Reincarnation (Tanāsukh) According to Islam: Comparative, Historical and Contemporary Analyses

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 127 - 162, 31.07.2018

Mehmet Bulğen

https://doi.org/10.5281/zenodo.1488657

Öz

This study has three parts. In the first part I am going to make a comparison between belief in the Hereafter in Islam and belief in reincarnation in Indian religions in terms of their respective views of about God and the universe. In the second part, I am going to discuss the group associated with belief in the migration of the soul (tanāsukh) and the reaction they received from Muslim thinkers through Islamic history. In the third part, I am going to deal with the idea of reincarnation as the modern version of the idea of the migration of the soul. In this context, I am going to discuss various claims of groups or organizations defending the idea of reincarnation. Among these claims, one may include the following: reincarnation is scientifically verified, belief in reincarnation solves the problem of evil, and reincarnation is supported by sacred books including the Qur’an. My overall purpose is to show that the religion and thought systems reveal their doctrines of immortality within the integral framework of their ontology, epistemology and universe models. In this regard, I will conclude by noting that the belief in reincarnation is not only compatible with the Islam's belief in hereafter but also Islamic teachings concerning God, the universe, and man.

Anahtar Kelimeler

Islam, Reincarnation, Immortality, Kalām, Tanāsukh, Hereafter, Salvation, Immortality

İslam Dini Açısından Reenkarnasyon (Tenâsüh): Tarihi ve Günümüz Açısından Bir Karşılaştırma

Öz

Üç bölümden oluşan bu çalışmanın birinci bölümünde İslam dini ile Hint kıtası dinleri arasında Tanrı, evren, insan tasavvurları ve ölümsüzlük doktrinleri ekseninde genel bir karşılaştırma yapılacak, böylelikle tenâsüh ve âhiret inancının ait olduğu dinî gelenek içindeki yeri gösterilmeye çalışılacaktır. İkinci bölümde İslam düşünce tarihinde tenâsüh inancıyla ilişkilendirilen gruplar ve bunlara gösterilen tepkiler ortaya koyulacaktır. Üçüncü bölümde ise kadîm tenâsüh inancının günümüzdeki şekli olan reenkarnasyon düşüncesi ele alınacak; bu bağlamda ülkemizde çeşitli dernek ve vakıflar vasıtasıyla faaliyetlerini yürüten ruhçu akımların, reenkarnasyonun bilimsel olarak kanıtlandığı, kötülük problemine çözüm getirdiği ve başta Kur’ân olmak üzere ilâhî dinlerin kutsal kitaplarının da bu inancı desteklediği gibi iddiaları değerlendirilecektir. Makalenin genel amacı ise din ve düşünce sistemlerinin ölümsüzlük doktrinlerini varlık anlayışları, dünya görüşleri ve bilgi nazariyeleriyle bütünleşik bir sistem dâhilinde ortaya koydukları, bu doğrultuda reenkarnasyon inancının da İslam dininin en temelde Tanrı, evren ve insan tasavvuruyla uyuşmadığını ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, İslam, Tenâsüh, Reenkarnasyon, Âhiret İnancı, Ölümsüzlük

Kaynakça

• Adam, Baki. Yahudilik ve Hristiyanlık Açısından Diğer Dinler=Other Religions from the Perspective of Christianity and Judaism. Istanbul: Pınar Publications, 2002.
• Ahluwalia, Libby. Understanding Philosophy of Religion. United Kingdom: Folens Limited, 2008.
• al-Baghdādī, ʿAbd al-Qāhir. al-Farq bayna l-firaq. Ed. Muḥammad Muḥyī al-Dīn ʿAbd al-Ḥamīd. Beirut: al-Maktaba al-ʿAṣriyya, 1993.
• Albrecht, Mark. Reincarnation: A Christian Critique of a New Age Doctrine. Illinois: Inter Varsity Press, 1982.
• Arıkdal, Ergün. Ansiklopedik Metapsişik Terimler Sözlüğü=Dictionary of Encyclopaedic Metaphysical Terms. Istanbul: RMY, 1971.
• Ash'arī, Abū l-Hasan. Maqālāt al-Islāmiyyīn wa-ikhtilāf al-muṣallīn. Ed. Muḥammad Muḥyi al-Dīn ʿAbd al-Ḥamīd. Beirut: al-Maktabah alʿAṣriyyah, 1995.
• Aşkar, Mustafa. “Reenkarnasyon (Tenâsüh) Meselesi ve Mutasavvıfların Bu Konuya Bakışlarının Değerlendirilmesi=Evaluation of The Issue of Reincarnation and Outlooks of Mutasawwifûn on It”. Tasavvuf 3 (2000): 85-100.
• Aster, Ernsts Von. İlk Çağ ve Orta Çağ Felsefe Tarihi=History of Antiquity and Mediaeval Philosophy. Istanbul: İm Publications, 2000.
• Ateş, Süleyman. “Reenkarnasyon (Yeniden Bedenlenme)=Reincarnation”. Kur’ân Mesajı=Messeage of Qur’ān 2/13-14-15 (1999): 107-108.
• Axel, Michaels. Hinduism, Past and Present. Princeton: Princeton University Press, 2004.
• Aydın, Mahmut. “Paradigmanın Yeni Adı: Dinsel Çoğulculuk=New Title of Paradigm: Religious Pluralism”. Hristiyan, Yahudi ve Müslüman Perspektifinden Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları=Religious Pluralism and Absoluteness Claims from the Christian, Jewish and Muslim Perspective. Ed. Mahmut Aydın. Ankara: Ankara Okulu Publications, 2005.
• Aydın, Mehmet S. Din Felsefesi=Philosophy of Religion. Izmir: İİFVY, 2001.
• Baloğlu, A Bülent. İslâm’a Göre Tekrar Doğuş=Rebirth According to Islam. Ankara: Kitabiyat Publications, 2001.
• Barbour, Ian G. When Science Meets Religion. New York: HarperCollins Publishers, Inc., 2000.
• Bekir Topaloğlu. Kelâm Araştırmaları Üzerine Düşünceler=Thoughts on the Kalām Researches. Istanbul: İFAV, 2004.
• Bekiryazıcı, Eyüp. “Bazı İslâm Filozoflarının Tenâsüh Meselesine Yaklaşımları=Approaches of Some Islamic Philosophers to the Issue of Reincarnation”. Marife 8/1 (2008): 205-219.
• Bilmen, Ömer Nasûhi. Muvazzah İlm-i Kelâm=Annotated Science of Kalâm. Istanbul: Enes Kitabevi, 2000.
• Bīrūnī, Abū Rayḥān, Tahqīq mā li’l-Hind. Ed. A. Safā. Beirut: Ālam al-kutub 1983.
• Brandon, S G F. Man and His Destiny in the World’s Religions. Manchester: Manchester University Press, 1963.
• Bremmer, Jan. “Life after Death”. Gale Encyclopaedia Science Religion. Ed. J. Wentzel Vrede van Huyssteen. 1: 517-522. New York: Thomson Gale, 2003.
• Brodd, J – Gregory L. World Religions: A Voyage of Discovery. Canada: Saint Mary's Press, 2009.
• Brown, Stuart C. Philosophy of Religion: An Introduction with Readings. London: Routledge, 2001.
• Bulğen, Mehmet. “İslâm Dini Açısından Tenâsüh ve Reenkarnasyon=Tanāsukh and Reincarnation According to Islam”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi=Journal of Marmara University Theology Faculty 40 (2011/1): 63-92.
• Bulğen, Mehmet. “Kelâm İlminin Kozmolojik Boyutları ve Günümüz Kozmolojisi= Cosmological Dimensions of Science of Kalam and Today’s Cosmology”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi=Journal of Marmara University Theology Faculty 39 (2010/2): 49-80.
• Bulğen, Mehmet. Reenkarnasyonla İlişkilendirilen Ayetlerin Değerlendirilmesi=Evaluation of the Qur’anic Verses Linked to the Reicarnation, Unpublished Post-Graduate Thesis, Marmara University, 2005.
• Burke, T Patrick. The Major Religions: An Introduction with Text. United Kingdom: Wiley-Blackwell, 2004.
• Çaycı, Sâdi. Ruhçuluğa Göre Kur’ân Öğretisi=The Qur’anic Doctrine to the Spiritualism. Istanbul: RMY, 1995.
• Çelebi, İlyas. “Kur’ân ve Sünnetin Okültizme Bakışı=Occultism in the Eye of the Qur’ān and Sunnah”. Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları-V. Istanbul: Ensar Neşriyat, 2003.
• Çelebi, İlyas. İslâm İnancında Gayp Problemi=The Problem of Invisibility (Ghayb) in Islamic Belief. Istanbul: İFAV, 1996.
• Cem Çobanlı, Reenkarnasyon=Reincarnation, Dharma Publications, Istanbul 2001.
• Coward, Harold. Life after Death in World Religions. New York: Orbis Books 1997.
• Dalkılıç, Mehmet. İslâm Mezheplerinde Ruh=The Soul in Islamic Sects. Istanbul: İz Publications, 2004.
• De Vaux, B Carra, “Tenâsüh=Tanāsukh ”. İslam Ansiklopedisi. 12:158-159. Istanbul: 1979.
• Demirci, Kürşat. “Dünya Dinlerinde Tenâsüh İnancı=Belief of Reincarnation in World Religions”. İzlenim 9 (Eylül 1993): 6.
• Demirci, Kürşat. “Tanāsukh”, İslâm’da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi=Encyclopaedia of Belief, Worship and Daily Life in Islam. 4: 333. Istanbul: İFAV,1997.
• Demirci, Kürşat. Yahudilik ve Dinî Çoğulculuk=Judaism and Religious Pluralism. Istanbul: Ayışığı Kitapları 2000.
• Doniger, Wendy. Karma and Rebirth in Classical Indian Traditions. California: University of California Press, 1980.
• Ducasse, J. A Critical Examination of the Belief in a Life after Death. USA: Charles C. Thomas Publisher, 1961.
• Dywan, J – Bowers, K. “The Use of Hypnosis to Enhance Recall”. Science 14/222 (Oct 1983):184-185.
• Edwards, Paul. Reincarnation: A Critical Examination. New York: Prometheus Books, 1996.
• Eliade, Mircea. The Sacred and the Profane: The Nature of Religion. USA: Houghton Mifflin Harcourt, 1987.
• Eliot, Sir Charles. Hinduism and Buddhism. New York: I, Barned & Noble Inc., 1971.
• Elmalılı, M. Hamdi Yazır. Hak Dinî Kur’ân Dili=The Religion of Right, the Language of the Qur’ān. Vol.1. Istanbul, nd.
• Fārābī, Abū Naṣr. “’Uyūn al-Masāil”. İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri= Philosohical Texts from Islamic Philosophers. trans. Mahmut Kaya. Istanbul: Klasik Publications, 2003.
• Faruqi, Ismail Raji. “Islam and The Theory of Nature”, Islamic Quarterly 26/1 (1984): 16-26.
• Faruqi, Isma'il Raji. Tawḥīd:Its Implications for Thought and Life. USA: International Institute of Islamic Thought, 1992.
• Fazlur Rahman. Major Themes of the Qur'an: Second Edition. Chicago: University of Chicago Press, 2009.
• Flew, Antony. “Immortality”. The Encyclopaedia of Philosophy. ed. Paul Edwards. 4: 139-150; USA: Macmillan Publishing Co., 1972.
• Garbe, R. “Transmigration (Greek and Roman)”. Encyclopedia of Religion and Ethics. Ed. James Hasting. 12: 431-432. Edinburgh: T. & T. Clark Ltd, 1980.
• Garbe, R. “Transmigration (Indian)”. Encyclopedia of Religion and Ethics. Ed. James Hasting. 12: 434. Edinburgh: T. & T. Clark Ltd, 1980.
• Geden, A S. “Pantheism (Hindu)”. Encyclopedia of Religion and Ethics. Ed. James Hasting. 18: 617-620. Edinburgh: T. & T. Clark Ltd, 1980.
• Ghazālī, Tahāfut al-falāsifa. Ed. Sulaymān Dunya. Cairo: Dar al-Maārif, n.d.
• Guénon, René. The Spiritist Fallacy. New York: Sophia Perennis, 2004.
• Güllüce, Veysel. “Mevlânâ’ya İsnat Edilen Reenkarnasyon ve Evrim Görüşleri=Opinions of Reincarnation and Evolution Affiliated to Mawlana”. Uluslararası Mevlana ve Mevlevilik Sempozyumu Bildirileri. II: 155-160. Şanlıurfa: 2007.
• Güllüce, Veysel. Kur’ân Işığında Reenkarnasyon=Reincarnation in Consideration of the Qur’an. Istanbul: Rağbet Publications, 2004.
• Haraldsson, Erlendur. “Psychological Comparison between Ordinary Children and Those Who Claim Previous-Life Memories”. Journal of Scientific Exploration 11 (1997): 323-335.
• Harrison, Paul A. Elements of Pantheism, USA: Llumina Press, 2004.
• Hick, John. Death and Eternal Life. Great Britain: Macmillan, 1994.
• Hökelekli, Hayati. “Ölüm ve Ölüm Ötesi Psikolojisi=Psychology of Death and After Death”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (1991): 156.
• Holmes Rolston, Science & Religion: A Critical Survey, New York: Templeton Foundation Press, 2006.
• Hujwīrī, Abu 'l-Ḥasan. Kashf al-Mahjūb. Trans. Süleyman Uludağ. Istanbul: Dergah Publications1996.
• Ibn Ḥazm, ʻAlī ibn Aḥmad. Kitāb al-Faṣl fi al-Milal wa al-Ahwāʾ wa al-Niḥal. Ed. Muhammad Ibrahim Nasr and 'Abd al-Rahman 'Umayrah. Riyadh: Sharikat Maktabat 'Ukaz, 1982.
• Ibn Khaldūn. Muqaddima. Trans. Süleyman Uludağ. Istanbul: Dergah Publications, 2004.
• Ibn Manẓūr, Lisān al-ʿArab. Cairo: Dar al-Ma'arif, n.d.
• Ibn Sīnā, Kitāb al-Najāt. ed. Majid Fakhry. Beirut: Dār al-Āfāq al-Jadīda 1982.
• Imām Rabbānī, Aḥmad Sirhindī. Maktūbāt=The Letters (371. letter). Trans. Abdülkadir Akçicek. Istanbul: Çile Publications, 1978.
• Irfān Abdulḥamīd. Dirāsāt fī al-Firāq wa al-Aqāid al-Islāmiyya. Beirut: 1984.
• İzmirli, İsmail Hakkı. “Dürzi Mezhebi=Sect of Druse”, Istanbul Darulfunun İlahiyat Fakültesi Dergisi 1,2,3 (1926): 36-39.
• Izutsu, Toshihiko. God and Man in the Qur’an. Kuala Lumpur: Islamic Book Trust, 2002.
• Jawād ‘Ali, Al-Mufassal fī al-Tārīkh al-Arab qabl al-Islām. VI. Beirut: Dār al-'Ilm, 1976.
• Jevons, Frank. Comparative Religion. New York: Kessinger Publishing, 2004.
• Jurjānī, al-Sayyid al-Sharīf. Kitāb al-Ta‘rifāt. Beirut: Maktaba Lebanon, 1985.
• Kara, Mustafa. Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi=History of Sufism and Religious Orders. Istanbul: Dergah Publications, 1999.
• Karaca, Faruk. Ölüm Psikolojisi=Psychology of Death. Istanbul: Beyan Publications, 2000.
• Keskin, Halife. İslâm Düşüncesinde Allah-Âlem İlişkisi=The Relationship between God and the Universe in Islamic Thought. Istanbul: Beyan Publications, 1996.
• Koç, Turan. Ölümsüzlük Düşüncesi= The Notion of Immortality. Istanbul: İz Publications, 2005.
• Köknel, Özcan. Korkular=Fears. Istanbul: Altın Kitaplar Yayınevi, 1990.
• Konyalıoğlu E. – Aksoylu C. Kader, Karma ve Tekrar Doğuş=Predestination, Karma and Rebirth. Istanbul: RMY, 1987.
• Kuday, İ Lütfi – Akay, A. Sevil. Spiritualizm Ruh Ansiklopedisi=Encyclopaedia of Spiritualism and Soul. Istanbul: Gayret Kitabevi, 1950.
• Kutluer, İlhan. “İslâmî Akıl Reenkarnasyona Geçit Vermez= Islamic Intellect does not let Reincarnation”. İzlenim 9 (Eylül 1993): 9.
• Lane, Edward William. An Arabic English Lexicon. VIII: 2788-89. Beirut: Librairie Du Liban, 1968.
• Leaman, Oliver. An Introduction to Classical Islamic Philosophy. New York: Cambridge University Press, 2002.
• Lederman, Leon. The God Particle. Canada: Delta Book, 1993.
• Leslie, John. Immortality Defended. Singapore: Blackwell Publishing, 2007.
• Lidsey, James E., The Bigger Bang. Cambridge: Cambridge University Press, 2002.
• Long, J Bruce. “Reincarnation”. Encyclopaedia of Religion. Ed. Lindsay Jones. 11: 7676-7681. USA: Thomson Gale, 2005.
• Luis, R Hinduism. New York: George Braziller, 1962.
• Matthews, Warren. World Religions. USA: Cengage Learning, 2008.
• McConkey, ‪ Kevin M. “Hypnosis and Pseudomemory”. Truth in Memory. Ed. Steven J. Lynn - Kevin M. McConkey. New York: Guilford Press, 1998.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
• Meister, Chad. Introducing Philosophy of Religion. London: Routledge, 2009.
• Mellone, S H. “Immortality”. Encyclopedia of Religion and Ethics. Ed. James Hasting. 7:172-179. Edinburgh: T. & T. Clark Ltd, 1980.
• Ocak, A Yaşar. Bektaşi Menakıbnâmelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri Pre-islamic Belief Patterns in Bektashi’s Manaqibnāma. Istanbul:1983.
• Onbulak, Sinan. Ruhi Olaylar ve Ölümden Sonrası=Psychic Phenomena and After Death. Istanbul: Dilek Yayınevi, 1975.
• Özakkaş, Tahir. “Parapsikoloji ve Metafiziği Anlamak=Understanding Parapsychology and Metaphysics”. Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları. IV: 338-329. Istanbul Ensar Neşriyat, 2004.
• Özalp, Hasan. “Aristoteles ve İbn Sînâ’nın Reenkarnasyonu Reddi=Refutation of Reincarnation by Aristotle and Avicenna”. Dinî Araştırmalar=Religious Researches 16/42 (2013): 78-100.
• Özervarlı, M Sait. Kelâmda Yenilik Arayışları= Searching for Innovation in Kalām. Istanbul: TDVY, 1998.
• Öztürk, Yaşar Nuri. Kur’ân’daki İslâm=Islam in the Qur’an. Istanbul: Yeni Boyut, 1996.
• Paçacı, Mehmet. Kutsal Kitaplarda Ölüm Ötesi=After Death in the Divine Books. Ankara: Ankara Okulu Publications, 2001.
• Papus, Gérard Encausse. Reenkarnasyon. Trans. Halûk Özden. Istanbul: RMY, 1999.
• Petrie, W M Flinders. “Transmigration (Egyptian)”. Encyclopedia of Religion and Ethics. Ed. James Hasting. 12: 431-432. Edinburgh: T T Clark Ltd, 1980.
• Prabhu, Joseph. “Upanishadic Philosophy”. Encyclopedia of India. Ed. Stanley Wolpert. 1:198-200. USA: Thomson Gale, 2006.
• Qushairī, Abdulkarim. Al-Risala. Trans. Süleyman Uludağ, Istanbul: Dergah Publications, 1999.
• Rāḍī, Fakhraddīn. Al-Tafsīr al-Kabīr. 17. Beirut: Dāru'l-kutub al-'ilmiyya 1990.
• Rosen, Ralph Mark. Time and Temporality in the Ancient World. Philadelphia: UPenn Museum of Archaeology, 2004.
• Ruhselman, Bedri. Allah. Istanbul: Gayret Kitabevi, 1955.
• Ruhselman, Bedri. Ruh ve Kâinât=Soul and Universe. Istanbul: Gayret Kitabevi, 1946.
• Sarraāj, Abū Nasr, Al-Luma‘. trans. H. Kâmil Yılmaz. Istanbul: Altınoluk Publications,1996.
• Shahristānī, Al-Milal wa al-Niḥal. trans. Mustafa Öz. Istanbul: Litera Publications, 2008.
• Silk, Joseph. On The Shores of the Unknown: A Short History of the Universe. Cambridge: Cambridge University Press, 2005.
• Smart, Ninian. “Reincarnation”. The Encyclopaedia of Philosophy. Ed. Paul Edwards. 7: 122-124. USA: Macmillan Publishing Co, 1972.
• Spanos, Nicholas P. Multiple Identities and False Memories: A Socio Cognitive Perspective. Washington: American Psychological Association, 2001.
• Stevenson, Ian. “Interwiev”, Omni Magazine 10/4 (1998): 76.
• Stevenson, Ian. Children Who Remember Previous Lives. USA: McFarland, 2001.
• Stevenson, Ian. Where Reincarnation and Biology Intersect. USA: Greenwood, 1997.
• Strachan, James. “Conversion”. Encyclopedia of Religion and Ethics. ed. James Hasting. 4: 104-110. Edinburgh: T T Clark Ltd, 1980.
• Tabarī. Tafsīr al-Tabarī. 1: XX. Riyadh: 2003.
• Tahānawī. Kashshāf Istılāḥāt al-Funūn. Lebanon: Maktabatu Lubnan, 1996.
• Taliaferro, Charles. Contemporary Philosophy of Religion. UK: Wiley-Blackwell, 2003.
• Tanjī, Muhammad. İslâm Tasavvufu Üzerine=On the Islamic Mysticism. trans. Bekir Topaloğlu. Istanbul: Damla Yayınevi, 2002.
• Taplamacıoğlu, Mehmet. Karşılaştırmalı Dinler Tarihi= Comparative History of Religions. Ankara: Güneş Matbaacılık, 1966.
• Teece, Geoff. Hinduism: Religion in Focus. USA: Black Rabbit Books, 2005.
• Thomas, N W. “Transmigration”. Encyclopedia of Religion and Ethics. Ed. James Hasting. 12: 424. Edinburgh: T T Clark Ltd, 1980.
• Topaloğlu, Bekir. “Âhiret=Ᾱkhirah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1: 543-548. Ankara: TDV Publications, 1988.
• Tuffāḥah, Aḥmad Zakī. al-Nafs al-basharīyah wa-naẓarīyat al-tanāsukh. Lebanon: 1987.
• Tutkun, Hamdi. “Reenkarnasyon”. Aksiyon Dergisi=Journal of Action (Şubat 1997).
• Uludağ, Süleyman. İslâm Düşüncesinin Yapısı=Structure of Islamic thought. Istanbul: Dergah Publications, 1999.
• Valea, Ernest. “Reincarnation: Its Meaning and Consequences”. Access: 6 February 2011, http://www.comparativereligion.com/reincarnation.html.
• Watt, W Montgomery. Islam and Christianity Today: A Contribution to Dialogue. New York: Routledge, 2008.
• Weinberg, Steven L. The First Three Minutes: A Modern View of the Origin of the Universe. New York: Basic Books, 1993.
• Williams, George Mason. Handbook of Hindu Mythology. USA: ABC-CLIO Inc., 2003.
• Wilson, Ian. Reincarnation? The Claims Investigated. London: Penguin, 1982.
• Witzel, Michael. “Hinduism (Dharma)”. Encyclopedia of India. Ed. Stanley Wolpert. II: 190. USA: Thomson&Gale, 2006.
• Yar, Erkan. Ruh-Beden İlişkisi Açısından İnsanın Bütünlüğü Sorunu=The Problem of Integrity vis-à-vis Soul-Body Relation. Ankara: Ankara Okulu Publications, 2000.
• Yasa, Metin. Felsefî ve Deneysel Dayanaklarla Ölüm Sonrası Yaşam=The Life After Death with Philosophical and Experimental Basis. Ankara: Ankara Okulu Publications, 2001.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “İslâmî Açıdan Tenâsüh Hakkında Bir Değerlendirme=An Evaluation about Tanāsukh in Islamic Perspective”. İslâm’da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi=Encyclopaedia of Belief, Worship and Daily Life in Islam. 4: 330. Istanbul: İFAV Publications, 1997.
• Yeprem, M Saim. “Ruh=Soul”. Ansiklopedik İslâm Lügati=Encyclopaedic Dictionary of Islam. 2: 579. Istanbul: Tercüman Gazetesi Publications1983.
• Yitik, Ali İhsan. “Hinduizm’in Diğer Dinlere Bakışı=Approach of Hinduism to Other Religions”. Dinler Tarihi Araştırmaları – I. (Sempozyum, Ankara, 08-09 Kasım 1996). Ankara: Dinler Tarihi Derneği 1998.
• Yitik, Ali İhsan. “Tenâsüh=Tanāsukh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40: 441-443. Ankara: TDV Publications, 2011.
• Yitik, Ali İhsan. Hint Kökenli Dinlerde Karma İnancının Tenâsüh İnancıyla İlişkisi=Relationship between the Belief of Karma in Indian-rooted Religions and the Belief of Reincarnation. Istanbul: RMY, 1996.
• Zagzebski, Linda Trinkaus. Philosophy of Religion: An Historical Introduction, USA: Wiley-Blackwell, 2007.
• Zamakhsharī. Al-Kashshāf. III. Riyad: Mektebetü’l-Ubeykan 1998.