Çatışma çözümleri perspektifinden devlet-içi çatışmaların incelenmesi: Çatışma çarkı modeli üzerinden Suriye iç savaşının analizi

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 19 - 45, 30.12.2022

Kubilay Yılmaz

Öz

Bu çalışma, Simon Mason ve Sandra Rychard tarafından ileri sürülen Çatışma Çarkı modeli üzerinden Suriye iç savaşını incelemektedir. Bu doğrultuda çalışma, Suriye iç savaşını; aktörü, konusu, nedeni, bağlamı, dinamikleri ve stratejileri çerçevesinde ele almaktadır. Bu yönde bir çalışma yapılmasının amacı, genellikle karmaşık bir nitelik taşıyan devlet-içi çatışma sürecinin analizini Suriye iç savaşı üzerinden açıklamaya çalışarak, çatışma sahasına farklı bir yönden katkı sunmasından ileri gelmektedir. Çalışmada, Suriye sahasının analiz edilmesinin nedeni, Suriye’nin son dönemin en karmaşık devlet içi çatışmalarından biri olması ile çatışmanın bölgesel ve küresel dinamikleri etkilemesinden ileri gelmektedir. Çalışmanın önemi, Suriye’deki çatışma sahasına alternatif bir analiz haritası sunarak literatüre katkıda bulunmaktadır. Bu çerçevede, ikincil veri kaynakları üzerinde yapılan çalışma, nitel araştırma tasarımına dayanmaktadır. Mevcut çalışmanın sonucuna göre, devlet-içi çatışma sahası olan Suriye’de, şiddet yoğunluk seviyesinde azalma olmasına rağmen çatışma sahasında bulunan yerel, bölgesel ve küresel aktörlerin çatışan çıkarları ve güç mücadeleleri çatışmanın son bulmasına imkan tanımamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çatışma, Devlet-içi çatışma, Çatışma Çarkı, Suriye

ANALYSIS OF INTER-STATE CONFLICT FROM CONFLICT SOLUTIONS PERSPECTIVE: ANALYSIS OF THE SYRIAN CIVIL WAR THROUGH THE CONFLICT WHEEL MODEL

Öz

This study examines the Syrian civil war through the Wheel of Conflict model put forward by Simon Mason and Sandra Rychard. In this direction, the study focuses on the Syrian civil war; deals with the actor within the framework of its subject, reason, context, dynamics and strategies. The purpose of a study in this direction is that it contributes to the conflict area from a different perspective by trying to explain the analysis of the intra-state conflict process, which is generally complex, through the Syrian civil war. The reason for analyzing the Syrian field in the study is that Syria is one of the most complex intra-state conflicts of the last period and the conflict affects regional and global dynamics. The importance of the study contributes to the literature by presenting an alternative analysis map to the conflict area in Syria. In this context, the study on secondary data sources is based on qualitative research design. According to the results of the present study, despite the decrease in the intensity of violence in Syria, which is an area of intra-state conflict, the conflicting interests and power struggles of local, regional and global actors in the conflict area do not allow the conflict to end.

Anahtar Kelimeler

Conflict, Intra-State Conflict, Conflict Wheel, Syria

Kaynakça

• AA (2013). “Uluslararası desteğin durması ÖSO’yu tehdit ediyor” https://www.aa.com.tr/tr/dunya/uluslararasi-destegin-durmasi-osoyu-tehdit-ediyor/206190/ 06.03.2021.
• Abbasov, E. (2016). Suriyeli Türkmenler. H. Çomak, C. Sancaktar ve Z. Yıldırım (Ed.). Uluslararası politikada Suriye krizi içinde (253-265. ss). İstanbul: Beta Yayınları.
• Acar, H. (2013). Suriye halkının Beşar Esad’a direnme hakkı: Üç sözleşmeci bakış. Uluslararası İlişkiler, 10(37),117-144.
• Acun, C., Keskin B. (2017). PKK’nın Kuzey Suriye örgütlenmesi PYD-YPG. İstanbul: Seta Yayınları.
• Akbarzadeh, S. (2015). Iran and Daesh: the case of a reluctant Shia power. Middle East Policy, 22(3): 44-54.
• Akkaya, G. N. (2016). Suriye Müslüman Kardeşler Hareketi: Kuruluşu, söylemi ve siyasal faaliyetleri. M. A. Okur ve N. Salık (Ed.). Bağımsızlıktan Arap Baharına Suriye ‘iç ve dış politika’ içinde (159-186. ss). İstanbul: Nobel Yayınları.
• Akpınar, P, (2013). Çatışma Çözümleri Perspektifinden Suriye-İsrail Meselesi. N. Akyeşilmen(Ed.). Barışı konuşmak 'teori ve pratikte çatışma yönetimi' kitabı içinden (217-238. ss). Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Aljazeera (2011). Syria’s Assad swears in new government. https://www.aljazeera.com/news/2011/4/16/syrias-assad-swears-in-new-government/ 08.01.2021.
• Aljazeera (2012). Diplomats seek ways to end Syria bloodshed. https://www.aljazeera.com/news/2012/2/24/diplomats-seek-ways-to-end-syria-bloodshed/ 27.08.2021.
• Aljazeera Türk (2012). Suriyeli muhaliflere uluslararası destek. http://www.aljazeera.com.tr/haber/suriyeli-muhaliflere-uluslararasi-destek/ 27.08.2021.
• Asseburg, M., Wimmen, H. (2012). Civil war in Syria: External actors and interests as drivers of conflict. Berlin: Stiftung Wissenschaft und Politik.
• Ataman, M. (2012). Suriye'de iktidar mücadelesi: Baas rejimi, toplumsal talepler ve uluslararası toplum. İstanbul: Seta Yayınları.
• Atay, M. (2000). Arap Baas Sosyalist Partisi üzerine. Avrasya Dosyası, 6(1), 131-154.
• Atlıoğlu, Y. (2016). Nusayriler: Arap Alevileri. H. H. Çomak, C. Sancaktar ve Z. Yıldırım (Ed.). Uluslararası politikada Suriye krizi içinde (267-281. ss). İstanbul: Beta Yayınları.
• Ayvaz, Z. (2020). Astana ve Soçi süreçlerinin Türk-Rus ilişkilerine etkileri. The Journal of Diplomatic Research, 2(2): 46-63.
• BBC Türkçe (2011). Suriye’de göstericilere kanlı müdahale. https://www.bbc.com/turkce/haberler/2011/04/110419_syria_unrest/ 08.10.2021.
• BBC Türkçe (2011). Suriye’de Esad yanlıları gövde gösterisi yaptı. https://www.bbc.com/turkce/haberler/2011/03/110329_syria_assad/ 06.09.2021.
• BBC (2013). Guide to the Syrian opposition. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-15798218/ 28.07.2021.
• BBC (2014). Islamic State crisis: New air strikes in Syria and Iraq. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-29341111/ 18.09.2021.
• Biggar, N. (2013). Christian just war reasoning and two cases of rebellion: Ireland 1919-2021 and Syria 2011- present. Ethics&International Affairs, 27(4): 393-400.
• Bilgin, İ. (2019). Suriye iç savaşı'nda küresel ve bölgesel güçlerin kesişen müdahaleleri: nedenler, yöntemler ve zamanlama. Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi Dergisi, 2(1): 1-19.
• Blattman, C., Miguel E. (2010). Civil war. Journal of Economic Litarature, 48(1): 33-57.
• Charles, Y. Ö. (2016). El-Nusra Cephesi. H. Çomak, C. Sancaktar ve Z. Yıldırım (Ed.). Uluslararası politikada Suriye krizi içinde (227-230 ss). İstanbul: Beta Yayınları.
• CNN (2011). Syrian president sacks governor of restive province. http://edition.cnn.com/2011/WORLD/meast/07/02/syria.unrest/index.html/ 08.10.2021.
• Çağlar, M. T. (2019). Yerelden uluslararası düzlemlere Suriye krizinin dönüşümü. (Yayınlanmamış doktora tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çağlar, M. T., F. Aksu (2019). Suriye krizinde aktörler, uyuşmayan talepler ve çatışan çözümler. International Journal of Social Inquiry, 12(2): 507-544.
• Çoştan, U., H. Yaylı (2020). Suriyeli mülteciler özelinde Türkiye’nin güvenlik politikaları. Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 6(37): 2081-2096.
• Daher, J. (2018). The political economic context of Syria's reconstruction: A prospective in light of a legacy of unequal development. Fiesolana: European University Institute.
• Dalacoura, K. (2012). The 2011 uprisings in the Arab Middle East: Political change and geopolitical implications. International Affairs, 88(1), 63-79.
• Dam, N. V. (2000). Suriye'de iktidar mücadelesi 'Esad ve Baas Partisi yönetiminde siyaset ve toplum'. (Çev. S. İdiz ve A. Falay Çalkıvik). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demirci, S. R. (2016). Suriye Türkmen Ordusu. H. Çomak, C. Sancaktar ve Z. Yıldırım (Ed.). Uluslararası politikada Suriye krizi içinde 157-180. ss). İstanbul: Beta Yayınları.
• Donatti, C. (2013). The economics of authoritarian upgrading in Syria: Liberalization and the reconfiguration of economic networks. S. Heydemann ve R. Leenders (Ed.). Middle East authoritarianisms 'governance, contestation and regime resilience in Syria and Iran içinde (35-60. ss). California: Stanford Universty Press.
• Dursunoğlu, A., İ. Eren (2014). Suriye'de Vekalet Savaşı. İstanbul: Önsöz Yayıncılık.
• Ersöz, M., O. Kaytazoğlu ve S. Büykgüner (2019). IŞİD’in 6 yılı: Suriye ve Irak’ta neler yaşandı. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50434154/ 08.10.2021.
• Ertem, H. S. (2018). Surrogate warfare in Syria and the pitfalls of diverging US attitudes toward ISIS and PYD/YPG. Ö. Z. Oktav, E. P. Dal ve A. M. Kurşun (Ed.). Violent non-state actors and the Syrian civil war: the ISIS and YPG cases içinde (129-148. ss). Cham: Springer.
• Evrensel (2015). Esad devrilmediyse Sünnilerin sayesinde. https://www.evrensel.net/haber/109048/esad-devrilmediyse-sunnilerin-sayesinde/ 25.06.2021.
• Fırat, E. (2020). İsrail’den Lübnan’a savaş tehdidi. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israilden-lubnana-savas-tehdidi-/1937320 06.03.2021.
• Foreign and Commonwealth Office (2018). PM Statement on Syria. https://www.gov.uk/government/news/pm-statement-on-syria-14-april-2018/ 18.09.2020.
• Garwood-Gowers, A. (2012). China and the responsibility to protect: The implications of the Libyan intervention. Asian Journal of International Law, 2(2), 375-393.
• Gökcan, Ö. (2018). Suriye’nin Kürt meselesinin tarihsel seyri (1946-2001). Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 5(2),159-189.
• Gupta, R. (2016). Understanding the war in Syria and the roles of external players: Way out of the quagmire? The Round Table,105(1), 29-41.
• Gürson, A. P. (2016). Büyük güçlerin suriye planı. Ankara: Kripto.
• HIIK (2019). Conflict Barometer. Heidelberg: Heidelberg Institute for International Conflict Research.
• Hinnebusch, R. (2012). Syria: From 'authoritarian upgrading' to revolution?'. International Journal of Middle East Studies, 88(1), 95-113.
• Jones, S. G. (2013). Syrias’s growing jihad. Global Politics and Strategy, 55(4), 53-72.
• Kerman, İ., E. Efegil (2017). Terör örgütü PKK/PYD’nin Suriye’de izlediği iç savaş stratejisinin değerlendirilmesi. Ankasam Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, 1(2),162-198.
• Khatib, L. (2017). Syria, Saudi Arabia, the U.A.E. and Qatar: The’sectarianization’ of the Syrian conflict and underminig of democratization in the region. British Journal of Middle Eastern Studies, 46(3), 385-403.
• Kirişçioğlu, F. (2013). Suriye’de iç savaş sürerken Suriye Türkleri. Ankara: 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü.
• Koyuncu, A. A. (2016). Suriye’de azınlıklar ve azınlıklar arası ilişkiler. M. A. Okur ve N. Salık (Ed.). Bağımsızlıktan Arap Baharına Suriye ‘iç ve dış politika’ içinde (187-212. ss). İstanbul: Nobel Yayınları.
• Köse, T. (2018). Uluslararası sistemin Suriye sorunu. H. B. Yalçın ve B. Duran (Ed.). Küresel ve bölgesel aktörlerin Suriye stratejileri içinde (175-194. ss). İstanbul: Seta Yayınları.
• Laub, Z. (2017). Who’s who in Syria’s civil war”. https://www.cfr.org/backgrounder/whos-who-syrias-civil-war/ 29.06.2021.
• Luizard, P. J. (2016). IŞİD Tuzağı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Lund, A. (2018). Syria's civil war 'government victory or frozen conflict? Stockholm: Totalförsvarets forskningsinstitut (FOİ).
• Magen, A. (2015). Comparative assessment of Israel’s foreign policy response to the Arab Spring. Journal of European Integration, 37(1), 113-133.
• Mason, S., S. Rychard (2005). Conflict analysis tools. Bern: Swiss Agency for Devleopment and Cooperation.
• Mehanna, S. (2020). Esad ailesinin iktidardaki 50'nci yılı: ‘Suriye'yi yönetmek için insanların kafalarına basmaktan başka yol yok’. https://www.indyturk.com/node/272806/d%C3%BCnya/esad-ailesinin-iktidardaki-50nci-y%C4%B1l%C4%B1-suriyeyi-y%C3%B6netmek-i%C3%A7in-insanlar%C4%B1n-kafalar%C4%B1na/ 26.05.2021.
• Miller, T. ve K. R. Holmes (2010). 2010 Index economic freedom. The Heritage Foundation and The Wall Street Journal.
• Milliyet (2004). Suriye'de Kürt ayaklanması: 52 Ölü, 200 Yaralı. https://www.milliyet.com.tr/dunya/suriyede-kurt-ayaklanmasi-52-olu-200-yarali-5111053/ 19.07.2021.
• Mirza, M. N., H. Abbas, I. Qaisrani (2021). Anatomising Syrian crisis: Enumerating actors, motivations, and their strategies (2011-2019). Liberal Arts and Social Sicences International Jouran, 5(1), 41-54.
• Miş, N. (2014). Suriye 2012. K. İnat ve M. Ataman (Ed.), Ortadoğu Yıllığı 2012 içinde (217-253. ss.). İstanbul: Açılım Kitap.
• Miş, N., Ö. B. Özdemir (2014). Suriye 2013. K. İnat ve M. Ataman (Ed.), Ortadoğu Yıllığı 2013 içinde (193-220. ss.). İstanbul: Açılım Kitap.
• Nanda, V. P. (2012). The Arab Spring, the responsibility to protect, and US foreign policy-some preliminary thoughts. Denver Journal of International Law & Policy, 41(1), 7-30.
• O'Bagy, E. (2012). Syria's political struggle: Spring 2012. Washington: Institute for the Study of War.
• Oktav, Ö. Z. (2013). Arap Baharı ve Türkiye-Körfez devletleri ilişkileri. Ortadoğu Analiz, 5(51), 69-78.
• Orhan, O. (2011). Suriye'de sonun başlangıcı: Yaptırım dönemi ve Suriye Ulusal Konseyi. Ortadoğu Analiz, 3(34), 41-51
• Orhan, O. (2011). Suriye'de demokrasi mi? İç savaş mı?: Toplumsal- siyasi yapı, değişim senaryoları ve Türkiye. Ortadoğu Analiz, 3(29), 7-26.
• Orhan, O. (2013). ABD Suriye konusunda neyi bekliyor?. Ortadoğu Analiz, 5(53), 90-91.
• Orhan, O. ve diğerleri (2020). Halk hareketinden iç savaşa: 10. Yılında Suriye krizi. Ankara: Orsam.
• Orhan, O. (2012). Suriye'de şiddetin gölgesinde Halk Meclisi seçimleri. https://orsam.org.tr/tr/suriye-de-siddetin-golgesinde-halk-meclisi-secimleri/ 08.05.2021.
• Orsam (2014). Suriye’ye komşu ülkelerde Suriyeli mültecilerin durumu: Bulgular, sonuçlar ve öneriler. Orsam Raporları, No:189.
• Oweis, K. Y. (2011). Assad: Syria wont’t stop fight against ‘terrorists’. https://www.reuters.com/article/us-syria-idUSTRE76T02020110809/ 01.08.2021.
• Özçelik, B. (2020). Explaining the Kurdish Demcoratic Union Praty’s slef-governance practices in northern Syria, 2012-18. Government&Opposition: An International Jornal of Comparative, 55(4), 690-710.
• Özdemir, Ç. (2016). Suriye’de iç savaşın nedenleri: Otokratik yönetim mi, bölgesel ve küresel güçler mi?. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 81-102.
• Özgöker, U., G. Altuner (2016). Suriyeli Sünniler. H. Çomak, C. Sancaktar ve Z. Yıldırım (Ed.). Uluslararası politikada Suriye krizi içinde (191-198. ss). İstanbul: Beta Yayınları.
• Özkaya, A. N. (2007). Suriye kürtleri: Siyasi etkisizlik ve Suriye devletinin politikaları. Uluslararası Hukuk ve Politika, 2(8), 90-116.
• Öztop, F. A. (2019). Devlet-içi çatışmalarda üçüncü taraf aktörler: Suriye iç savaşında Türkiye’nin rolü. Gazi Akademik Bakış, 13(25), 103-131.
• Öztürkler, H. (2011). Suriye ekonomisinin genel özellikleri ve 2001 sonrası dönemdeki gelişimi. Ortadoğu Analiz, 3(29), 41-47.
• Perthes, V. (2019). Syria: Too fragile to ignore ‘military outcomes, external influence and European options’. Berlin: Stiftung Wissenschaft und Politik German Institute for International and Security Affairs.
• Pipes, D. (1989). The Alawi capture of power in Syria. Middle Eastren Studies, 25(4), 429-450.
• Phillips, C. (2016). The battle for Syria: International rivalry in the new Middle East. New Haven: Yale University Press.
• Pirinççi, F. (2018). Suriye’ye komşu ülkelerinden Suriyeli mültecilere yönelik politikaları. Tesam Akademi Dergisi, 5(2), 39-60
• Polat, D. Ş. (2016). Irak Şam İslam Devleti. H. Çomak, C. Sancaktar ve Z. Yıldırım (Ed.). Uluslararası politikada Suriye krizi içinde (211-226. ss). İstanbul: Beta Yayınları.
• Ralph, T. (2013). Qusaryr captured: Syria’s army regains control of strategic town. https://www.pri.org/stories/2013-06-05/qusayr-captured-syria-s-army-regains-control-strategic-town/ 08.10.2021.
• Raphaeli, N. (2007). Syria's fragile economy. Middle East Review of International Affairs, 11(2), 34-51.
• Rathmell, A. (1996). Syria's intelligence services: Origins and development. Journal of Conflict Studies, https://journals.lib.unb.ca/index.php/JCS/article/view/11815/12637/ 25.10.2020.
• Rubin, B. (2007). The truth about Syria. New York: St. Martin Press.
• Salık, N. (2016). Modern Suriye’de toplum ve siyaset: 1946-2000.” M. A. Okur ve N. Salık (Ed.). Bağımsızlıktan Arap Baharına Suriye ‘iç ve dış politika’ içinde (31-66. ss). İstanbul: Nobel Yayınları.
• Seale, P. (1989). Asad of Syria 'The struggle for the Middle East’. London: University of Colifornia Press.
• Sengupta, K. (2015). Turkey and Saudi Arabia alarm the West by backing Islamist extremists the Americans had bombed in Syria. https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/syria-crisis-turkey-and-saudi-arabia-shock-western-countries-supporting-anti-assad-jihadists-10242747.html/ 15.02.2021.
• Shadid, A. (2011). “Syrian businessman becomes magnet for anger and dissent. https://www.nytimes.com/2011/05/01/world/asia/01makhlouf.html/ 07.07.2021.
• Shadid, A. (2011b). Syria escaletes crackdown as tanks go to restive city. https://www.nytimes.com/2011/04/26/world/middleeast/26syria.html/ 01.08.2021.
• Sökmen, A. İ. (2016). Suriyeli Kürtler. H. Çomak, C. Sancaktar ve Z. Yıldırım (Ed.). Uluslararası politikada Suriye krizi içinde (231-252. ss). İstanbul: Beta Yayınları.
• Stockman, D. A. (2013). The great deformation: The corruption of capitalism in America. New York: Public Affairs Press.
• Sullivan, M. (2014). Hezbollah in Syria. Middle East Security Report, No:19, Washington D.C.
• Süer, B. (2012). Suriye'de değişim çabaları: Bir bağlam ve süreç analizi. Akademik Orta Doğu, 6(12), 1-20.
• Şen, A. (2015). Suriye askeri muhalefeti. Ankara: Orsam.
• Şenol, D., S. Erdem, E. Erdem (2016). IŞİD: Küresel bir terör örgütü. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(2), 277-292.
• Şenzeybek, A. (2013). Suriye’de Dürzi, Nusayri, İsmaili ve Sünni ilişkileri. E-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 1(2), 469-493.
• Şöhret, M. (2016). Suriye'nin siyasal yapısı. H. Çomak, C. Sancaktar ve Z. Yıldırım (Ed.). Uluslararası politikada Suriye krizi içinde (39-84. ss). İstanbul: Beta Yayınları.
• T24 (2012). Suriye’nin dostları toplantısında hangi kararlar alındı?. https://t24.com.tr/haber/suriyenin-dostlari-toplantisinda-hangi-kararlar-alindi,200749/ 15.07.2021.
• Tatar, V., G. Altuner (2016). Suriye hükümeti ve ordusu. H. Çomak, C. Sancaktar ve Z. Yıldırım (Ed.). Uluslararası politikada Suriye krizi içinde (181-190. ss). İstanbul: Beta Yayınları.
• TC Dışişleri Bakanlığı (2012). Suriye halkın dostları grubu ikinci konferansı başkanlık sonuçları, 1 Nisan 2012, İstanbul. https://www.mfa.gov.tr/chairman_s-conclusions-second-conference-of---the-group-of-friends-of-the-syrian-people-istanbul_-1-april-2012.tr.mfa/ 27.08.2021.
• TC Dışişleri Bakanlığı (2012). Suriye halkın dostları grubu'nun üçüncü toplantısı Paris'te gerçekleştirildi. https://www.mfa.gov.tr/suriye-halkinin-dostlari-grubunun-ucuncu-toplantisi-pariste=gerceklestirildi.tr.mfa/ 27.08.2021.
• Tekdemir, S. (2021). Yerel, bölgesel ve küresel siyasette Suriye iç savaşı ve Türkiye. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• The Guardian (2013). Hezbollah is helping Assad fight Syria uprising, says Hassan Nasrallah. https://www.theguardian.com/world/2013/apr/30/hezbollah-syria-uprising-nasrallah/ 08.10.2021.
• Tok, L., S. Temizer, B. Karacaoğlu (2019). Suriye iç savaşında ÖSO’dan Milli Orduya. https://www.aa.com.tr/tr/baris-pinari-harekati/suriye-ic-savasinda-osodan-milli-orduya/1607023/ 08.10.2021.
• Tomar, C. (2019). Suriye’de asıl nüfus mühandisliğini kim yaptı?. https://www.aa.com.tr/tr/analiz/gorus-suriye-de-asil-nufus-muhendisligini-kim-yapti-/1598741/ 05.10.2021.
• Transparency International (2010). Corruption Perceptions Index 2010. Transparency International.
• UCDP (2021). UCDP conflict codebook version. https://ucdp.uu.se/downloads/nsos/ucdp-nonstate-211.pdf/ 18.05.2021.
• Ulutaş, U., K. B. Kanat ve C. Acun (2015). Sınırları aşan kriz: Suriye. Seta Analiz. No:120. İstanbul: Seta Yayınları.
• UNHRC (2021). Syria regional refugee response. https://data2.unhcr.org/en/situations/syria/ 18.09.2021.
• Varulkar, B. H., Winter, O. (2007). Criticism of the upcoming Syrian Parliamentary elections in the official Syrian press and among the Syrian opposition. https://www.memri.org/reports/criticism-upcoming-syrian-parliamentary-elections-official-syrian-press-and-among-syrian/ 25.06.2021.
• Volkan, V. D. (2009). Kimlik Adına Öldürmek. İstanbul:Everest Yayınları.
• White, J. (2011). Asad’s armed opposition: The Free Syrian Army. https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/asads-armed-opposition-free-syrian-army/ 27.07.2021.
• Yavaş, G. (2018). Avrupa Birliği ve Suriye iç savaşı. H. B. Yalçın ve B. Duran (Ed.). Küresel ve Bölgesel Aktörlerin Suriye Stratejisi içinde (130-148. ss). İstanbul: Seta Yayınları.
• Yıldız, K. (2005). The Kurds in Syria the forgotten people. London: Pluto Press.
• Yılmaz, K. (2021). Çatışma çarkı perspektifinden Azerbaycan-Ermenistan çatışması: ikinci Karabağ Savaşı örneğinde. T. Düğen ve M. Sönmez (Ed.), VIII. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu bildiri kitabı içinde (424-442. ss). Niğde: Kesit Yayınları.
• Yılmaz, K. (2021). Devlet içi çatışmalarda üçüncü taraf aktörlerin müdahalesi: Suriye iç savaşında üçüncü taraf aktör olarak bölge ülkelerin rolü. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Ziadeh, R. (2011). Power and policy in Syria: Intelligence services, foreign relations and democracy in the odern Middle East. London: I.B. Tauris & Co.