Yönetişim Perspektifinden Türkiye’de Çevre Vergileri

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 53 - 69, 23.12.2024

Tuğba Yıldız

Öz

Yönetişim kavramı 1980’lerde popüler hale gelen ve Türkiye ölçeğinde de tartışıla gelmiş ve uygulanmaya çalışılmış bir yönetim süreci olarak karşımıza çıkmaktadır. Bakıldığında temel ilkesi katılım olan yönetişim kavramının saydamlık, hesap verebilirlik, tutarlılık ve etkililik ilkeleri ile kamu yönetişimdeki eksikliklerin üstesinden gelinmesi için yeni perspektif sunulması ve kamu yönetimi sürecinde işletilerek daha iyi bir hizmet sunumu amaçlanmıştır. Bu çalışmada uluslararası ölçekte çevre vergileri olarak tanımlanan vergilerin Türkiye ölçeğinde yönetişim ilkelerine uyumlu olup olmadığı değerlendirilmeye çalışılmıştır. Vergiler, harçlar ve vergi teşvik ile indirimleri ayrı başlıklar altında değerlendirilmiş, sonuç kısmında ise genel bir değerlendirme yapılarak Türkiye’deki çevre vergilerinin yönetişim ilkelerinin göz önünde bulundurulmadan sadece gelir elde etmek amacıyla vergi mevzuatında yer edindiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

yönetişim, vergi, çevre

Environmental Taxes in Turkey From A Governance Perspective

Öz

The concept of governance appears as a management process that became popular in the 1980s and has been discussed and tried to be implemented on a Turkish scale. When looked at, it is aimed to present a new perspective to overcome the deficiencies in public governance with the principles of transparency, accountability, consistency and effectiveness of the concept of governance, whose basic principle is participation, and to provide a better service by operating it in the public administration process. In this study, it was tried to evaluate whether taxes defined as environmental taxes on an international scale are compatible with governance principles on a Turkish scale. Taxes, duties, and tax incentives and deductions were evaluated under separate headings, and in the conclusion, a general evaluation was made and it was concluded that environmental taxes in Turkey were included in the tax legislation only for the purpose of generating revenue, without taking into account the principles of governance.

Anahtar Kelimeler

governance, tax, environmental

Kaynakça

• Aksoy, Ş. (1999). Vergi hukuku ve Türk vergi sistemi, 5. Baskı, Filiz Kitabevi.
• Balcı, A. (2003). Kamu Yönetiminde Hesap Verebilirlik Anlayışı. A. Balcı, A.Nohutçu, N. Öztürk, B. Coşkun (Ed.), Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar Sorunlar, Tartışmalar, Çözüm Önerileri, Modeller, Dünya ve Türkiye Yansımaları iç (115-133), Seçkin Yayıncılık.
• Bayramoğlu, S. (2005). Yönetişim zihniyet. İletişim Yayınları.
• Bilici, N. (2007). Avrupa Birliği-Türkiye ilişkileri (temel bilgiler, iktisadi-mali konular). Seçkin Yayınevi.
• Bulut, M. ve Kırıcı, N. (2008). OECD Ülkeleri, Avrupa Birliği ve Türkiye’de özel tüketim vergisi, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı: 322.
• Çelebi Boz, F., & Örs Onur, T. (2024). Çevre Vergileri, Karbon Emisyonu ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: OECD Ülkeleri Üzerine Bir Analiz. Sosyoekonomi, 32(59), 325-342.
• Değirmendereli, A. (2003). Türk vergi sisteminde uygulanan bazı vergilerin çevresel vergi kavramı açısından değerlendirilmesi, Vergi Sorunları Dergisi, 174 (3), 115-12.
• Doornbos, M. (2003). “Good governance”: the metamorphosis of a policy metaphor. Journal of International Affairs, Fall 2003, vol. 57, no. 1, 3-17.
• Dünya Bankası (1997). Governance and Development. World Bank Publication.
• Drucker, P. (1996). The Coming of the New Organization, The Best Ideas on Managing Business Change, Ed; James CHAMPY – Nitin NOHRIA, A Harvard Business Review Book, Boston, USA.
• Eryılmaz, B. (2010). Kamu yönetimi. Okutman Yayıncılık
• Ekins, P., Speck, S. (1999). Competitiveness and exemptions from environmental taxes in Europe. Environmental and Resource Economics, 13.
• Ercan E. (2015). Türkiye’de çevre vergileri mi çevre vergisi mi?, TBB Dergisi, 119, 209-226.
• Eskeland, G. S., Jimenez, E. (1992). Policy instruments for pollution control in developing countries, World Bank Res. Obs., Jul, 7(2), 145-169.
• Eurostat (2001). Environmental Taxes–A Statistical Guide, Office for Official Publications of the European Communities.
• Fullerton, D., Leicester, A. ve Smith,S. (2008). Environmental taxes. NBER Working Paper Series, Working Paper 14197.
• Gökçe, G. (2000). Yerel yönetimlerde katılma ve etkinlik, Konya örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Güler, B. A. (2001). Yerel yönetimlerde reform sorunu, Çağdaş Yerel Yönetimler (TODAİ), Cilt:10, Sayı:3, 7-12.
• Gündoğan, E. (2007). Katılımcı demokrasi bağlamında yönetişim ve Bağcılar Belediyesi Örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gündoğan, E. (2010), Yönetişim: Kavram, kuram ve boyutlar. İçinde M.Akif Çukurçayır, H.Tuğba Eroğlu, Hülya Eşki Uğuz (Eds.), Yönetişim Kuram, Boyutlar ve Uygulama içinde (ss. 13-56), Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Hirst, P., Thompson, G. (2007). Küreselleşme sorgulanıyor. (Dördüncü Baskı). (Çev. E. Yücel, Ç. Erdem). Dost Yayınları.
• Jessop, B. (1998). The rise of governance and the risk of failure: the case of economic development, International Social Science Journal, Vol.155, 29-45.
• Kooiman, J., Vilet M. V. (1993). Governance and public management. İçinde K. Eliassen and J Kooiman (eds.), Managing Public Organizations, Sage Publications.
• Martinho, G., Balaia, N., & Pires, A. (2017). The Portuguese Plastic Carrier Bag Tax: The Effects On Consumers’ Behavior, Wastemanagement, 61, 3-12.
• Marzukı, A. (2015). Challenges in the public participation and the decision making process. Sociologija i Prostor, 201(1), 21-39.
• Maliye Bakanlığı, Gerekçeler, Özel Tüketim Vergisi Kanunu, https://www.gib.gov.tr/fileadmin/mevzuatek/gerekceler/KDV/tvk_4760_sayili_kanun.pdf).
• Maliye Bakanlığı, (2003). İyi yönetişimin temel unsurları. Avrupa Birliği Dış İlişkiler Daire Başkanlığı Yayını.
• Miceikiene, A., Rauluskeviciene, J., Streimikine, D., & Ciuleviciene, V. (2018). Assessment of the effect of environmental taxes on environmental protection [Journal of Economics]. Ekonomicky Casopis, 66, 286–308.
• Mutlu, A. (2002). Çevre ekonomisi politikalar, uygulamalar ve Türkiye. Marmara Üniversitesi Marmara Araştırma ve Uygulama Merkezi, No:15.
• Nadaroğlu, H. (2001). Kamu maliyesi teorisi. 10. Baskı, Beta Yayınları.
• OECD (1996), Implementation strategies for environmental taxes, OECD Publications Service, France.
• Ökmen, M., Baştan, S. ve Yılmaz, A. (2004). Kamu yönetiminde yeni yaklaşımlar ve bir yönetişim faktörü olarak yerel yönetimler. İçinde A. Yılmaz ve M. Ökmen (Eds.), Kamu Yönetimi (ss. 23-80), Gazi Kitabevi.
• Öner, C. (2014). Çevre Vergileri Üzerine Kavramsal Bir Deneme: Terminoloji ve Uyumlaştırma Problemleri, Ankara Barosu Dergisi, 2014(3), 137-157.
• Özer, A. M. (2006a). Avrupa Birliği yolunda Türk Kamu Yönetimi, Platin Yayınları.
• Özer, A. M. (2006b). “Yönetişim üzerine notlar”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 63, ss. 59-89.
• Pearce, D. (1991). The role of carbon taxes in adjusting to global warming. Economic Journal, 101, 938-948.
• Polat, N. (2003, Nisan- Haziran). Saydamlık, hesap verme sorumluluğu ve denetimin etkinliği. Sayıştay Dergisi, Sayı 49, 65-80.
• Reyhan, A. S. (2014). Çevre ekonomisinde çevre vergileri uygulamaları. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7, 110–120.
• Rodrik, D. (2011a). The globalization paradox: democracy and the future of the world economy. World Trade Review, 10 (3), 409-421.
• Rosiek, J. (2015). The impact of environmental tax policy on sustainable development of the EU Economies. DEA Approach 11th International Conference of ASECU September 10-11, Cracow, Poland. https://www.asecu.gr/files/11th_conf_files/18.pdf
• Rosenau, J. R. (1997). Global Environmental Governance: Delicate Balance, Subtle Nuances and Multiple Challenges. International Governance on Environmental Issues. Nedeland: Kluwer Academic Publics.
• Senarclens, P. (1998). governance and the crisi in the ınternational mechanism of regulation. International Social Science Journal, No. 115, 91-104.
• Serdaroğlu, S. (2003). Avrupa bütünleşmesine katkıda bulunan bir faktör olarak çevre politikası, dünden bugüne AB. Boyut Yayınları.
• Speck, S. (2007). Overview of Environmental Tax Reforms in EU Member States, COMERT Final Report to the European Commission, DG Research and DG Taxation and Customs Union.
• Sollund, S. (2007). Environment taxes. United Nations Group of Experts on Domestic Resource Mobilisation, Rome.
• Şahin, Y. (1999). Türk vergi sisteminin ‘çevresel vergiler’ açısından değerlendirilmesi, Vergi Sorunları Dergisi, Ekim, s. 130- 133.
• Tekeli, İ. (1996). Yönetim kavramı yanı sıra yönetişim kavramının gelişmesinin nedenleri üzerine, Sosyal Demokrat Değişim, Sayı 3, 45-54.
• Tekin, A. ve Vural, İ.Y. (2004). Global kamusal malların finansman aracı olarak global vergi önerileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, 323-337.
• TESEV, (2008). İyi yönetişim el kitabı. TESEV Yayınları.
• Toprak, D. (2006). Sürdürülebilir kalkınma çerçevesinde çevre politikaları ve mali araçlar. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, 46–69.
• Torlak, S. ve Özen, Z. (2005), Bir katılım modeli olarak yerel gündem 21 sorumluluğu, İçinde Kösecik, M. ve Özgür, H., (eds.), Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar-I, Nobel Yayın Dağıtım.
• Üyümez, M. E. (2016). Bir çevre vergisi olarak motorlu taşıtlar vergisi: ab ve Türkiye uygulamalarının karşılaştırmalı analizi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 427-440.
• Yıldırım, K. (2018). Türkiye’ de iyi yönetişim. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, Cilt: 6, 273-289.
• Yıldırım M. (2006). Kamu yönetiminde hesap verebilirlik ve şeffaflık (1980 sonrası Türkiye örneği), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi.