Türkçe ve Sosyal Bilgiler 7. Sınıf Ders Kitaplarındaki Metinlerin Nicel Unsurlarının Karşılaştırmalı Analizi

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 33 - 50, 30.06.2024

Nisanur Turhan , Muhammet Memiş

Öz

Bu araştırmada, 7. Sınıf Türkçe ders kitabı metinleri ile Sosyal Bilgiler ders kitabı metinleri, kelime sayısı, cümle sayısı ve cümlelerdeki kelime ortalaması açılarından incelenmiş ve bu unsurların söz konusu ders kitaplarındaki iç uyumu ile birbirleriyle uyumunun ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, 2023-2024 eğitim-öğretim yılında okullarda kullanılan, MEB yayınevi 7. Sınıf Türkçe ders kitabı ve 7. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabı, araştırmanın örneklemi olarak seçilmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Türkçe ders kitabında, her temanın altında yer alan 4 okuma metni olmak üzere toplam 32 metin; Sosyal Bilgiler ders kitabında ise her konu başlığının alt başlıklarında yer alan, metin niteliği taşıdığı düşünülen 34 metin incelenmiştir. Bu incelemelerin sonucunda, metinlerin nicel unsurlarının tutarlı bir artış göstermediği, basitten zora ilkesine uymadığı ve 7. sınıf Türkçe ders kitabı metinleri ile 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabı metinlerinin kendi aralarında ve birbirleriyle uyum içinde olmadığı belirlenmiştir. Bu veriler ışığında, ders kitabı hazırlayanlara, metinlerin nitel unsurlarını belirlerken hem ilgili ders kitabı hem de diğer ders kitapları arası uyuma dikkat etmeleri, metin uzunluklarını kademeli artış gösterecek şekilde seçmeleri, basitten zora ilkesini göz önünde bulundurmaları, öğrencilerin sınıf ve hazırbulunuşluk seviyelerini dikkate almaları ve Sosyal Bilgiler Ders Kitabı özelinde metinlerin net başlıklarla ayrılması ve sistematik bir metin düzeni oturtulması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

türkçe eğitimi, sosyal bilgiler eğitimi, ders kitabı, nicel unsurlar, kelime uzunluğu, kelime sayısı

Kaynakça

• Alpan, G. (2008). Ders kitaplarındaki metin tasarımı. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 107-134.
• Altaş, Ö. (2023). 7. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı açısından incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi.
• Alvermann, D. E. (1989). Teacher-student mediation of content area text. Theory into Practice, 28(2), 142-147. Ateşman, E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. Dil Dergisi, 58, 71-74.
• Baş, B. (2003). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarında metin türleri üzerine bir inceleme. Türklük Bilimi Araştırmaları, (13), 257-265.
• Bora, A., & Arslan, M. A. (2021). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitimi Dergisi, 10(1), 222-236.
• Britton, BK, Woodward, A. & Binkley (1993). İçinde MR (Ed.). Ders kitaplarından öğrenme: teori ve pratik. Psikoloji Basını.
• Bulut, K., & Taçyıldız, E. (2020). Farklı yayınevlerine ait 6 ve 7. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin kalıplaşmış söz varlığı açısından incelenmesi. Journal of Language and Literature, 6(4), 687-713.
• Coşkun, M. (2003). Sosyal bilgiler ders kitaplarındaki coğrafya ünitelerinin içerik yönünden değerlendirilmesi. İçinde C. Şahin (Ed.). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu sosyal bilgiler (s.299-315). Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Çakır, F. (1997). İlkokul Türkçe ders kitaplarının eğitim öğretime uygunluğunun değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul, Marmara Üniversitesi.
• Çarkıt, C., & Bahadır, H. İ. (2022). Ortaokul Türkçe ders kitapları Millî Mücadele ve Atatürk teması metinlerinin okunabilirlik düzeyleri üzerine bir inceleme. Cumhuriyet International Journal of Education, 11(1), 103-111.
• Çeçen, M. A., & Çiftçi, Ö. (2007). İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Milli Eğitim, 173, 39-49.
• Çetinkaya, G. (2010). Türkçe metinlerin okunabilirlik düzeylerinin tanımlanması ve sınıflandırılması. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara, Ankara Üniversitesi.
• Çıplak, G., & Balcı, A. (2022). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özelliğinin incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (30), 170-187.
• Doğan, Y., & Torun, F. (2018). Sosyal Bilgiler ders kitapları nereye doğru gidiyor?. The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 4(2), 111-125.
• Eğilmez, N. (2010). İlköğretim Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığının ilköğretim dördüncü sınıf öğrencilerinin yazılı anlatımlarına aktarımı [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Bursa, Uludağ Üniversitesi.
• Ertürk, M., & Güler E. (2017). 5. 6. ve 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarının öğretmen görüşüne göre incelenmesi (Muğla İli Örneği). Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, (8), 64-76.
• Esen, S. (2017). 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersi kitabının öğretmen görüşlerine göre incelenmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Balıkesir, Balıkesir Üniversitesi.
• Güneş, F. (1997). Okuma-yazma öğretimi ve beyin teknolojisi. Ocak Yayınları.
• Kalyoncu, M. R., & Memiş, M. (2024). Türkçe için oluşturulmuş okunabilirlik formüllerinin karşılaştırılması ve tutarlılık sorgusu. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 12(2), 417-436.
• Kanatlı, F., & Çekici, Y. (2013). Türkçe öğretiminde disiplinler arası olanaklar. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 223-234.
• Karadağ, Ö. (2019). Aynı sınıf düzeyi için hazırlanan Türkçe ders kitaplarının ortak sözvarlığı açısından karşılaştırılması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 1130-1140.
• Kayhan, S., & Serin, N. (2023). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarının millî kültürümüz temasına ait tematik söz varlığı açısından karşılaştırılması. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, [Özel Sayı 1 (Cumhuriyetin 100. yılına)], 1000-1014.
• Klare, G. R. (1963). The measurement of readability. Iowa: The Iowa State Universty Press.
• Maden, S., Maden, A., Demir, R. (2017). Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığının öğrenci etkinliklerine yansıması. International Journal of Language Academy, 5(3), 235-251.
• MEB (2015). Millî eğitim bakanlığı ders kitapları ve eğitim araçları yönetmeliği. MEB.
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Talim Terbiye Kurulu. MEB (2021). Ders kitaplarında okunabilirlik. Ders Kitapları ve Öğretim Materyalleri Daire Başkanlığı.
• Memiş, M. & Kalyoncu, M. R. (2024). 2024 Türkçe Öğretim Programı ile 2019 Türkçe Öğretim Programı’nın karşılaştırmalı incelenmesi. International Journal of Language Academy, 12(2), 176-199.
• Ogur, E. (2022). 2021-2022 öğretim yılında okutulan 7. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Turkish Studies-Educational Sciences, 17(5), 1135-1154.
• Öz, G. (2012). İlköğretim sekizinci sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı bakımından incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Malatya, İnönü Üniversitesi.
• Özbay, M., & Çeçen, M.A. (2012). Türkçe ders kitaplarında (6-8. sınıflar) yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Dil ve Edebiyat Eğitim Dergisi, 1(1), 67.
• Sarıkaya, B. (2023). Türkçe öğretmenlerinin Türkçe ders kitapları ile ilgili görüşleri. Asya Studies, 7(26), 1-14.
• Şahin, A. (2008). İlköğretim birinci sınıf Türkçe ders kitabı, öğrenci çalışma kitabı ve öğretmen kılavuz kitabının öğretmen görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(3), 133-146.
• Şahin, H. (2004). Etkili bir Sosyal Bilgiler ders kitabının nitelikleri. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (9), 365-375.
• Şakiroğlu, Y. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki öykülerin kelime-cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir inceleme. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(6), 1827-1834.
• Şimşek, R. (2020). Derlem tabanlı bir çalışma: 7. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı. Çukurova Araştırmaları, 6(1), 231-243.
• Tomal, N., & Yılar, M.B. (2019). An Evaluation of Social Studies Textbooks in Turkey: A Content Analysis for Curriculum and Content Design. Review of International Geographical Education Online (RIGEO), 9(2), 447-457.
• Topkaya, Y., Ulu-Kalın, Ö., & Yılar, M.B., (2015). Readabılıty Of The Prımary Educatıon 8th Grade Citizenshıp And Democracy Education Textbook And Its Suitability For Target Age Level. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 3(1), 480-491.
• Toprak, T. (1993). İlkokul ders kitaplarının öğretim programlarına uygunluğunun değerlendirilmesi (adana ilinde bir araştırma), [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara, Ankara Üniversitesi.
• Yılar, M. B. (2020). 9. Sınıf Coğrafya Ders Kitabında Yer Alan Metinlerin Okunabilirlik Düzeyinin İncelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 18(2), 1126-1146.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (9. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yokuş, Y., & Yaşar, F. Ö. (2023). 3 ve 4. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin Ateşman ve Çetinkaya-Uzun okunabilirlik formüllerine göre incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (36), 153-171.