Ekolojik Kimliğin Toplumsal İnşası Üzerine Bir Alan Araştırması

Yıl 2025, Cilt: 34 Sayı: 1, 149 - 181, 27.06.2025

Gizem Yakışır , Vejdi Bilgin

https://doi.org/10.51447/uluid.1649144

Öz

Toplumsal hareketler içerisinde önemli bir yeri olan çevre hareketi, 1980’ler itibariyle ülkemizde dernek, vakıf, kooperatif gibi sivil toplum örgütleri aracılığıyla görünürlük kazanmış, toplumsal hayatta çevresel farkındalığın gelişimine katkı sağlamıştır. Çevre hareketinin içerisinde zamanla farklı yaklaşımlar ortaya çıkmış, her biri kendi felsefesini ve yaşam biçimini oluşturmuştur. Bu yaklaşımların başında Derin Ekoloji, Toplumsal Ekoloji ve Permakültür gelmektedir. Bütüncül bir doğa anlayışına sahip olan bu yaklaşımların çevre-insan ikiliğini aşan ekoloji kavramını kullanmalarıyla birlikte ekoloji hareketi adlandırması öne çıkmıştır. Mevcut ekoloji yaklaşımlarına göre günümüzde etkisini hissettiren ekolojik krizin aşılabilmesi için yeni bir toplumsallık gereklidir. Bu nedenle endüstrileşmeyle birlikte kendisini doğadan ayrı bir yere konumlandıran insanın tekrar doğa ile uyumlu bir düşünce ve yaşam biçimine sahip olması gerektiği savunulmaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik araştırma benimsenmiş, yapılandırmacı yaklaşımla bir dünya görüşünün inşa süreci analiz edilmiştir. Araştırma verileri, çeşitli çevre kuruluşları aracılığıyla iletişim kurulan kişiler ile yapılan mülakatlar neticesinde elde edilmiştir. Araştırmada katılımcıların ekolojik yaşam biçimini benimserken nasıl bir süreçten geçtikleri ve bireysel kimliklerinin nasıl şekillendiği anlaşılmaya çalışılmıştır. Araştırmanın sonucunda ekolojik farkındalığın ve kimliklenme sürecinin bireysel tercihler, toplumsal olaylar ve rol modeller aracılığıyla şekillendiği tespit edilmiştir. Katılımcıların ekoloji hareketindeki ekolleri isim olarak öne çıkarmadıkları ancak bu ekollerin savundukları düşünceleri benimsedikleri anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi , Ekolojik Yaşam , Ekolojizm , Derin Ekoloji , Toplumsal Ekoloji , Permakültür

Etik Beyan

Bursa Uludağ Üniversitesi Araştırma ve Yayın Etik Kurulları'nın 23 Haziran 2023 tarihli, 2023-06 sayılı oturumunda etik kurul onayı alınmıştır. Çalışma tarafımca yürütülmüştür.

A Field Study on the Social Construction of Ecological Identity

Öz

The environmental movement, which has an important place in social movements, has gained visibility in our country since the 1980s through non-governmental organizations such as associations, foundations, and cooperatives, and has contributed to the development of environmental awareness in social life. Different approaches have emerged within the environmental movement over time, each of which has created its philosophy and way of life. Deep Ecology, Social Ecology, and Permaculture are at the forefront of these approaches. With these approaches, which have a holistic understanding of nature, using the concept of ecology that transcends the environment-human duality, the ecology movement has come to the fore. According to existing ecological approaches, a new sociality is necessary to overcome the ecological crisis that is making itself felt today. For this reason, it is argued that human beings, who have positioned themselves separately from nature with industrialization, should have a way of thinking and living in harmony with nature again. Phenomenological research, one of the qualitative research methods, was adopted in the study, and the construction process of a worldview was analyzed with a constructivist approach. The research data were obtained through interviews with people contacted through various environmental organizations. In the research, it was made to understand what kind of process the participants went through while adopting an ecological lifestyle and how their identities were shaped. As a result of the research, it was determined that the process of ecological awareness and identification is shaped by individual preferences, social events, and role models. It was understood that the participants did not highlight the schools in the ecology movement by name, but adopted the ideas advocated by these schools.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion , Ecological Life , Ecologism , Deep Ecology , Social Ecology , Permaculture

Kaynakça

• Aksakal, Hasan. Dünyayı Yeniden Büyülemek: Avrupa Romantizminden Portreler. İstanbul: Beyoğlu Kitabevi, 2021.
• Alpagut, Berna. “İnsan Ekolojisi”. Çevre Üzerine. 26-29. Ankara: Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını, 1991.
• Aydın, Üzeyir – Güreşçi, Gülçin. Makro Gelişme Dinamiklerinin Mikro Temelleri. Kütahya: Academia Yayınevi, 2018.
• Bauman, Zygmunt. Kimlik. çev. Mesut Hazır. Ankara: Heretik Yayıncılık, 3. Basım, 2019.
• Bauman, Zygmunt – Raud, Rein. Benlik Pratikleri. çev. Mehmet Ekinci. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2018.
• Berger, Peter L. – Luckmann, Thomas. Gerçekliğin Sosyal İnşâsı: Bir Bilgi Sosyolojisi İncelemesi. çev. Vefa Saygın Öğütle. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2008.
• Bookchin, Murray. Ekolojik Bir Topluma Doğru. çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Sümer Yayıncılık, 2017.
• Bookchin, Murray. İnsanlığı Yeniden Büyülemek: Anti-hümanizme, Mizantropiye, Mistisizme ve İlkelciliğe Karşı İnsan Ruhunun Savunusu. çev. Gökhan Demir - Dünya Ahtem Öztogay. İstanbul: Sümer Yayıncılık, 2018.
• Bookchin, Murray. Kıtlık Sonrası Anarşizm. çev. Umut Kocagöz. İstanbul: Sümer Yayıncılık, 2021.
• Bookchin, Murray. Toplumsal Ekolojinin Felsefesi: Diyalektik Doğalcılık Üzerine. çev. Rahmi G. Öğdül. İstanbul: Sümer Yayıncılık, 2. Basım, 2017.
• Bookchin, Murray. Toplumu Yeniden Kurmak. çev. Kaya Şahin. İstanbul: Sümer Yayıncılık, 2. Basım, 2013.
• Bookchin, Murray. “Yoketme Gücü Yaratma Gücü”. çev. Ümit Altuğ. Birikim 57-58 (Ocak-Şubat 1994), 48-58.
• BEYDD, Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği. “Atalık Tohumlar İçin Yetiştirici Rehberi”. Erişim 27 Şubat 2025. https://www.bugday.org/blog/wp-content/uploads/2021/04/AtalikTohumlar.pdf
• BEYDD, Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği. “Türeticinin El Rehberi”. Erişim 27 Şubat 2025. https://www.bugday.org/blog/wp-content/uploads/2021/03/turetici_rehberi.pdf
• Capra, Fritjof. Batı Düşüncesinde Dönüm Noktası. çev. Mustafa Armağan. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Basım, 1992.
• Capra, Fritjof. Fiziğin Tao’su. çev. Kaan H. Ökten. İstanbul: Arıtan Yayınevi, 1991.
• Castells, Manuel. Kimliğin Gücü. çev. Ebru Kılıç. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2. Basım, 2008.
• Castells, Manuel. The Power of Identity. Oxford: Wiley-Blackwell, 2010.
• Colb, Sherry F.. Vegan Olmak İçin Bahaneler. çev. Nilgün Engin. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi, 2020.
• Connolly, William E.. Kimlik ve Farklılık: Siyasetin Açmazlarına Dair Demokratik Çözüm Önerileri. çev. Fermâ Lekesizalın. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2. Basım, 2020.
• Creswell, John W.. Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. çev. Selçuk Beşir Demir. Ankara: Eğiten Kitap, 2. Basım, 2016.
• Çetinkaya, Y. Doğan. “Tarih ve Kuram Arasında Toplumsal Hareketler”. Toplumsal Hareketler: Tarih, Teori ve Deneyim. ed. Y. Doğan Çetinkaya. 15-64. İstanbul: İletişim Yayınları, 5. Basım, 2021.
• Demir, Ayşe Bilge. “Murray Bookchin’de Toplumsal Ekoloji ve Toplumsal Dönüşüm”. Dört Öge 18 (2020), 97-111.
• Dobson, Andrew. Ekolojizm. çev. Cengiz Yücel. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi, 2016.
• Egerton, Frank N. “History of Ecological Sciences, Part 47: Ernst Haeckel’s Ecology”. The Bulletin of the Ecological Society of America 94/3 (Temmuz 2013), 222-244.
• Eryılmaz, Çağrı. Toplumsal Ekoloji Kuramının Sosyolojik Analizi. Ankara: Anı Yayıncılık, 2022.
• Giddens, Anthony. Modernite ve Bireysel Kimlik. çev. Ümit Tatlıcan. İstanbul: Say Yayınları, 3. Basım, 2019.
• “Gary Snyder”. Britannica (Erişim 26 Şubat 2025). https://www.britannica.com/biography/Gary-Snyder
• Hanh, Thich Nhat. Bizim Dünyamız. çev. Demet Tığın Hakman. İstanbul: Sinek Sekiz Yayınevi, 3. Basım, 2021.
• Hemenway, Toby. Permakültür Şehirde. çev. Almıla Çiftçi. İstabul: Yeni İnsan Yayınevi, 2018.
• Jenkins, Richard. Sosyal Kimlik. çev. Gül Bostancı. İstanbul: Everest Yayınları, 2016.
• Johnson, Bea. Sıfır Atık Ev. çev. Özgür Kocaefe. İstanbul: Sinek Sekiz Yayınevi, 5. Basım, 2021.
• Kılıç, Selim. – Tok, Nafiz. “Çevrecilikte Yeni Bir Kimlik: Ekolojizm”. Akademik İncelemeler Dergisi 8/12 (2013), 223-250.
• Kılıç, Türker. Yeni Bilim: Bağlantısallık Yeni Kültür: Yaşamdaşlık. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2. Basım, 2021.
• Kirman, Mehmet Ali. Din Sosyolojisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2. Basım, 2011.
• Magdoff, Fred – Williams, Chris. Ekolojik Bir Toplum Yaratmak: Devrimci Bir Dönüşüme Doğru. çev. Meral Üst. Ankara: Efil Yayınevi, 2021.
• Mollison, Bill. Permakültüre Giriş. çev. Egemen Özkan. İstanbul: Sinek Sekiz Yayınevi, 2. Basım, 2012.
• Najafidashtape, Arash – Hamamcıoğlu, Cenk. “Sorumlu Üretim ve Tüketim Bağlamında Permakültür ve Kentsel Açık ve Yeşil Alan İlişkisi”. Mimarlık Bilimleri ve Uygulama Dergisi 3/1 (2018), 1-17.
• OpenAirPhilosophy. “The Deep Ecology Movement: Some Philosophical Aspects”. Erişim 10 Nisan 2024. https://openairphilosophy.org/wp-content/uploads/2019/02/OAP_Naess_Deep_Ecology_Movement.pdf
• OpenAirPhilosophy. “The Shallow and the Deep, Long-Range Ecology Movement A Sum-mary”. Erişim 10 Nisan 2024. https://openairphilosophy.org/wp-content/uploads/2018/11/OAP_Naess_Shallow_and_the_Deep.pdf
• Öztürk, Özkan. “Çevrecilik Söylemleri ve Türkiye’deki Çevre Hareketlerinin Seyri”. Journal of History Culture and Art Research 6/2 (Nisan 2017), 441-456.
• Parlak, N. Nihan. Ekolojik Peyzaj Tasarımı ve Permakültür Yaklaşımı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Porta, Donatella Della – Diani, Mario. Toplumsal Hareketler. çev. Pelin Çakır vd. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2020.
• Shiva, Vandana – Mies, Maria. Ekofeminizm. çev. İlknur Urkun Kelso. İstanbul: Sinek Sekiz Yayınevi, 2. Basım, 2019.
• Şahin, Ümit. “Yeşil Düşünce”. Yeşil ve Siyaset: Siyasal Ekoloji Üzerine Yazılar. ed. Orçun İmga - Hakan Olgun. 11-60. Ankara: Liberte Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Tamkoç, Günseli. “Derin Ekolojinin Genel Çizgileri”. Birikim 57-58 (Ocak-Şubat 1994), 87-91.
• Taylor, Bron. Dark Green Religion: Nature Spirituality and The Planetary Future. Berkeley: University of California Press, 2010.
• The Vegan Society, “Definition of Veganism”. Erişim 27 Şubat 2025. https://www.vegansociety.com/go-vegan/definition-veganism
• Thoreau, Henry David. Walden. çev. Aykut Örküp. İstanbul: Zeplin Kitap, 7. Basım, 2019.
• Tont, Sargun A. Sulak Bir Gezegenden Öyküler. Ankara: TÜBİTAK, 7. Basım, 2001.
• Touraine, Alain. Modernliğin Eleştirisi. çev. Hülya Tufan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 4. Basım, 2002.
• Touraine, Alain. “Toplumdan Toplumsal Harekete”. Yeni Sosyal Hareketler. ed. Kenan Çayır. 35-52. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2016.
• Utku Konca, Yeliz. Veganlık ve Kendini Bulma Sanatı. İstanbul: Literatür Hayat, 2024.
• Ünal, Feyzullah. “Toplumsal Ekoloji”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 26 (Nisan 2010), 114-123.
• Varol, Sibel Fügan. Temsil İdeoloji Kimlik. İstanbul: Varlık Yayınları, 2016.