MAKEDON TÜRK TİYATROSUNDA ALİŞ OYUNUNUN FOLKLORİK UNSURLARI

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 28 - 65, 30.06.2023

Serdar Uğurlu , Büşra Yılmaz

Öz

Makedonya Türk tiyatrosunda “Aliş Oyunu” Türk tiyatrosu adına yeni bir dönemin başlangıcı olmuş bir eserdir. Hüseyin Süleyman (1903-1963) tarafından oluşturulan bu eser, “Alişimin Kaşleri Kare” adı altında, 1958 yılı Mayıs ayında, Üsküp Halklar Tiyatrosu, Türk Drama Ekibi tarafından oynanmış ve büyük bir ilgi görmüştür. Önceki tiyatro oyunlarına göre Türklerin halk dilini, edebiyatını ve folklorik özelliklerini daha fazla yansıtan bir eserdir. XVI. Asra ait bir Rumeli türküsünün hikâyesinden esinlenilerek yazılan oyunda, Balkan Türk sözlü geleneğine dair önemli unsurlar mevcuttur. Aliş Oyunu’nun Makedon Türklerinin mizaç, görüş ve hislerine göre yazılmış olması, ona olan ilginin asıl kaynağıdır ve bu nedenle de bir dönüm noktası olarak kabul edilir. Aliş Oyunu’nda birbirine gönül vermiş Aliş ile Zeynep’in hasret dolu aşkları anlatılmaktadır. Hüseyin Süleyman, oyununda Rumeli Türk kültürünün adeta bütün güzelliklerine yer vermiştir. Aynı zamanda bir folklor derlemecisi olan Hüseyin Süleyman, bütün tecrübesini bu dört perdelik müzikli tiyatro oyununda sergilemeyi başarmıştır. Oyunda Türk sözlü kültürüne, müzikolojisine, halk danslarına ve geleneğine dair önemli ürünler bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Aliş Oyunu, Makedon Türk Tiyatrosu, Halk Edebiyatı, Hüseyin Süleyman, Üsküp, Türk Tiyatrosu

FOLKLORIC ELEMENTS OF ALİŞ THEATRE IN MACEDONIA TURKISH THEATRE

Öz

"Aliş Theate" in Macedonia Turkish theater is a work marked the beginning of a new period for the Turkish theater. This theate generated by Hüseyin Süleyman under the name "Alişimin Kaşlari Kare", in May 1958, played by Turkish Drama Team of Skopje People's Theatre and has seen great interest. According to the previous theater this theater is a work that reflects more the Turkish people language, literature and folkloric features. In this theatre inspired by the story of a Rumeli folk song of the sixteenth century, the there are important cultural elements of the Balkan Turkish folklore. Aliş Theatre has been written in accordance with the mood, opinions and feelings of Turks in Macedonia. This is the main source of demand for this theatre and therefore is considered a turning point. In the Aliş theater describes Zeynep's sincere love with Aliş. Hüseyin Süleyman has included almost all the beauty of the Rumeli Turkish culture in his work. At the same time, a folklore compilers Hüseyin Süleyman, the whole his experience was able to demonstrate in this four-act musical theater. There are important elements related to Turkey oral culture, musicology, folk dances and traditions.

Anahtar Kelimeler

Aliş Theatre, Macedonia Turkish Theatre, Folk Literature, Hüseyin Süleyman, Skopje Turkish Theatre

Kaynakça

• And, Metin (1970). 100 Soruda Türk Tiyatrosu Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Bektaş, Gönül (2015). “Üsküp’te Osmanlı Tiyatrosu”. Mimar.ist, Yıl 15, Sayı 54, s. 78-83, İstanbul.
• Cingöz, M. Emine. (1990). Tokat’ta Hıdrellez. Türk Halk Kültüründen Derlemeler 1990 Hıdrellez Özel Sayısı, Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları:143, Ankara s.47.
• Çelik, A. Çetin. (1990). Edirne ve Çevresi Hıdrellez Geleneği Türk Halk Kültüründen Derlemeler. 1990 Hıdrellez Özel Sayısı, Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları:143, Ankara. s.63.
• Elçin, Şükrü (2005). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Engüllü, Avni (1989). “Yazınımızda Tiyatro Türünde “Aliş”. Sesler Aylık Toplum Sanat Dergisi, Yıl: XXV, Sayı 236, s. 46-55, Makedonya-Üsküp.
• Kaya, Doğan (1999). Anonim Halk Şiiri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kaya, Fahri (2008). Makedonya’da Türk Edebiyatı Bir Deste Oyun. Makedonya-Manastır: NİD MİKENA Yayınları.
• Lilâ, Kemal (1968). “Hüseyin Süleyman’ı Anarken”. Sesler Aylık Toplum Sanat Dergisi, Yıl: IV, Sayı 29, s. 48-51, Makedonya-Üsküp.
• Seyfullah, Lütfü (1989). “Aliş ve Hüseyin Süleyman Üzerine”. Sesler Aylık Toplum Sanat Dergisi, Yıl: XXV, Sayı 236, s. 90-98, Makedonya-Üsküp.
• Stefanovksi, Risto (2009). Türk Tiyatrosu Monografi. (Çev. Melahat Ali, Kalegrafik Doo, Üsküp.
• Süleyman, Hüseyin (1989). “Aliş”. Sesler Aylık Toplum Sanat Dergisi Yıl XXV Sayı 236 s.55-89.
• Uğurlu, Serdar (2015). “Makedonya-Valandova Hıdrellez Âdetlerinden Yeşillenme, Kısmet Kapama ve Martufal Çekme Âdetleri”. Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları E-Dergisi, Yıl:3, Sayı:5, s.37-66