McDonaldization of Football

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 57 - 75, 27.12.2023

Yunus Akseki Marina Mussa

Öz

The game of football, which dates back centuries, has constantly evolved throughout history and has become a huge phenomenon. Undoubtedly, the widespread use of technological devices such as television and the relationship that football has established with television are of great importance in this process. Especially with the modernization of football, the relationship it has established with other sectors, particularly the advertising industry, has developed, making football an important part of global capital. The close relationship between the developing TV industry and football has led to serious money entering the football game. While this situation gradually changes the essence of football, it has also turned the fans who are the viewers of football into customers, taking them out of the audience situation. At this point, the commercialization of football has pushed us researchers to focus on the outside of the game. In this study, our main aim is to demonstrate that modern football has similar features to the concept of "McDonaldization" in terms of the qualities it contains, rather than just looking at football as a game. In this study, it is aimed to be demonstrated with examples that the concepts of efficiency, calculability, predictability, control, and the irrationality of rationality, which constitute McDonaldization, shape today's modern football. To strengthen the theoretical background of the study, the Rational Theory of German philosopher Max Weber has been used.

Anahtar Kelimeler

Football, Mcdonaldization, Rationalization

Futbolun McDonaldlaşması

Öz

Geçmişi asırlar öncesine dayanan futbol oyunu, tarihsel süreç içerisinde sürekli değişerek kendisini büyük bir fenomen haline getirmiştir. Kuşkusuz bu durumun yaşanmasında televizyon gibi teknolojik aygıtların yaygınlaşması ve futbolun televizyon ile girmiş olduğu ilişki çok önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle futbolun modernleşmesiyle birlikte başta reklam sektörü olmak üzere diğer sektörlerle kurmuş olduğu ilişki gelişerek futbolu küresel sermayenin önemli bir parçası haline getirmiştir. Gelişen TV endüstrisi ile futbolun kurmuş olduğu yakın ilişki futbol oyununa ciddi paraların girmesine neden olmuştur. Bu durum futbolun özünü yavaş yavaş değiştirirken saha dışında da futbolun izleyicisi olan taraftarları, izleyici durumundan çıkararak adeta bir müşteri haline getirmiştir. Bu noktada futbolun ticari meta haline gelmesi biz araştırmacıları oyunun dışına odaklanmaya itmiştir. Bu çalışmada temel amacımız; futbola sadece bir oyun olarak bakmak yerine modern futbolun içinde barındırdığı nitelik bakımından, McDonaldlaşma’ kavramı ile benzer özellikler taşıdığını ortaya koymaktır. Bu çalışmada McDonaldlaşma’yı var eden; verimlilik, hesaplanabilirlik, öngörülebilirlik, denetim ve rasyonelliğin irrasyonelliği kavramlarının günümüz modern futbolunu şekillendirdiği, örneklerle desteklenerek ortaya konulması amaçlanmaktadır. Çalışmanın teorik alt yapısını güçlendirmek adına Alman düşünür Max Weber’in Rasyonel Teorisi’nden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Futbol, Rasyonelleşme, McDonaldlaşma

Kaynakça

• Arık, M. B. (2004). Top ekranda medya çağındaki futbol ve televizyon arasındaki kaçınılmaz ilişki. İstanbul: Salyangoz Yayınları.
• Arık, M. B. (2008). Futbol ve televizyon bağı: Simbiyoz beslenme. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 26(3), 197-222.
• Aydın, B., Hatipoğlu, D. ve Ceylan, Ç. (2008). Endüstriyel futbol çağında “taraftarlık”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 26, 289-316.
• Aydın, B., ve Hatıpoğlu, D. (2007). Bastır Ankaragücü: kent, kimlik, endüstriyel futbol ve taraftarlık. Ankara: Epos Yayınevi.
• Çamlı, A. Y. (2020). Yeni bir toplum kuram dinamiği: Pratik-Rasyonellik. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 14-27.
• Çeşmeci, M. H. ve Poyraz, T. (2019). Türkiye’de turizmin McDonaldlaştırılması: Turistik bir ürün olarak paket turlar. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7(4), 3318-3337. doi: 10.21325/jotags.2019.531.
• Demir, M. (2020). Endüstriyel futbol ve futbolda teknoloji kullanımı. TRT Akademi, 5(9), 356-375.
• Duran, B. ve Çamlı, A.Y. (2019). Klasik dönem Osmanlı toplumunun sosyo-ekonomik yapısı: Max Weber’in patrimonyalizm teorisi çerçevesinde incelenmesi. İstanbul: Hiper Yayın.
• Erdoğan, İ. (2008). Futbol ve futbolu inceleme üzerine. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 26(2), 1-58.
• Giddens, A., ve Sutton, P. W. (2018). Sosyolojide temel kavramlar. (Çev. H. Hülür). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Güngör, A. (2014). Futbol endüstrisinde sportif başarı ile finansal performans arasındaki ilişkinin analizi ve Türkiye uygulaması. Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 16-36.
• İmadoğlu, T., ve Çavuş, M. F. (2022). Weber’in demir kafesi örgütsel değişimi etkiler mi?. Journal Of Management Theory And Practices Research, 3(1), 32-38.
• Karhan, J. (2018), Fast food imparatorluğunun zihniyetini Ritzer’ın “McDonaldlaşma” kavramı üzerinden okumak. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(8), 405-432.
• Orta, L. (2020). Futbolun değişimi ve dönüşümü (1863–2020). The Journal Of Social Science, 4(8), 497-510.
• Özcan, C. (2010). Bosman kararı ve profesyonel sporcuların serbest dolaşımı. İzmir Barosu Dergisi, 1, 18-31.
• Ritzer, G. (2020) Toplumun McDonaldlaştırılması, (Çev. Akın Emre Pilgir), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ritzer, G., ve Stepnisky, J. (2014). Sosyoloji Kuramları. (Çev. H. Hülür). Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Sunay, H. (2004). Spor kulüplerinde şirketleşme (bazı Avrupa ülkeleri ve Türkiye’den örnekler). Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 9(2), 69-76.
• Şeker, M. ve Gölcü, A. (2008). Futbolun televizyonda yeniden üretimi. İletişim kuram ve Araştırma Dergisi, 26(3), 115-134.
• Talimciler, A. (2008). Futbol değil iş: endüstriyel futbol. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 26(2), 89-114.
• Talimciler, A. (2016). Endüstriyelleşen sporun/futbolun geleceği. Sosyoloji Dergisi, Armağan Sayısı, 167-184.
• Barcelona Türkçe. https://twitter.com/fcbarcelona_tr?t=l9O2Jp03_-q4Q0WLgQn-uw&s=09. Twitter. Ocak 2016. 28.04.2023.
• Barcelona. https://twitter.com/FCBarcelona?t=FUzrj1KfG2XDqJ4qu1J9lw&s=09. Twitter. Aralık 2009. 28.04.2023.
• BBC News Türkçe (02.08.2018). Video yardımcı hakem (VAR) sistemi nedir: uygulama Türkiye’de de başlıyor. https://www.bbc.com/turkce/spor-45038263#:~:text=VAR'%C4%B1n%20devreye%20girdi%C4%9Fi%20durumlar,oldu%C4%9Funu%20aktar%C4%B1p%20ma%C3%A7a%20devam%20ediyor. 14.02.2023.
• BBC News Türkçe (10.07.2018). Cristiano Ronaldo 100 milyon Euro'ya Real Madrid'den Juventus'a transfer oldu. https://www.bbc.com/turkce/spor-44777893#:~:text=33%20ya%C5%9F%C4%B1ndaki%20Ronaldo%2C%20Juventus%20ile,milyon%20Euro%20bonservis%20bedeli%20%C3%B6deyecek. 14.02.2023.
• Deloitte. (2021). 2021’e başlarken Avrupa’da ve Türkiye’de futbol ekonomisi. https://l24.im/iz82Ib
• Dünya Gazetesi (17.10.2011). İzmir futbol kulüpleri borç batağında. https://www.dunya.com/kose-yazisi/izmir-futbol-kulupleri-borc-bataginda/11253. 14.02.2023.
• FİFA. (2017). Men’s Olympic Football Tournament statistics, facts & figures 1908-2016. https://l24.im/pz8
• Milliyet (01.07.2017). Real Madrid, logosundan 'haç'ı çıkardı. https://www.milliyet.com.tr/skorer/real-madrid-logosundan-haci-cikardi-2384838. 14.02.2023.
• NTV Spor (09.06.2011). Real Madrid 11 temmuz'da topbaşı yapacak. https://www.ntvspor.net/futbol/real-madrid-11-temmuzda-topbasi-yapacak-579e5f70c873cc20ac3df7a6. 14.02.2023
• NTV Spor (15.12.2020). Futbol devrimi çeyrek asrı doldurdu: Bosman Kuralları. https://www.ntvspor.net/futbol/futbol-devrimi-ceyrek-asri-doldurdu-bosman-kurallari-5fd8713a37b14c1428c31c12. 14.02.2023.
• NTV Spor (23.01.2021). Süper Lig'de üç büyüklerin güncel borcu ne kadar? https://www.ntvspor.net/futbol/uc-buyuklerin-borcu-ne-kadar-600c160337b14c375c7536aa. 14.02.2023.
• Passolig (02.04.2023). Passolig.Nedir?. https://www.passolig.com.tr/nedir. 14.02.2023.
• Real Madrid C.F. [https://twitter.com/realmadrid?t=0HagNEokprz4qQUTG0Yc2g&s=09] Twitter. Mayıs 2008. 28.04.2023.
• Sabah Gazetesi (25.1.2017). Real Madrid logosundan haçı kaldırdı! https://www.sabah.com.tr/spor/futbol/2017/01/25/real-madrid-logosunda-haci-kaldirdi. 14.02.2023.
• Transfermarkt (14.04.2023). Süper Lig transfer. https://www.transfermarkt.com/super-lig/transfers/wettbewerb/tr1. 14.02.2023.
• Transfermarkt. (14.04.2023). En değerli oyuncular. https://www.transfermarkt.com.tr/marktwertetop/wertvollstespieler. 14.02.2023.
• TRT Spor (05.06.2020). Cristiano Ronaldo ilk milyarder futbolcu oldu. https://www.trtspor.com.tr/haber/futbol/dunyadan-futbol/criistiano-ronaldo-ilk-milyarder-futbolcu-oldu-210162.html. 14.02.2023.