Türkiye’de Sağlık Hizmetlerine Ulaşılabilirlik Düzeyinin Değerlendirilmesi: 2015-2019

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 836 - 860, 27.08.2024

Meltem Tülin Sezgin , Aslı Köse

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, 2015-2019 yıllarında istatistik bölgelerin belirlenen parametrelere göre sağlık hizmetlerine ulaşılabilirlik düzeyinin belirlenmesidir. Gereç ve Yöntemler: Çalışmada Türkiye İstatistik Bölge Birimleri sınıflandırmasına göre 12 istatistik bölgede Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı verileri kullanılarak sağlık hizmetlerine ulaşılabilirlik düzeyleri belirlenmiştir. Araştırma verileri Çok Kriterli Karar Verme yöntemlerinden biri olan İdeal Çözüme Benzerlik Yoluyla Tercih Sıralaması ile Microsoft Excel yazılımı kullanılarak analiz edilmiştir. Bulgular: Sağlık hizmetlerine ulaşılabilirlik düzeyi en yüksek olan bölgeler mortalitede Doğu Karadeniz, Batı Anadolu ve Batı Marmara, sağlık hizmeti kullanımında Batı Karadeniz ve Batı Marmara, koruyucu sağlık hizmetlerinde Batı Marmara ve Batı Anadolu, sağlık alt yapısında Akdeniz ve Batı Anadolu, sağlık insan kaynağında Batı Anadolu, acil sağlık hizmetlerinde ise Doğu Karadeniz Bölgeleridir. Sağlık hizmetlerine ulaşılabilirlik düzeyi en düşük olan bölgeler mortalitede Güneydoğu Anadolu, Orta Anadolu ve Kuzeydoğu Anadolu, sağlık hizmeti kullanımında Ortadoğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, koruyucu sağlık hizmetlerinde İstanbul, Kuzeydoğu Anadolu ve Ortadoğu Anadolu, acil sağlık hizmetlerinde İstanbul, sağlık insan kaynağında ise Güneydoğu Anadolu Bölgeleridir. Sonuç: Sağlık hizmetine ulaşılabilirliğin sağlanabilmesi için istatistik bölgelerin sağlık ihtiyaçlarının çözümüne yönelik sağlık politikalarına ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık hizmetleri yönetimi, Sağlık hizmetlerine ulaşılabilirlik, TOPSIS

Etik Beyan

Araştırmada ikincil veriler kullanıldığından etik kurul izin gerekmemektedir.

Evaluation Of The Level Of Accessibility Of Health Services In Turkey: 2015-2019

Öz

Objective: The aim of this study is to determine the level of accessibility to health services in statistical regions according to the determined parameters in 2015-2019. Methods: In the study, the accessibility levels of health services were determined by using the data from the Ministry of Health Health Statistics Yearbook of 12 statistical regions according to the Statistical Regional Units Classification of Turkey. Research data is one of the Multicriteria Decision Making methods. Technique for Order Preference by Similarity to the Ideal Solution, using Microsoft Excel software. Results: The regions with the highest level of accessibility to health services are Eastern Black Sea, Western Anatolia, and Western Marmara in mortality, Western Black Sea and Western Marmara in use of health services, Western Marmara and Western Anatolia in preventive health services, Mediterranean and Western Anatolia in health infrastructure, Western Anatolia in health human resources, and Eastern Black Sea Region in emergency health services. The regions with the lowest level of accessibility to health services are Southeastern Anatolia, Middle Anatolia, and Northeastern Anatolia in mortality, Middle East Anatolia and Southeast Anatolia in health service usage, Istanbul, Northeast Anatolia, and Middle East Anatolia in preventive health services, Istanbul in emergency health services, and Southeast Anatolia in health human resources. Conclusion: Health policies are needed to solve the health needs of statistical regions in order to ensure accessibility to health services.

Anahtar Kelimeler

Health services administration, health services accessibility, TOPSIS

Kaynakça

• Akdağ, R., Aydın, S., & Demirel, H. (2008). Sağlıkta Dönüşüm Programı. Sağlık Bakanlığı Yayınları.
• Akdeniz, M., Ungan, M., & Yaman, H. (2010). Türkiye’de Bir Tıp Disiplini Olarak Aile Hekimliğinin Gelişimi. GeroFam, 1(1), 29-40. http://dx.doi.org/10.5490/gerofam.2010.1.1.4
• Aktürk, Z., & Set T. (2010). Aile Hekimliği ve Kalite: Fırsatlar ve Uygulanmayı Bekleyen Araçlar. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 4, 1-7.
• Akgiş İlhan, Ö. (2020). Türkiye’de Sağlık Hizmetleri ve Hastanelere Erişebilirliğin Mekansal Profili: Sosyal Refah Açısından Bir Analiz. [Spatial Profile of Health Services and Accessibility to Hospitals in Turkey: An Analysis in The Context of Social Well Being]. Ege Coğrafya Dergisi, 29(2), 259-271.
• Ayhan Başer, D., Kahveci, R., Koç, E.M., Kasım, İ., Şencan, İ., & Özkara A. (2015). Etkin Sağlık Sistemleri İçin Güçlü Birinci Basamak. Ankara Medical Journal, 1: 26-31. https://doi.org/10.17098/amj.47853
• Baloğlu Kaya, F., & Kaya, Ş. (2023). Cumhuriyet Dönemi Acil Sağlık Durumunun Gelişimi. Öztürk, H. (Ed.), Cumhuriyet Dönemi Sağlık Politikaları (ss. 45-54). Türkiye Klinikleri.
• Boydak, A.B. (2020). Türkiye’de Uygulanan Genel Sağlık Sigortasının Salgın Hastalıklar Karşısında Önemi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 33(150), 194.
• Cihan, Ş., Eren, T., Ayan, E., Topal T., & Yıldırım E.K. (2017). Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleri ile Ekokardiyografi Cihazı Seçiminin Yapılması. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 4(1), 41-49. https://doi.org/10.17681/hsp.285651
• Çağlar, A., & Keten, N.D. (2019).İllerin Sağlık Endeksi: Bileşik Endeks Yaklaşımı ile Bir Deneme. Duzce Medical Journal, 21(1), 42-53. https://doi.org/10.18678/dtfd.521027
• Çelikbilek, Y., & Özdemir, M. (2018). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri, Açıklamalı ve Karşılaştırmalı Sağlık Bilimleri Uygulamaları. Nobel Kitapevi.
• Çınaroğlu, S. (2021). Türkiye’de İller Düzeyinde Sağlık Personeli Dağılımı ve Daha Etkin Politika İhtiyacı. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 24(2), 235-254.
• Çıtak, G., & Aksoy, Ö. (2020). Aşılamada Önemli Bir Engel: Aşı Reddi. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(2), 15-20.
• Darby, C., Valentine, N., Murray C.J., & De Silva, A. (2020). WHO Strategy on Measuruing Responsivenes. WHO Publishing.
• Deringöz, A., Danışan, T., & Eren, T. (2021). COVID-19 Takibinde Giyilebilir Sağlık Teknolojilerinin ÇKKV Yöntemleri ile Değerlendirilmesi. Politeknik Dergisi, 1-1. https://doi.org/10.2339/politeknik.768219
• Güdük, Ö., & Güdük, Ö. (2017). Palyatif Bakım Üniteleri Performansının TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2), 511-527. https://doi.org/10.30569/adiyamansaglik.425963
• Fedai, R., & Avaner, T. (2018). Türkiye’de Sağlık Politikalarında Dönüşüm. Babaoğlu, C., Akman, E. (Ed.), Kamu Politikası Analizi Türkiye Uygulamaları içinde (ss. 558-513). Gazi Yayınları.
• Kabak, M., & Çınar, Y. (2020). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri Excel Çözümlü Uygulamalar. Nobel Kitapevi.
• Kar, A., & Özer, Ö. (2020). Türkiye’de sağlık hizmetleri alt yapı kaynaklarının, hizmet kullanım düzeylerinin ve sağlık sonuçlarının bölgesel düzeyde karşılaştırılması. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(20), 331-350.
• Köse, A. (2020). Sağlık Politikalarında COVID-19 Mücadelesi: Türkiye Örneği. Mollaoğlu, M., Mollaoğlu M.C. (Ed.), Güncel Sağlık Sorunları ve Yaklaşımları (ss.17-30). İKSAD Yayınları.
• OECD. Erişim adresi: https://www.oecd.org/health/health-at-a-glance. Erişim tarihi: 20.10.2023. Orhaner, E. (2018). Türkiye’de Sağlık Sigortası. Siyasal Kitabevi.
• Özbek A. (2021). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ve Excel ile Problem Çözümü. Seçkin Yayıncılık.
• Pekkaya, M., & Dökmen, G. (2019). OECD Ülkeleri Kamu Sağlık Harcamalarının ÇKKV Yöntemleri ile Performans Değerlendirmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15(4), 923-950. https://doi.org/10.17130/ijmeb.2019456391
• Sağlık Bakanlığı İstatistik Yıllığı. Erişim adresi: https://sbsgm.saglik.gov.tr/Eklenti/40564/0/saglik-istatistikleri-yilligi-2019pdf.pdf. Erişim tarihi: 26.11.2023.
• Taş, C., Bedir, N., Eren, T., Alağaş, M.H., & Çetin, S.(2018). AHP-TOPSIS Yöntemleri Entegrasyonu ile Poliklinik Değerlendirilmesi: Ankara’da Bir Uygulama. Sağlık Yönetimi Dergisi, 2(1), 1-17.
• TÜİK. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Olum-ve-Olum-Nedeni-Istatistikleri-2019-33710. Erişim tarihi: 14.12.2023.
• Üstün, Ç., & Karakaş, D. (2021). Türkiye’nin Sağlık Göstergelerinin Bölgesel ve Uluslararası Karşılaştırma Perspektifinden Değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20. Bölge Bilimi ve Planlama Kongresi Özel Sayısı.107-132. https://doi.org/10.46790/erzisosbil.960485
• Yeşilyurt, B., Karakuş, K., Gür, Ş., & Eren, T. (2019). Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleri ile Hastane Bilgi Yönetim Sistemleri İçin Paket Programı Seçimi. Başkent Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 1-21.
• Yetim, B., & Çelik Y. (2020). Sağlık Hizmetlerine Erişim: Karşılanmamış İhtiyaçlar Sorunu. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(2), 423-440. https://doi.org/10.33417/tsh.630479.