SOĞUK SAVAŞ SONRASI NATO’NUN DEĞİŞEN KİMLİĞİNİN POSTYAPISALCI KURAM VE ZİRVE BİLDİRİLERİ ÇERÇEVESİNDE İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 20 - 37, 30.06.2021

Cüneyt Demir

Öz

İkinci Dünya Savaşı sona erdikten sonra Avrupa’da büyük bir yıkım meydana gelmiştir. Almanya ikiye bölünmüş, İngiltere eski gücünü yitirmişti. Avrupa’nın artan Sovyetler Birliği (SSCB) tehdide karşı korunması amacıyla, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) öncülüğünde Kuzey Atlantik Anlaşması imzalanmıştır. SSCB’nin dağılmasıyla Transatlantik ittifakın askeri kanadı olan NATO’nun görevinin sona erdiği tartışmaları yaşanırken, NATO kendine yeni görev alanları belirleyerek varlığını devam ettirmeyi başarmıştır. Bu çalışmada, sosyal gerçekliğin ve kimliğin söylemsel ve dilsel pratiklerle oluşumunu savunan postyapısalcı felsefe çerçevesinden hareketle NATO’nun değişerek varlığını devam ettirmesi konusu incelenmeye çalışılacaktır. Bu amaçla öncelikle uluslararası ilişkiler disiplininde postyapısalcı teori ele alınacak ve ardından NATO’nun genişlemesi, dönüşümü, değişimi ve yeni bir kimliğe bürünmesi amacıyla yapılan NATO zirvelerinden çıkan bildirilerin söylemsel olarak yeni NATO kimliğini inşası ortaya konmaya çalışılacaktır. Bu çerçevede postyapısalcı teori ve NATO’nun dönüşümü ve değişimi ile ilgili literatür taraması yapılmış ve NATO zirve bildirilerinden faydalanılmıştır. NATO’nun varlığının sorgulandığı 1990 sonrası dönemde, NATO zirvelerinde yeni tehdit tanımlamaları söylemsel olarak ortaya konulmuş, bu çerçevede NATO’nun varlığını devam ettirmesi için yeni misyonlar edinmesi sağlanmıştır. Özellikle 11 Eylül 2001 sonrası uluslararası terörizmle mücadele kapsamında NATO’ya yeni görevler atfedilmiş, bu çerçevede Kuzey Atlantik’in savunulması amacıyla bölgesel bir örgüt olarak kurulan NATO’nun küresel bir örgüte dönüştürülerek, varlığını sürdürmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Postyapısalcılık, NATO, Soğuk Savaş, NATO’nun Dönüşümü

EXAMINATION OF THE CHANGING IDENTITY OF NATO AFTER THE COLD WAR WITHIN THE FRAMEWORK OF THE POSTSTRUCTURALISM THEORY AND SUMMIT DECLARATIONS

Öz

After the end of the Second World War, a great destruction occurred in Europe. Germany was divided into two, England lost its former power. In order to protect Europe against the increasing threat of the Soviet Union (USSR), the North Atlantic Treaty was signed under the leadership of the United States of America (USA). While there were discussions that NATO, the military wing of the Transatlantic alliance, came to an end with the dissolution of the USSR, NATO managed to maintain its existence by determining new mission areas for itself. In this study, it will be tried to examine the subject of NATO's continued existence by moving from the framework of poststructuralist philosophy, which advocates the formation of social reality and identity through discursive and linguistic practices. For this purpose, first of all, poststructuralist theory in the discipline of international relations will be discussed, and then the discursive construction of the new NATO identity will be tried to be revealed by the statements made at the NATO summits with the aim of NATO's enlargement, transformation, change and taking on a new identity. In this context, a literature review on poststructuralist theory and NATO's transformation and change was made and NATO summit statements were used. In the post-1990 period, when NATO's existence was questioned, new threat definitions were put forward discursively at NATO summits, and within this framework, NATO was provided with new missions to maintain its existence. Especially after September 11, 2001, new duties were attributed to NATO within the scope of the fight against international terrorism, and within this framework, NATO, which was established as a regional organization for the defense of the North Atlantic, was transformed into a global organization and it was aimed to maintain its existence.

Anahtar Kelimeler

Poststructuralism, The Cold War, NATO, Terrorism

Kaynakça

• Akarsu, B. (1975). Felsefe Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aktürk, Ş. (2012). "NATO Neden Genişledi? Uluslararası İlişkiler Kuramları Işığında NATO’nun Genişlemesi ve ABD-Rusya İç Siyaseti", Uluslararasi Ilişkiler Dergisi, 9 (34), 73–97.
• Arı, T. (2014). "Uluslararası İlişkilerde Büyük Tartışmalar ve Post-Modern Teoriler", (Editör: Tayyar Arı). Uluslararası İlişkiler Teorileri-2 Uluslararası İlişkilerde Eleştirel Yaklaşımlar. Bursa: Dora Yayınları, 1–48.
• Ashley, R. K. (1988). "Untying the Sovereign State: A Double Reading of the Anarchy Problematique", Millennium: Journal of International Studies, 17 (2), 227–262.
• Aydın-Düzgit, S. (2011). "Avrupa Birliği-Türkiye İlişkilerine Postyapısalcı Yaklaşım: Almanya Örneğinde Dış Politika ve Söylem Analizi", Uluslararası İlişkiler Dergisi, 8 (29), 49–70.
• Aydın-Düzgit, S. (2015). "Post-Yapısalcı Yaklaşımlar ve Uluslararası İlişkilerin Temel Kavramları", Uluslararası İlişkiler Dergisi, 12 (46), 153–168.
• Bağbaşlıoğlu, A. (2018). NATO’nun Dönüşümü’nün Balkanlar’a Yansımaları. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Bayram, A. K. (2018). "Foucault’nun Yöntemi: Hakikatin Söylemsel İnşasının Arkeolojisi ve Soykütüğü", Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 6 (2), 217–230.
• Belgi, F. (2018). "Tarih, Foucoult ve Soybilim", https://www.ekdergi.com/tarih-foucault-ve-soybilim/#sdfootnote4sym (Erişim Tarihi: 18.04.2020).
• Best, S., ve D., K. (2011). Postmodern Teori Eleştirel Soruşturmaları. (2. Basım). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bozkurt, E., Kütükçü, M. A., ve Poyraz, Y. (2004). Devletler Hukuku Mevzuatı. (1. Basım). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Campbell, D. (1992). Writing Security:United States Foreign Policy and the Politics of Identity. Manchester: Manchester University Press.
• Campbell, D. (2010). Poststructuralism, (Editörler: Tim Dunne, Milja Kurki, ve Steve Smith), International Relations Theories: Discipline and Diversity, Oxford: Oxford University Press, 213-237.
• Connolly, W. E. (1989). Identity and Difference in Global Politics, (Editörler: James Der Der Derian ve Michael Saphiro), International/Intertextual Relations: Postmodern Readings of Worl, New York: Lexington.
• Davetak, R. (2015). Postyapısalcılık, (Editörler: Scott Burchill, Andrew Linklater, R. Davetak, J. Donnelly, T. Nardin, M. Peterson, … J. True). (Çev.Muhammet Ağcan ve Ali Arslan), Uluslararası İlişkiler Teorileri, (2. Basım). İstanbul: Küre Yayınları, 247–284.
• Demirtaş Bagdonas, Ö. (2012). Postyapısalcılık ve Dış Politika: Türkiye’nin Kıbrıs Söyleminde “Milli Çıkar” ın İnşası, (Editörler: Ertan Efegil ve Rıdvan Kalaycı), Dış Politika Analizinde Teorik Yaklaşımlar: Türk Dış Politikası Örneği, (1. Basım). Ankara: Barış Kitabevi, 53–80.
• Derrida, J. (1981). Positions, Chicago: University of Chicago Press.
• Ekşi, M. (2017). "Dönüşerek Varlığını Sürdüren NATO’nun 2000’lerdeki Yeni Rolü: Deaş/Terörizmle Mücadele Ve Türkiye", ANKASAM Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 1 (3), 43–72.
• Foucault, M. (2011). Felsefe Sahnesi, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Goldstein, J. S., ve Pevehouse, J. C. (2015). Uluslararası İlişkiler, (1. Basım), Ankara: BB101 Yayınları.
• Güler, N. (2013). "Kitle İletişim Araçları, Post-Yapısalcılık Ve Çoğul Olanaklar", Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 3 (5–6), 47–63.
• Gürkaynak, M. (2005). "Soğuk Savaş Sonrasında NATO ve Avrupa Güvenliği", Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (1), 7–27.
• Güvenç, S. (2015). "NATO’nun Evrimi ve Türkiye’nin Transatlantik Güvenliğe Katkıları", Uluslararası İlişkiler Dergisi, 12 (45), 101–119.
• Hansen, L. (2016). "Söylem Analizi, Postyapısalcılık ve Dış Politika", (Editörler: Steve Smith, Amelia Handfield, ve Tim Dunne), (Çev.Nasuh Uslu), Dış Politika: Teoriler, Aktörler, Örnek Olaylar, (2.Basımdan), İstanbul: Röle Anakemik Yayıncılık, 94–109.
• Karaosmanoğlu, A. L. (2014). "NATO’nun Dönüşümü", Uluslararası İlişkiler Dergisi, 10 (40), 3–38.
• Kardaş, T., ve Erdağ, R. (2017). "Postyapısalcılık ve Uluslararası İlişkiler", (Editör: Ramazan Gözen), Uluslararası İlişkiler Teorileri, İstanbul: İletişim Yayınları, 379–404.
• Kotlu, E. (2007). Yapısalcı ve Post-Yapısalcı Sosyal Teoride Dil, Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• NATO.int. (1989). Declaration of the Heads of State and Government. https://www.nato.int/cps/en/natolive/official_texts_23554.htm (Erişim Tarihi: 18.04.2020).
• NATO.int. (1990). The London Declaration. https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_23693.htm (Erişim Tarihi: 20.04.2020).
• NATO.int. (1991a). The Alliance’s New Strategic Concept. https://www.nato.int/cps/en/natolive/official_texts_23847.htm (Erişim Tarihi: 20.04.2020).
• NATO.int. (1991b). The Rome Declaration. https://www.nato.int/cps/en/natolive/official_texts_23846.htm (Erişim Tarihi: 20.04.2020).
• NATO.int. (1994). The Brussels Summit Declaration. https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_24470.htm?mode=pressrelease (Erişim Tarihi: 20.04.2020).
• NATO.int. (1997). Madrid Declaration. https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_25460.htm?selectedLocale=en (Erişim Tarihi: 20.04.2020).
• NATO.int. (1999). The Alliance’s Strategic Concept. https://www.nato.int/cps/en/natolive/official_texts_27433.htm (Erişim Tarihi: 20.04.2020).
• NATO.int. (2002). Prague Summit Declaration. https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_19552.htm? (Erişim Tarihi: 20.04.2020).
• NATO.int. (2010a). Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü Üyelerinin Savunması ve Güvenliği için Stratejik Kavram. https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_publications/20120207_strategic-concept-2010-tur.pdf (Erişim Tarihi: 10.04.2020).
• NATO.int. (2010b). Lisbon Summit Declaration. https://www.nato.int/cps/en/natolive/official_texts_68828.htm (Erişim Tarihi: 20.04.2020).
• NATO.int. (2012). NATO’s Policy Guidelines On Counter-Terrorism. https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_87905.htm (Erişim Tarihi: 20.04.2020).
• NATO.int. (2016). The Warsaw declaration on Transatlantic Security. https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_133168.htm (Erişim Tarihi: 20.04.2020).
• NATO. (1998). NATO El Kitabı 50. Yıldönümü Sayısı, Brüksel: NATO Basın ve Enformasyon Bürosu.
• Ok, M. (2015). Soğuk Savaş Sonrası NATO’nun İcra Ettiği Askeri Müdahalelerin Türkiye Perspektifinden İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Onart, A. (1973). "Değişik Yönleriyle Yapısalcılık ve Yapı Kavramı", Türk Dili Dergisi, 262 , 231–260.
• Ongur, H. Ö. (2015). "Postyapısalcılık", (Editörler: Ş. Kardaş ve Ali Balcı), Uluslararası İlişkilere Giriş, İstanbul: Küre Yayınları, 239–251.
• Orman, T. F. (2015). "Jacques Derrida Düşüncesinde “Dil”", Kilikya Felsefe Dergisi, 1 , 61–81.
• Özdemir, C. (2001). "Kimlik ve Söylem", Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2), 107–122.
• Özer, S., Uysal Oğuz, C., ve Atvur, S. (2010). "NATO ve AB’nin Değişen Güvenlik Stratejilerinin Afganistan Örneğinde Değerlendirilmesi", Akdeniz Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 19 , 257–285.
• Pekşen, H. D. (2016). "NATO’nun Dönüşümünün Sınırları: Bir Uygulama Vakası Olarak Enerji Güvenliği", Güvenlik Stratejileri Dergisi, 12 (23), 35–69.
• Purtaş, F. (2005). "Soğuk Savaş Sonrası NATO’nun Dönüşümü ve Genişlemesi Çerçevesinde Türk Amerikan Askerî İlişkileri", Güvenlik Stratejileri Dergisi, 1 (2), 1–30.
• Say, Ö. (2013). "Yapısalcılıktan Postyapısalcılığa Çoğulculuğun İnşası", Akademik İncelemeler Dergisiincelemeler Dergisi, 8 (2), 331–346.
• Şen, Ö. F. (2015). "Uluslararası İlişkiler Kuramları Post-Yapısalcılık" https://www.academia.edu/20842556/Post-yapısalcılık_Post-structuralism_ (Erişim Tarihi: 10.04.2020).
• Shapiro, M. J. (1988). The Politics of Representation: Writing Practices in Biography, Photography and Policy Analysis. (1. Basım). Madison: University of Wisconsin Press.
• Walker, R. B. J. (1993). Inside/Outside: International Relations as Political Theory. New York: Cambridge University Press.