Dinî Mimaride Batılılaşma Dönemi Duvar Resimlerine Bir Örnek: Kemaliye Köyü Camii

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 1, 57 - 83, 29.06.2024

Hicabi Gülgen

https://doi.org/10.51447/uluid.1470769

Öz

Bursa ili Keles ilçesine bağlı olan Kemaliye Köyü, ilçe merkezinin 11 km. güneyinde yer almaktadır. En eski Osmanlı kroniklerinde bile adı geçen köyün ahalisinin Kızılkeçili yörüklerinden olduğu bilinmektedir. Cumhuriyet dönemine kadar Kızılkise adıyla bilinen köyün adı, 1922 yılında Kemaliye olarak değiştirilmiştir. Köyde Bizans döneminden kalma yıkık mimari kalıntılar mevcuttur. Köyün merkezinde bulunan cami XIX. yüzyılın son çeyreğinde inşa edilmiş ve devrin sanat üslubu çerçevesinde süslenmiştir. Cami ve tezyinatı en son 2010 yılında Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından tamir edilmiştir. Köyde yaşlılar tarafından anlatılan ve ne zaman yıkıldığına dair kesinlik bulunmayan bir tekkenin de varlığından bahsedilmektedir. Tekkeye ait olduğu söylenen sancak-ı şerîf ve sakal-ı şerîf cami içinde muhafaza edilmektedir. Kâgir ve ahşap iskelet sistem olarak inşa edilmiş bulunan cami bir son cemaat yeri ile bir ana sahından oluşmaktadır. Cami iç duvarlarını süsleyen kalem işi süslemeler ile ahşap işçiliği, yapıldığı dönemin sanat anlayışını günümüze taşıması bakımından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Sanatları, Bursa, Türk İslam Sanatları, Osmanlı Mimarisi, Cami Mimarisi, Bursa, Kemaliye Köyü

An Example of Occidentalisation Period Wall Pa-intings in Religious Architecture: Kemaliye Village Mosque

Öz

Kemaliye Village, which is connected to Keles District of Bursa province, is located 11 km. south of the district center. Even in the oldest Ottoman chronicles, it is known that the inhabitants of the village mentioned were from Kızılkeçili nomads. The name of the village, which was known as Kızılkise until the Republican period, was changed to Kemaliye in 1922. There are ruined architectural remains from the Byzantine period in the village. The mosque in the center of the village XIX. it was built in the last quarter of the century and decorated within the framework of the art style of the period. The mosque and its decoration were last repaired by Bursa Metropoli-tan Municipality in 2010. There is also a mention of the existence of a dervish lodge in the villa-ge, which was told by the elderly and there is no certainty about when it was destroyed. The sanjak-ı şerîf and the beard-i şerîf, which are said to belong to the lodge, are preserved in the mosque. The mosque, which was built as a masonry and wooden skeleton system, consists of a narthex and a main aisle. The hand-drawn ornaments and woodwork that adorn the interior walls of the mosque are important in terms of bringing the artistic understanding of the period it was made to the present.

Anahtar Kelimeler

Turkish İslamc Arts, Ottoman Architecture, Mosque Architecture, Bursa, Kemaliye Village

Kaynakça

• Akbayar, Nuri. Osmanlı Yer Adları Sözlüğü. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2. Basım, 2003.
• Arık, Rüçhan. Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1988.
• Arseven, Celal Esad. “Nakış”. Sanat Ansiklopedisi. 3/1496. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1965.
• Arseven, “Kalemkâr”. Sanat Ansiklopedisi. 2/ 916. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1965.
• Aslanapa, Oktay. Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1989.
• Barkan, Ömer Lütfi Barkan. “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler, I. İstilâ Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zâviyeler”. Vakıflar Dergisi 2 (1974), 279-353.
• Bilsel, Alper. “Bursa’da Osmanlı Dönemi Süsleme Çeşitleri-2 Ahşap ve Kalem işi Süsleme”. Bursa Defteri - Osmanlı Özel Sayısı 2 (1999), 13-19.
• Bursa Büyükşehir Belediyesi Tarihi Kültürel Miras Şube Müdürlüğü Restitüsyon Raporu, Bursa 2017.
• Çaçu, Ayhan. Yaşayan Tanıkların Dili İle Keles (Sözlü Tarih Çalışması). Bursa: F. Özsan Matbaacılık, 2010.
• Demiriz, Yıldız. Osmanlı Mimarisinde Süsleme I Erken Devir (1300-1453). İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1979.
• Doğanay, Aziz. Osmanlı Tezyinatı Klasik Devir İstanbul Hanedan Türbeleri 1522-1604. İstanbul: Klasik Yayınları, 2009.
• Gülgen, Hicabi. “Bursa Keles İlçesi Dedeler Köyü Camii ve Süslemeleri”. Uludağ Üniversite-si İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/1 (2012), 63-86.
• Hatipoğlu, Oktay. XIX. Yüzyıl Osmanlı Camilerinde Kalem İşi Tezyinatı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Kaplanoğlu, Raif. Bursa Yer Adları Ansiklopedisi. İstanbul: Bursa Ticaret Odası Kültür Yayınları, 1996.
• Sözen, Metin - Tanyeli, Uğur. Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1992.
• Ödekan, Ayla. “Kalemkârî”. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. 2/933-934. İstanbul: YEM Yayınları, 1997.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu 23.01.1984 tarihli raporu
• Turğut, Vedat. “XVI. Yüzyılda Tahrir Defterlerine Göre Hüdavendigar ve Sultanönü Sancaklarında Abdalan-ı Rum”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 4/19 (2011), 207-227.
• Turani, Adnan. Sanat Terimleri Sözlüğü. Ankara: Toplum Yayınevi, 1980.
• Güncel Türkçe Sözlük. (Erişim 14 Ekim 2022). https://sozluk.gov.tr/?kelime=kese.