Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Anayasalara ve Uluslararası Sözleşmelere Yansıması

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 59 - 69, 30.12.2021

Ayşe Kaşıkırık Işıl Gülümser

Öz

Toplumsal cinsiyet eşitsizliği küresel bir sorundur. Yüzyıllardır var olan cinsiyet eşitsizlikleri kadınları ve kız çocuklarını temel haklarından yoksun bırakmaktadır. Halbuki kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Kimsenin geride kalmadığı, eşitlikçi ve kapsayıcı bir dünya için toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması, tüm kadınlar ve kız çocuklarının güçlendirilmesi elzemdir. Bu kapsamda, eşitliğin anayasada garanti altına alınması, uygulanması ve gelişimin izlenmesi kritik öneme sahiptir. Çünkü, anayasa bütün hukuki metinlerin üstündedir ve hiçbir kanun anayasaya aykırı olamaz. Bu çalışmada, Osmanlı döneminden başlayarak 1921-1924-1961 ve 1982 anayasaları toplumsal cinsiyet perspektifiyle analiz edilmektedir. Bir başka ifadeyle, bu çalışmada ataerkil bakış açısının anayasalara nasıl yansıyıp yansımadığı ortaya çıkarılmaktadır. Bununla birlikte, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerden “toplumsal cinsiyet eşitliği” odağındaki sözleşmeler ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Cinsiyet, Kadın Hakları, İnsan Hakları, Türk Anayasaları, CEDAW, İstanbul Sözleşmesi

Kaynakça

• ACAR, F. (2010). Türkiye’de Kadınların İnsan Hakları: Uluslararası Standartlar, Hukuk ve Sivil Toplum. Şu kitapta: Derleyen Gökçeçiçek Ayata, Sevinç Eryılmaz Dilek ve Bertil Emrah Öder, Kadın Hakları Uluslararası Hukuk ve Uygulama. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 13-22.
• BERKTAY, F. (2004). Türkiye’de Kadınların İnsan Hakları: Uluslararası Standartlar, Hukuk ve Sivil Toplum, Kadınların İnsan Haklarının Gelişimi ve Türkiye. Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazıları, No:7.
• Birleşmiş̧ Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Türkiye (2019). Toplumsal Cinsiyete Duyarlı İletişim Rehberi, Ankara.
• CEDAW Sözleşmesi. (1979). https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/35253/cedaw-33-sayili-genel-tavsiye-karari.pdf
• Council of Europe (2004). GenderMainstreaming. Strasbourg: Council of Europe Press, https://rm.coe.int/1680596135 (Erişim Tarihi: 5.6.2021).
• EROKSAL Ü. G. (2015). Türk Anayasalarında Kadın Hakları ve Uygulamalarıyla İlgili Bir Değerlendirme, Yasama Dergisi, (31), 24-45.
• İstanbul Sözleşmesi. (2011). Erişim adresi:https://rm.coe.int/1680462545
• SAYER, H. (2001). Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Erkeklerin Katılımı, Ankara: T.C. Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü.
• Sened-i İttifak. (1808). Erişim adresi: https://www.tbmm.gov.tr/kultursanat/yayinlar/yayin001/001_00_004.pdf?TSPD_101_R0=08ffcef486ab200088207a607f53b2ef54eb1865acbdf04583314296b3047815e5250e70051135a608d4723b7f1430006518b925e90078ecc1fdc3ed2c21641946f098ec0acb734b2c10f35060a5278e2fccb8b4aaf881215ef36e746ff33612
• TANÖR, B. (2009). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• TBMM (2012). Toplumsal Cinsiyet Açısından Anayasa Konulu Komisyon Raporu. Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Yayınları, No:9.
• 11 No’lu Ayrımcılık (İş ve Meslek) Sözleşmesi. (1958). Erişim adresi: https://www.ilo.org/ankara/conventions-ratified-by-turkey/WCMS_377273/lang--tr/index.htm
• 45 No’lu Yeraltı İşleri (Kadınlar) Sözleşmesi (1938). Erişim adresi: http://www.ilo.ch/ankara/conventions-ratified-by-turkey/WCMS_377248/lang--tr/index.htm
• 1876 Kânûn-ı Esâsî. Erişim adresi:https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1876-kânûn-i-esâsî/
• 1921 Anayasası. Erişim adresi:https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1921-anayasasi/
• 1924 Anayasası. Erişim adresi:https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1924-anayasasi/
• 1961 Anayasası. Erişim adresi: https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1961-anayasasi/
• 1982 Anayasası. Erişim adresi:https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf