilişkilerini güçlendirmesine de yardımcı olmakta, İsrail'in bölgedeki ittifaklarını genişletmesi ve etkisini artırmasına da zemin sağlamaktadır. İsrail ve Azerbaycan arasındaki bu ilişkilerin gelişim sürecinde Azerbaycan Yahudileri ise taraflar arasındaki güçlü bağın kurulmasında etkili olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İsrail, Azerbaycan, Stratejik İlişkiler, İsrail’in Azerbaycan’ı Destekleme Nedenleri

STRATEGIC ANALYSIS OF ISRAEL'S REASONS FOR SUPPORTING AZERBAIJAN

Öz

Abstract
Israel and Azerbaijan are two countries that are not connected to each other by land borders. Today, these two countries cooperate in many areas. The support of Jews living in Azerbaijan and immigrating to Israel also played an important and active role in the development of relations. It is not only economic and military reasons that bring these two different countries closer, but also undoubtedly mutual strategic interests.
Many of us have seen the flags of Turkey, Azerbaijan and Israel flying side by side on the streets of Azerbaijan after the Nagorno-Karabakh War that took place in 2020 and lasted forty-four days. We were surprised to witness that Israel supported Azerbaijan instead of Armenia during this war. Therefore, the geography we live in is too complex to be understood with plain readings. It contains relationships that are too complex to be explained with plain interpretation and analysis. Starting from this point, the aim of this study is to investigate the strategic dimension of the relations between Israel and Azerbaijan and to seek answers to the question of what are the reasons behind the friendly relations and their support for each other. While Israel supports Azerbaijan, it also surrounds Iran; It was also concluded that he was looking for a region to establish strategic proximity in case of a possible intervention against Iran. Considering the fact that another dimension of this relationship is arms trade, it has been observed that Azerbaijan and Israel continue their strategic cooperation, even though Armenia and Iran are disturbed.
Energy imports and military technology supply have made the two countries more dependent on each other. In essence, for Israel, Azerbaijan appears to be a friendly country and an ally in the Middle East; Azerbaijan also helps Israel strengthen its relations with other strategically important countries in the region and provides the basis for Israel to expand its alliances and increase its influence in the region. During the development of these relations between Israel and Azerbaijan, Azerbaijani Jews are effective in establishing the strong bond between the parties.

Anahtar Kelimeler

Israel, Azerbaijan, Strategic Relations, Israel

Kaynakça

• Anadolu Ajansı (21.10.2022). İran Azerbaycan’ı Nahcıvan’a bağlayacak stratejik Zengezur koridoru yakınlarında konsolosluk açtı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/iranhttps://www.aa.com.tr/tr/dunya/iran-azerbaycani-nahcivana-baglayacak-stratejik-zengezur-koridoru-yakinlarinda-konsolosluk-acti/2717923azerbaycani-nahcivana-baglayacak-stratejik-zengezur-koridoru-yakinlarindahttps://www.aa.com.tr/tr/dunya/iran-azerbaycani-nahcivana-baglayacak-stratejik-zengezur-koridoru-yakinlarinda-konsolosluk-acti/2717923konsolosluk-acti/2717923# (Erişim tarihi: 12.11.2023).
• Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı (2022). Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı-İsrail Devleti. https://www.mfa.gov.az/az/category/asiya-ve-okeaniya/israil (Erişim tarihi: 12.11.2023).
• APA News Agency (11.07.2019). Yevda Abramov: “Jewish lobby always supports Azerbaijan". https://apa.az/en/xeber/domestic-news/yevda-abramov-jewish-lobby-ishttps://apa.az/en/xeber/domestic-news/yevda-abramov-jewish-lobby-is-always-with-azerbaijan-interview-288413always-with-azerbaijan-interview-288413 (Erişim tarihi: 11.11.2023).
• BBC Türkçe (11.04.2023). İran ve Azerbaycan arasında gerilim neden arttı?. https://www.bbc.com/turkce/articles/c51kzkg4j48o (Erişim tarihi: 12.11.2023).
• Bhattacharjee, D. (04.01.2017). Indian council of world affairs: “Israel and Azerbaijan relations: A strategic compulsion”. https://www.icwa.in/show_content.php?lang=1&level=3&ls_id=5042&lid=771 (Erişim tarihi: 25.11.2023).
• Cankara, Yavuz; Cankara Özden, Pınar (2022). İran ve Ermenistan gölgesinde İsrail’in Azerbaycan ile stratejik ilişkileri. IJAR-Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, Cilt:7(13), 1-21.
• DHA (18.11.2022). İsrail Başbakanı: “Azerbaycan’ın büyükelçilik açma kararını memnuniyetle karşılıyorum". https://www.dha.com.tr/dunya/israil-basbakanihttps://www.dha.com.tr/dunya/israil-basbakani-azerbaycanin-buyukelcilik-acma-kararini-memnuniyetle-karsiliyorum-2163815%222163815azerbaycanin-buyukelcilik-acma-kararini-memnuniyetle-karsiliyorumhttps://www.dha.com.tr/dunya/israil-basbakani-azerbaycanin-buyukelcilik-acma-kararini-memnuniyetle-karsiliyorum-2163815%2221638152163815"2163815 (Erişim tarihi: 12.11.2023).
• Deveci, M. (15.10.2020). İsrail’deki Azerbaycanlı Yahudiler Ermenistan’ın saldırılarını protesto etti. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/azerbaycan-cephe-hatti/israilhttps://www.aa.com.tr/tr/azerbaycan-cephe-hatti/israil-deki-azerbaycanli-yahudiler-ermenistan-in-saldirilarini-protesto-etti-/2007837deki-azerbaycanli-yahudiler-ermenistan-in-saldirilarini-protesto-etti-/2007837 (Erişim tarihi: 12.11. 2023).
• Euronews (18.11.2022). İsrail, Azerbaycan’ın Tel Aviv’de büyükelçilik açma kararından memnun. https://tr.euronews.com/2022/11/18/israil-azerbaycanin-tel-avivdehttps://tr.euronews.com/2022/11/18/israil-azerbaycanin-tel-avivde-buyukelcilik-acma-kararindan-memnunbuyukelcilik-acma-kararindan-memnun (Erişim tarihi: 12.11.2023).
• Fars News Haber Ajans (20.05.2021). İsrail ile Azerbaycan'ın arasından su sızmıyor!. https://www.farsnews.ir/tr/news/14000230000372/%C4%B0srail-%C4%B0le- Azerbaycan'%C4%B1n-Aras%C4%B1ndan-S-S%C4%B1zm%C4%B1yr (Erişim tarihi: 12.11.2023).
• Greenger, N. (15.11.2017). A jewish woman in Azerbaijan, a muslim country: serving as a supreme court judge. The Jerusalem Post. https://www.jpost.com/blogs/think-withhttps://www.jpost.com/blogs/think-with-me/a-jewish-woman-in-azerbaijan-a-moslem-country-serving-as-a-supreme-court-judge-507387me/a-jewish-woman-in-azerbaijan-a-moslem-country-serving-as-a-supreme-courthttps://www.jpost.com/blogs/think-with-me/a-jewish-woman-in-azerbaijan-a-moslem-country-serving-as-a-supreme-court-judge-507387judge-507387 (Erişim tarihi: 10 Kasım 2023).
• HaberTürk (29.07.2021). Azerbaycan İsrail’de ticaret temsilciliği açtı. https://www.haberturk.com/azerbaycan-israil-de-ticaret-temsilciligi-acti-3147327 (Erişim tarihi: 12.11. 2023).
• Independent Türkçe (18.03.2023). 10 soru 10 cevapta İsrail-Azerbaycan ilişkileri: gelinen nokta kaçınılmaz mıydı? . https://www.indyturk.com/node/617401/d%FCnya/10-soruhttps://www.indyturk.com/node/617401/d%FCnya/10-soru-10-cevapta-ı̇srail-azerbaycan-ilişkileri-gelinen-nokta-ka%E7ınılmaz-mıydı%22ılmaz-mıydı10-cevapta-ı̇srail-azerbaycan-ilişkileri-gelinen-nokta-ka%E7ınılmaz-mıydı"ılmazhttps://www.indyturk.com/node/617401/d%FCnya/10-soru-10-cevapta-ı̇srail-azerbaycan-ilişkileri-gelinen-nokta-ka%E7ınılmaz-mıydı%22ılmaz-mıydımıydı (Erişim tarihi: 12.11.2023).
• Kamalov, İ. (10.06.2010). Gelişen Azerbaycan-İsrail ilişkileri ve Mavi Marmara’ya yapılan saldırı. ORSAM-Ortadoğu Araştırmaları Merkezi. https://www.orsam.org.tr/tr/gelisenhttps://www.orsam.org.tr/tr/gelisen-azerbaycan-israil-iliskileri-ve-mavi-marmara-ya-yapilan-saldiri/azerbaycan-israil-iliskileri-ve-mavi-marmara-ya-yapilan-saldiri/ (Erişim tarihi: 12.11.2023).
• Kaptan, A. H. (2020). Yahudi Azerbaycan askerleri Ermenistan’a karşılık dağlık Karabağ’da ön safta. QHA Kırım Haber Ajansı. https://qha.com.tr/haberler/yahudi-azerbaycanhttps://qha.com.tr/haberler/yahudi-azerbaycan-askerleri-ermenistan-a-karsi-daglikkarabag-da-on-safta/262413/askerleri-ermenistan-a-karsi-daglikkarabag-da-on-safta/262413/ (Erişim tarihi: 13.11. 2023).
• Lındenstrauss, G. (2015). Israel-Azerbaijan: despite the constraints, a special relationship. Strategic Assessment, 17 (4), 69-79. Lıphshız, C. (2021). Azerbaijan fosters close ties with Israel despite Iran. The Times of Israel. https://www.timesofisrael.com/azerbaijan-fosters-close-ties-with-israel-despite-iran/ (Erişim tarihi: 13.11. 2023).
• Murinson, A. (2014). The ties between Israel and Azerbaijan. Begin-Sadat Center for Strategic Studies.
• Musayev, S. (14.12.2016). Israel-Azerbaijan partnership: invisible parts of the ıceberg. The Jerusalem Post. https://www.jpost.com/blogs/said-musayev/israel-azerbaijanhttps://www.jpost.com/blogs/said-musayev/israel-azerbaijan-partnership-invisible-parts-of-the-iceberg-475090partnership-invisible-parts-of-the-iceberg-475090 (Erişim tarihi: 14.11.2023). Mırişova, F. (2019). Azerbaycan’da yaşayan dağ Yahudilerinin örf ve adetleri. Üçüncü Uluslararası İsrail ve Yahudilik Çalışmaları Konferansı Bildiri kitabı içinde. https://dergipark.org.tr/tr/download/journal-file/16568"16568 (Erişim tarihi: 11.12. 2023).
• Makili Aliyev, K. (2013). Azerbaijan’s foreign policy: Between east and west. Istituto Affari Internazionali Working Papers.
• Özdaşlı, E. (2017). İsrail’in yeni çevre stratejisinde Güney Kafkasya. Bilig, (82) :175-200.
• Reuters (11.01.2023). Azerbaijan appoints first ever ambassador to Israel amid Iran row. https://www.reuters.com/world/middle-east/azerbaijan-appoints-first-ever-ambassadorhttps://www.reuters.com/world/middle-east/azerbaijan-appoints-first-ever-ambassador-israel-amid-iran-row-2023-01-11/israel-amid-iran-row-2023-01-11/ (Erişim tarihi: 12.11.2023).
• Shaikh, S. (2020). The air and missile war in Nagorno-Karabakh: Lessons for the future of strike and defense. Center for Strategic and International Studies (CSIS). https://www.csis.org/analysis/air-and-missile-war-nagorno-karabakh-lessons-futurehttps://www.csis.org/analysis/air-and-missile-war-nagorno-karabakh-lessons-future-strike-and-defensestrike-and-defense (Erişim tarihi: 12.11. 2023).
• TRT Avaz (13.03.2023). Azerbaycanlı büyükelçi İsrail’in İran'a saldırmak için ülkesinin topraklarını kullanamayacağını söyledi. https://www.trtavaz.com.tr/haber/tur/avrasyadan/azerbaycanli-buyukelci-israil-inhttps://www.trtavaz.com.tr/haber/tur/avrasyadan/azerbaycanli-buyukelci-israil-in-irana-saldirmak-icin-ulkesinin-topraklarini-ku/640f0bef01a30a1d30e14222irana-saldirmak-icin-ulkesinin-topraklarini-ku/640f0bef01a30a1d30e14222 (Erişim tarihi: 12.11.2023).
• TRT Haber (18.11.2022). Azerbaycan İsrail’de büyükelçilik Filistin de temsilcilik ofisi açacak. https://www.trthaber.com/haber/dunya/azerbaycan-israilde-buyukelcilikhttps://www.trthaber.com/haber/dunya/azerbaycan-israilde-buyukelcilik-filistinde-temsilcilik-ofisi-acacak-724510.htmlfilistinde-temsilcilik-ofisi-acacak-724510.html (Erişim tarihi: 12.11.2023). The Jewish Federation of Greater Portland (2016). From Azerbaijan with love. https://www.jewishportland.org/marcs-remarks/from-azerbaijan-with-love (Erişim tarihi: 13.11.2023).
• Yenişafak Gazetesi (22.09.2022). İran'dan tehdit gibi Azerbaycan açıklaması: “Sessiz kalmayacağız". https://www.yenisafak.com/dunya/irandan-tehdit-gibi-azerbaycanhttps://www.yenisafak.com/dunya/irandan-tehdit-gibi-azerbaycan-aciklamasi-sessiz-kalmayacagiz-3859918aciklamasi-sessiz-kalmayacagiz-3859918 (Erişim tarihi: 12.11.2023).