Disputes on The Provision of Funeral Prayer in Absential and Their Eva-luations

Yıl 2025, Cilt: 34 Sayı: 1, 1 - 41, 27.06.2025

Hüseyin Kahraman

https://doi.org/10.51447/uluid.1512660

Öz

There is disagreement among the madhhabs about the ruling on praying for a funeral that is not in the congregation’s presence (ghāʾib). Praying at the grave of a deceased person can also be included in this issue, as it is related to an unseen funeral. Among the four madhhabs, the Shāfiʿīs and Ḥanbalīs allow these practices, while the Mālikīs and Ḥanafīs consider them makrūh. Interestingly, the data used by all these sects on the subject are almost the same. Foremost among these are the narrations mentioning that the Messenger of Allāh performed the funeral prayers in absentia in Medina and with his companions for Najāshī Aṣhāmah who died in Abyssinia. According to other narrations, the Prophet offered funeral prayers in absentia for Muʿāwiya b. Muʿāwiya who died in Medina while he was in Tabūk, and also for two Companions who were martyred at Mūta (8/629). There are also narrations that he prayed at the graves of some people who were buried without informing him and at the graves of the Companions who were martyred in Uḥûd (3/625). However, some of these hadiths are weak. The wording and content of the ṣaḥīḥ ones seem to be open to interpretation. When all of the narrations, which seem to be suitable for judgment in terms of authenticity, are interpreted in a way that does not contradict each other, it can be said that the practice of performing funeral prayers in absentia was practiced by the Prophet only for Najāshī and that he and his companions did not repeat it in the following period. Therefore, it can be said that performing funeral prayers in absentia is unique to Najāshī. The practice of offering funeral prayers for the buried at their graves was practiced repeatedly by both the Prophet and the Companions, and thus it seems to be suitable to be used as a basis for a generally valid ruling. On the other hand, the practice used in the Islamic world, even from time to time, is the funeral prayer in absentia, and it is rarely seen that prayers are offered at the grave of the buried person.

Anahtar Kelimeler

Ḥadith , Fiqh , Funeral Prayer , Funeral Prayer in Absentia , Grave , al-Najāshī.

Gıyâbî Cenaze Namazının Hükmü ile İlgili İhtilaflar ve Değerlendirmesi

Öz

Cemaatin huzurunda bulunmayan (gâib) bir cenaze için namaz kılmanın hükmü konusunda mezhepler arasında ihtilaf vardır. Defnedilmiş bir meyyit için kabri başında namaz kılmak da, gözle görülmeyen bir cenazeyle alakalı olduğundan bu meseleye dâhil edilmiştir. Dört mezhep içinde Şâfiîlerle Hanbelîler bu uygulamalara cevaz verirken Mâlikîlerle Hanefîler mekruh addetmişlerdir. İlginçtir ki bütün bu mezheplerin konu hakkında başvurduğu veriler hemen hemen aynıdır. Bunların başında Allah resulünün Habeşistan’da vefat eden Necâşî Ashame (ö. 9/630) için Medine’de ve ashabıyla birlikte gıyâbî cenaze namazı kıldığından bahseden rivayetler yer alır. Diğer bazı hadislere göre Hz. Peygamber Tebük’te iken Medine’de vefat eden Muâviye b. Muâviye (ö. 9/630) için ve ayrıca Mûte’de (8/629) şehit olan iki sahâbî adına gıyâbî cenaze namazı kılmıştır. Bunlar dışında kendisine haber verilmeden defnedilen bazı kimselerin ve ayrıca Uhud’da (3/625) şehit düşen sahâbenin kabirleri başında namaz kıldığına dair nakiller de vardır. Ancak bu hadislerden bazıları zayıftır. Sahih olanların lafız ve muhtevaları ise yoruma müsait görünmektedir. Sıhhat açısından hüküm bina edilmeye elverişli olan rivayetlerin tamamı, birbiriyle çelişmeyecek şekilde yorumlandığında gıyâbî cenaze namazı kılınması uygulamasının Hz. Peygamber tarafından sadece Necâşî için tatbik edildiği, onun ve ashabının ilerleyen süreçte bunu tekrarlamadığı söylenebilir. Dolayısıyla gıyâbî cenaze namazı kılınması Necâşî’ye hastır, denilebilir. Defnedilmiş kişiler için kabirleri başında cenaze namazı kılma uygulaması ise hem Hz. Peygamber hem de sahâbîler tarafından müteaddit defalar uygulanmıştır ve dolayısıyla genel geçer bir hükme dayanak yapılmaya müsait görünmektedir. Buna karşın İslam dünyasında başvurulan uygulama gıyâbî cenaze namazı olup defnedilmiş kişi için kabri başında namaz kılındığı neredeyse hiç görülmez.

Anahtar Kelimeler

Hadis , Fıkıh , Cenaze Namazı , Gıyâbî Cenaze Namazı , Kabir , Necâşî.

Kaynakça

• Abdürrezzâk es-Sanʿânî. el-Muṣannef. 11 Cilt. thk. Habîburrahman el-Aʿzamî. Hindistan: el-Meclisü’l-İlmî, 1403.
• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Ali el-Kārî. Mirḳātü’l-mefâtîḥ Şerḥu Mişkâti’l-Meṣâbîḥ. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1422/2002.
• Ayhan, Mehmet. “Necâşî Rivâyetleri Bağlamında Gıyâbî Cenaze Namazı ile İlgili Tartışmalar”. İslâmî İlimler Dergisi 13/2 (2018), 239-264.
• Aynî, Bedreddin. ʿUmdetü’l-ḳārî şerḥu Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. 12 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Aynî, Bedreddin. Nüḫabü’l-efkâr fî tenḳīḥi Mebâni’l-aḫbâr fî şerḥi Meʿâni’l-âs̱âr. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim. 19 Cilt. Katar: Vizâratü’l-Evkāf, 1429/2008.
• Begavî, Ebü’l-Kāsım. Muʿcemu’s-ṣaḥâbe. thk. Muhammed el-Emîn b. Muhammed. 5 Cilt. Kuveyt: Mektebetü Dâru’l-Beyân, 1421/2000.
• Beyhakī, Ahmed b. el-Hüseyin. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkādir Atâ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Beyhakī, Ahmed b. el-Hüseyin. Delâʾilü’n-nübüvve. thk. Abdülmuʿtî Kalʿacî. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1408/1988.
• Beyhakī, Ahmed b. el-Hüseyin. el-Ḫilâfiyyât beyne’ş-Şâfiʿî ve Ebî Ḥanîfe. thk. Mahmûd b. Abdilfettâh Ebû Şezâ. 8 Cilt. Kahire: er-Ravda, 1436/2015.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. et-Târîḫu’l-kebîr. thk. Muhammed Abdülmüîd Hân. 8 Cilt. Haydarabad: Dâiratü’l-Meârifi’l-Osmâniyye, ts.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. Ṣaḥîḥ. thk. Mustafa Dîb el-Bugā. 7 Cilt. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr – Dâru’l-Yemâme, 1414/1993.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn. Nihâyetü’l-maṭlab fî dirâyeti’l-meẕheb. thk. Abdülazîm Mahmûd ed-Dîb. 20 Cilt. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 1428/2007.
• Çiftçi, Muhammed Hüsnü. Hanefî Mezhebinde Buhârî Rivayetlerine Ters Düşen Hükümlerin Tahlili (Namaz Örneği). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Dârekutnî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1424/2004.
• Demîrî, Ebü‘l-Bekā Muhammed. en-Necmü’l-vehhâc fî şerḥi’l-Minhâc. 10 Cilt. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 1425/2004.
• Ebû Dâvud es-Sicistânî. Sünen. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Ebû Nuaym el-İsfahânî. Maʿrifetü’s-ṣaḥâbe. thk. Âdil b. Yûsuf el-Azâzî. 7 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1419/1998.
• Ebû Yaʿlâ el-Ferrâ. et-Taʿlîḳu’l-kebîr fi’l-mesâʾili’l-ḫilâfiyye beyne’l-eʾimme. thk. Muhammed b. Fehd. 4 Cilt. Dımaşk: Dâru’n-Nevâdir, 1435/2014.
• Ebû Yaʿlâ el-Mevsılî. el-Müsned. thk. Hüseyin Süleym Esed. 13 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1404/1984.
• Ferrâ el-Begavî. Şerḥu’s-sünne. thk. Şuayb el-Arnaût - Muhammed Züheyr eş-Şâvîş. 15 Cilt. Dımaşk: el-Mektebü’l-İslâmî, 1403/1983.
• Hâkim en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ʿale’ṣ-ṣaḥîḥayn. thk. Mustafa Abdülkādir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1990.
• Halebî, Burhâneddin. es-Sîretü’l-Ḥalebiyye. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1400.
• Hallâl, Ebû Muhammed Hasan b. Muhammed el-Bağdâdî. Min feḍâʾili sûreti’l-İḫlâṣ vemâ li ḳāriʾihâ. thk. Muhammed b. Rızk b. Tarhûnî. Kahire: Mektebetü Lîne, 1412.
• İbn Abdülber en-Nemerî. el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-aṣḥâb. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1412/1992.
• İbn Abdülber en-Nemerî. et-Temhîd limâ fi’l-Muvaṭṭaʾi mine’l-meʿânî ve’l-esânîd. thk. Mustafa b. Ahmed el-Alevî - Muhammed Abdülkebîr el-Bekrî. 24 Cilt. Mağrib: Vizâratü Umûmi’l-Evkāf, 1387.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kāsım. Muʿcemu’ş-şuyûḫ. thk. Vefâ Takiyyüddîn. 3 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Beşâir, 1421/2000.
• İbn Battâl el-Kurtubî. Şerḥu’l-Câmiʿi’ṣ-ṣahîḥ. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim. 10 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1423/2003.
• İbn Dakīkulʿîd. İḥkâmü’l-aḥkâm şerḥu ʿUmdeti’l-aḥkâm. thk. Mustafa Şeyh Mustafa - Müddes-sir Sündüs. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1426/2005.
• İbn Ebû Hâtim. el-Cerḥ ve’t-taʿdîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1271/1952.
• İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekir. el-Muṣannef. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
• İbn Hacer el-Askalânî. Fetḥü’l-bârî şerḥu Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1397.
• İbn Hacer el-Askalânî. Tehẕîbü’t-Tehẕîb. 12 Cilt. Hindistan: Matbaatu Dâirati’l-Meârif, 1326.
• İbn Hacer el-Askalânî. el-İṣâbe fî temyîzi’s-ṣaḥâbe. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavvaz. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• İbn Hazm. el-Muḥallâ bi’l-âs̱âr. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Hibbân. Ṣaḥîḥu İbn Ḥibbân bi-tertîbi İbn Balabân. thk. Şuayb el-Arnaût. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1414/1993.
• İbn Hibbân. el-Mecrûḥîn mine’l-muḥaddis̱în ve’ḍ-ḍuʿafâʾ ve’l-metrûkîn. 3 Cilt. thk. Mahmûd İbrahim Zâyed. Haleb: Dâru’l-Vaʿy, 1396.
• İbn Hişâm. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Tâhâ Abdürraûf Sa‘d. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1411.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn. el-Kâfî fî fıḳhi’l-İmâmi’l-mübeccel Aḥmed b. Ḥanbel. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn. el-Muġnî. nşr. Tâhâ ez-Zeynî vd. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kahire, 1388/1968.
• İbn Mâce. Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 5 Cilt. y.y.: Dâru’r-Risâleti’l-âlemiyye, 1430/2009.
• İbn Rüşd. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muḳteṣid. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1425/2004.
• İbn Saʿd. eṭ-Ṭabaḳâtü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkādir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1990.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed. el-Fetâvâ el-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkādir Atâ - Mustafa Abdülkādir Atâ. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1408/1987.
• İbnü’d-Dureys, Ebû Abdillah Muhammed b. Eyyûb. Feḍâʾilu’l-Ḳurʾân. thk. Ğâzve Büdeyr. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1408/1987.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekir. el-Ḳabes fî şerḥi Muvaṭṭaʾi Mâlik b. Enes. thk. Muhammed Abdullah Veledü Kerîm. 3 Cilt. Mağrib: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1992.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekir. el-Mesâlik fî şerḥi Muvaṭṭaʾi Mâlik. thk. Muhammed b. el-Hüseyin es-Süleymânî, Âişe bnt el-Hüseyin es-Süleymânî. 8 Cilt. Mağrib: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1428/2007.
• İbnü’l-Mülakkın. et-Tavḍîḥ fî şerḥi’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Heyet. 36 Cilt. Dımaşk: Dâru’n-Nevâdir, 1429/2008.
• Mâlik b. Enes. el-Muvaṭṭaʾ (Şeybânî rivayeti). thk. Abdülvehhâb Abdüllatîf. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• İzzüddîn es-Sülemî, Abdülazîz b. Abdisselâm. el-Ġāye fî iḫtiṣâri’n-Nihâye. thk. İyâd Hâlid et-Tabbâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’n-Nevâdir, 1437/2016.
• Kādî İyâz. İkmâlü’l-muʿlim bi fevâʾidi Müslim. thk. Yahya İsmail. 8 Cilt. Mısır: Dâru’l-Vefâ, 1419/1998.
• Kâsânî. Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1406/1986.
• Keşmîrî, Enver Şâh. el-ʿUrfu’ş-şeẕî şerḥu Süneni’t-Tirmiẕî. Beyrut: Dâru’t-Türâsi’l-Arabî, 1425/2004.
• Kirmânî, Şemseddin. el-Kevâkibu’d-derârî fî şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1401/1981.
• Kudûrî. et-Tecrîd. thk. Muhammed Ahmed Sirâc - Ali Cumʿa Muhammed. 12 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1427/2006.
• Kurtubî, Ahmed b. Ömer. İḫtiṣâru Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Rıfʿat Fevzî Abdülmuttalib. 5 Cilt. Dımaşk: Dâru’n-Nevâdir, 1435/2014.
• Leknevî. et-Taʿlîḳu’l-mümecced ʿalâ Muvaṭṭaʾi’l-İmâm Muḥammed. thk. Takiyyüddîn en-Nedvî. 3 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1426/2005.
• Mâverdî. Aʿlâmü’n-nübüvve. thk. Muhammed el-Mutasım-billâh el-Bağdâdî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1987.
• Mâzerî. el-Muʿlim bi-fevâʾidi Müslim. thk. Muhammed eş-Şâzelî en-Neyfer. 3 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunûsiyye, 1988-1991.
• Merdâvî, Ali b. Süleyman. el-İnṣâf fî maʿrifeti’r-râciḥ mine’l-ḫilâf ʿalâ meẕhebi’l-İmâmi’l-mübeccel Aḥmed b. Ḥanbel. 12 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Molla Gûrânî. el-Kevs̱erü’l-cârî ilâ riyâḍi eḥâdîs̱i’l-Buḫârî. thk. Ahmed Azv İnâyet. 11 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1429/2008.
• Mübârekpûrî. Tuḥfetü’l-aḥveẕî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Müslim b. Haccâc. Ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuâd Abdülbakī. 5 Cilt. Kahire: Matbaatü İsa el-Bâbî el-Halebî ve Şürakâhu, 1374/1955.
• Nesâî. Sünen. thk. Muhammed Naîm el-Araksûsî – Muhammed Enes Mustafa. 9 Cilt. y.y.: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1439/2018.
• Nevevî. el-Minhâc Şerḥu Saḥîḥi Müslim b. el-Ḥaccâc. 18 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1392.
• Nevevî. el-Mecmûʿ şerḥu’l-Müheẕẕeb. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Râfiî, Abdülkerîm b. Muhammed. Fetḥu’l-ʿazîz fî Şerḥi’l-Vecîz. thk. Âdil Ahmed Abdül-mevcûd - Ali Muhammed Muavvaz. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Rûyânî, Abdülvâhid b. İsmâîl. Baḥrü’l-meẕheb fî fürûʿı meẕhebi’l-İmâm eş-Şâfiʿî. thk. Târık Fethî es-Seyyid. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Serahsî, Şemsüleimme. el-Mebsûṭ. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1414/1993.
• Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1410/1990.
• Şener, Mehmet. “Cenaze”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/354-357. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Şevkânî. Neylü’l-evṭâr şerḥu Münteḳa’l-aḫbâr. 9 Cilt. Yemen: İdâretü’t-Tıbâati’l-Münîriyye, ts.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasan. el-Ḥücce. thk. Mehdî Hasan el-Geylânî. 4 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1403.
• Şirbînî, Hatîb. Muġni’l-muḥtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâẓi’l-Minhâc. nşr. Ali Muhammed Muavvaz - Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• Taberânî. el-Muʿcemu’l-kebîr. 25 Cilt. thk. Hamdî b. Abdülmecîd es-Selefî. Kahire: Mektebe-tü İbn Teymiyye, 1415/199.
• Taberânî. el-Muʿcemu’l-evsaṭ. thk. Târık b. İvazullah - Abdülmuhsin b. İbrahim. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Haremeyn, 1415.
• Taberî, Muhammed b Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan te’vîli âyi’l-Ḳurʾân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Mısır: Dâru Hecer, 1422/2001.
• Tahâvî. Şerḥu müşkili’l-âs̱âr. thk. Şuayb el-Arnaût. 15 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408/1987.
• Tahâvî. Şerḥu meʿâni’l-âs̱âr. thk. Muhammed Zührî en-Neccâr - Muhammed Seyyid Câdul-hakk. 5 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1414/1994.
• Tahâvî. Muḫtaṣaru İḫtilâfi’l-ʿulemâʾ. thk. Abdullah Nezîr Ahmed. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1417.
• Tayâlisî, Ebû Dâvud. el-Müsned. thk. Muhammed Abdülmuhsin et-Türkî. 4 Cilt. Mısır: Dâru Hecer, 1419/1999.
• Tehânevî. İʿlâʾü’s-sünen. 22 Cilt. Karaçi: İdâretü’l-Kur’ân ve’l-Ulûmi’l-İslâmiyye, 1415.
• Tirmizî. el-Câmiʿu’l-kebîr [Sünen]. thk. Beşşâr Avvâd Maʿrûf 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1996.
• Ukaylî. eḍ-Ḍuʿafâʾü’l-kebîr. thk. Abdülmutî Emîn Kalʿacî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Mektebeti’l-İlmiyye, 1404/1984.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ahmed. Esbâbü’n-nüzûl. Kahire: Müessesetü’l-Halebî, 1968.
• Vâkıdî. Kitâbü’l-Meġāzî. thk. Marsden Jons. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Aʿlemî, 1989/1409.
• Zehebî. Târîḫu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-aʿlâm. thk. Beşşâr Avvâd Marûf. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğârbi’l-İslâmî, 2003.
• Zehebî. Mîzânu’l-iʿtidâl fî naḳdi’r-ricâl. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1382/1963.