Ruh Sağlığı Okuryazarlığı Ölçeği (RSOÖ): Türkçe Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 490 - 507, 09.09.2023

Emine Akdoğan Gülcan Kar Şen , Nevin Onan

https://doi.org/10.47327/unikasaglik.104

Öz

Amaç: Bu çalışmada Ruh Sağlığı Okuryazarlığı Ölçeğinin (RSOÖ) Türk toplumu için uyarlanması, geçerlilik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Metodolojik tipteki bu çalışma, bir devlet üniversitesinin Sağlık Bilimleri ve Teknoloji Fakültesinde öğrenim gören 900 öğrenci ile Mayıs-Haziran 2018 tarihlerinde “Kişisel Bilgi Formu” ve “RSOÖ” kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Grup geri çeviri ve ön uygulama yöntemiyle ölçeğin dil uyarlaması, Dawis yöntemi, kapsam geçerlik indeksleri hesaplanarak kapsam geçerliliği, Açımlayıcı (AFA) ve Doğrulayıcı (DFA) Faktör Analizi ile yapı geçerliliği; Cronbach alfa katsayısı, madde toplam korelasyonu ve Guttman Split-Half katsayısı ile ölçeğin güvenirliği değerlendirilmiştir. Bulgular: RSOÖ’nün her bir maddesi için kapsam geçerlik indeksi (KGI) 0.80’den büyük bulundu. Faktör analizi sonucunda ölçeğin Türkçe versiyonunun 22 maddelik ve dört (4) faktörlü bir yapıyı doğruladığı ve ölçeğin doğrulayıcı faktör analizi uyumunun yüksek olduğu belirlendi. RSOÖ’nün Cronbach alfa katsayısının 0,769, madde toplam korelasyon puanlarının 0,30 değerinin üstünde ve ölçeğin birinci yarısı ile ikinci yarısı arasındaki korelasyonun 0,87 ve anlamlı olduğu tespit edildi. Sonuç: Sonuç olarak; 22 maddelik ve dört alt boyutlu yapı gösteren RSOÖ’nün Türkiye’de bireylerin ruh sağlığı okuryazarlık düzeylerinin değerlendirilmesinde kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir veri toplama aracı olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ruh sağlığı, Toplum ruh sağlığı hizmetleri, Sağlık okuryazarlığı, Ölçek uyarlama

Etik Beyan

Karabük Üniversitesi Girişimsel Olmayan Araştırmalar Etik Kurulu’ndan etik onay (28 Mart 2018 tarih ve 4/11 sayılı karar no), Üniversitenin ilgili fakülte dekanlıklarından çalışma izni alınmıştır.

Kaynakça

• Aktürk, Z., & Acemoğlu, H. (2012). Tıbbi araştırmalarda güvenilirlik ve geçerlilik. Dicle Tıp Dergisi, 39(2), 316-319. https://doi.org/ 10.5798/diclemedj.0921.2012.02.0150
• Büyüköztürk, Ş., & Çokluk-Bökeoğlu, Ö. (2008). Discriminant function analysis: concept and application. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), 33, 73-92. https://ejer.com.tr/wp-content/uploads/2021/01/ejer_2008_issue_33.pdf#page=76
• Cho, S.M., & Choi, S. (2017). Mental health literacy among people with mental disorder: correlations with socio-demographic factors, selfesteem, family support. Health And Social Science, 44(4), 165-186. https://doi.org/10.21489/hass.2017.04.44.165
• Çakmur, H. (2012). Araştırmalarda ölçme-güvenilirlik-geçerlilik. TAF Preventive Medicine Bulletin, 11(3), 339-344. https://doi.org/10.5455/pmb.1-1322486024
• Çam, M. O., & Baysan-Arabaci, L. (2010). Tutum ölçeği hazırlamada nitel ve nicel adımlar. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 12(2), 59-71. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/984349
• Çapık, C. (2014). Geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences, 17(3), 196-205. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/29691
• Çapık, C., Gözüm, S., & Aksayan, S. (2018). Kültürlerarası ölçek uyarlama aşamaları, dil ve kültür uyarlaması: Güncellenmiş rehber. FNJN Florence Nightingale Journal of Nursing, 26(3), 199-210. https://doi.org/ 10.26650/FNJN397481
• Dang, H. M., Weiss, B., Lam, T., & Ho, H. (2018). Mental health literacy and intervention program adaptation in the internationalization of school psychology for Vietnam. Psyhology in the Schools, 55(8), 941-954. https://doi.org/10.1002/pits.22156
• Deniz, Z. (2007). Psikolojik ölçme aracı uyarlama. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 40(1), 1-16.
• Ercan, İ., & Kan, İ. (2004). Ölçeklerde güvenirlik ve geçerlik. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30, 211–216. https://dergipark.org.tr/en/pub/uutfd/issue/35255/391149
• Erkorkmaz, Ü., Etikan, İ., Demir, O., Özdamar, K., & Sanisoğlu, S. Y. (2013). Doğrulayıcı faktör analizi ve uyum indeksleri. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 33(1), 210-223. https://doi.org/ 10.5336/medsci.2011-26747
• Esin, M. N. (2014). Veri toplama yöntem ve araçları & veri toplama araçlarının güvenirlik ve geçerliği. Erdoğan S., Nahcivan N., Esin M. N. (Ed.), Hemşirelikte Araştırma Süreç, Uygulama ve Kritik (ss.193-233). İstanbul, Nobel Tıp Kitapevi.
• Gorczynski, P., Sims-schouten, W., Hill, D., & Wilson, J. C. (2017). Examining mental health literacy, help seeking behaviours, and mental health outcomes in UK university students. The Journal of Mental Health Training, Education and Practice, 12(2), 111-120. https://doi.org/ 10.1108/JMHTEP-05-2016-0027
• Göktaş, S., Işıklı, B., Önsüz, M.F., Yenilmez, Ç., & Metintaş, S. (2019a). Ruh Sağlığı Okuryazarlığı Ölçeği’nin (RSOY Ölçeği) Türkçe geçerlilik ve güvenilirliğinin değerlendirilmesi. Konuralp Tıp Dergisi, 11(3), 424-431. https://doi.org/10.18521/ktd.453411
• Göktaş, S., Işıklı, B., Yenilmez, Ç., & Metintaş, S. (2019b). Anksiyete Okuryazarlığı Ölçeği’nin Türkçe geçerlilik ve güvenilirliğinin değerlendirilmesi. DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 33(2), 167-174. https://doi.org/ 10.5505/deutfd.2019.40412
• Griffiths, K. M., Christensen, H., Jorm, A. F., Evans, K., & Groves, C. (2004). Effect of web-based depression literacy and cognitive–behavioural therapy interventions on stigmatising attitudes to depression. The British Journal of Psychiatry, 185(4), 342-349. https://doi.org/10.1192/bjp.185.4.342
• Güngör, D. (2016). Psikolojide ölçme araçlarının geliştirilmesi ve uyarlanması kılavuzu. Türk Psikoloji Yazıları, 19, 104-112. https://antalya.psikolog.org.tr/tr/yayinlar/dergiler/1031828/
• Hambleton, R. K., & Zenisky, A. L. (2011). Translating and adapting tests for cross-cultural assessments. In D. Matsumoto, & F. J. R. van de Vijver (Eds.), Cross-Cultural Research Methods in Psychology (pp. 46-74). Cambridge University Press.
• Jorm, A. F., Barney, L. J., Christensen, H., Highet, N. J., Kelly, C. M., & Kitchener, B. A. (2006). Research on mental health literacy: what we know and what we still need to know. Australian New Zealand Journal of Psychiatry, 40(1), 3-5. https://doi.org/10.1080/j.1440-1614.2006.01734.x
• Jorm, A. F, Korten, A. E., Jacomb, P. A., Christensen, H., Rodgers, B., & Pollitt, P. (1997). Mental health literacy: A survey of the publics ability to recognise mental disorders and their beleifs about the effectiveness of treatment. Medical Journal of Australia, 166(4), 182–186. https://doi.org/10.5694/j.1326-5377.1997.tb140071.x
• Jung, H., Von Sternberg, K., & Davis, K. (2016). Expanding a measure of mental health literacy: Development and validation of a multicomponent mental health literacy measure. Psychiatry Research, 243, 278-286. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2016.06.034
• Karakoç, F. Y., & Dönmez, L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitim Dünyası, 40(40), 39-49. https://doi.org/10.25282/ted.228738
• Karaman, H., Atar, B., & Çobanoğlu-Aktan, D. (2017). Açımlayıcı faktör analizinde kullanılan faktör çıkartma yöntemlerinin karşılaştırılması. Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty (GUJGEF), 37(3), 1173-1193. https://doi.org/10.17152/gefad.309356
• Kılıç, C. (2020). Türkiye’de ruhsal hastalıkların yaygınlığı ve ruhsal tedavi ihtiyacı konusunda neredeyiz? Toplum ve Hekim, 35(3), 179-187. https://doi.org/10.17152/gefad.309356
• Kline, R. (2013). Exploratory and confirmatory factor analysis. Petscher, Y., Schatschneider, C., & Compton D.L. (eds) Applied Quantitative Analysis in Education and The Social Sciences. (pp.183-217). UK, Routledge.
• Kutcher, S., Wei, Y., & Coniglio, C. (2016). Mental health literacy: past, present, and future. The Canadian Journal of Psychiatry, 61(3), 154-158. https://doi.org/10.1177/07067437156166
• Noroozi, A., Khademolhosseini, F., Lari, H., & Tahmasebi, R. (2018). The mediator role of mental health literacy in the relationship between demographic variables and health-promoting behaviours. Iran Journal Psychiatry Behaviour Science, e-12603. https://doi.org/10.5812/ijpbs.12603.
• O’Connor, M., & Casey, L. (2015). The Mental Health Literacy Scale (MHLS): A new scale-based measure of mental health literacy. Psychiatry Research, 1-2, 511-516. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2015.05.064
• Öner, N. (2009). Türkiye’de Kullanılan Psikolojik Testler, Bir Başvuru Kaynağı, 2. Baskı. İstanbul: Boğaziçi Matbaası.
• Özel, Y., & Duzcu, T. (2018). Ruh sağlığı okuryazarlığı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(77), 380-387. http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.14013
• Ratnayake, P., & Hyde, C. (2019). Mental health literacy, helpseeking behaviour and wellbeing in young people: implications for practice. The Educational and Developmental Psychologist, 36(1), 16-21. https://doi.org/10.1017/edp.2019.1
• Reavley, N.J, & Jorm, A.F. (2013). Mental health literacy. Knifton, L., & Quinn, N. (eds.) Public Mental Health Global Perspectives. (pp. 50-58) New York: McGraw-Hill Education.
• Seki Öz, H. (2021). Bir il merkezinde yaşayan bireylerin ruh sağlığı okuryazarlığının incelenmesi. Humanistic Perspective, 3(3), 660-675. https://doi.org/10.47793/hp.993929
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçünlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Tavşancıl, E. (2006). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi, 5.Baskı. Ankara: Nobel Akademi Yayınları.
• Tay, J.L., Tay, Y.F., & Klainin-Yobas, P. (2018). Mental health literacy levels. Archives of Psychiatric Nursing, 32(5), 757-763. https://doi.org/10.1016/j.apnu.2018.04.007
• Tokur Kesgin, M., Pehlivan, Ş., & Uymaz, P. (2020). Ruh Sağlığı Okuryazarlığı Ölçeğinin Türkçe uyarlaması: geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Derg, 21(Ek sayı 2), 5-13. https://doi.org/10.5455/apd.102104118
• Tonsing, K. N. (2018). A review of mental health literacy in Singapore. Social Work in Health Care, 57 (1), 27-47. https://doi.org/10.1080/00981389.2017.1383335
• Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı (2018). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2018. Erişim: https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/36134,siy2018trpdf.pdf?0
• Vimalanathan, A., & Furnham, A. (2019). Comparing physical and mental health literacy. Journal of Mental Health (Abingdon, England), 28(3), 243-248. https://doi.org/10.1080/09638237.2018.1466050
• WHO (2020). Mental Health ATLAS 2020. Retrieved from https://www.who.int /publications/i/item/ Downloads/9789240036703-eng.pdf.
• WHO-Europa (2021). European Mental Health Action Plan 2013-2020. Retrieved from who.int/en/health-topics/noncommunicablediseases/mentalhealth/publications
• Yurdugül, H. (2005). Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerliği için kapsam geçerlik indekslerinin kullanılması. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, 1, 771-774. https://yunus.hacettepe.edu.tr/~yurdugul/3/indir/PamukkaleBildiri.pdf