TÜRKİYE VE AVRUPA BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ BAĞLAMINDA, GÜMRÜK BİRLİĞİ ANTLAŞMASININ EKSİKLİKLERİ VE GÜNCELLENME İHTİYACI

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 145 - 160, 31.12.2024

Osman Kurter , Sümeyye Şahin

Öz

I. ve II. Dünya savaşları sonrasında Avrupa ülkelerinin milli kimlik bilinci artmış ve milliyetçi duyguları ön plana çıkmıştır. Avrupa coğrafyasına bağlı şekilde ekonomik örgütlenme düşüncesi önem kazanmış ve bu şekilde AB’nin kuruluş çalışmaları ortaya çıkmıştır. Türkiye, ekonomik örgüt şeklinde kurulan AB ile ilişkilerini başından beri her zaman canlı tutmak istemiştir. Nitekim üyelik başvuru sürecinde Türkiye ve AB arasında 1996 yılında Gümrük Birliği (GB) imzalanmıştır. Bu şekilde taraflar arasındaki ticareti kısıtlayıcı uygulamaların ortadan kaldırılması ve Türkiye’nin AB ekonomi sistemine uyumlanması amaçlanmıştır. GB antlaşması çok önemli bir sözleşme olsa da buradaki asıl amaç Türkiye’nin AB üyeliğine kabul edilmesidir. Ancak AB üyeliğinin gerçekleşmemesi, Türkiye’yi geçici olarak planlanan GB’nden kaynaklanan zorluklarla başa çıkılmaz bir noktaya getirmiştir. Türkiye’nin ekonomik çıkarlarını optimal seviyede koruyamayan bu antlaşma, üyelik yolunda geçirdiğimiz uzun yıllara dayanan inişli çıkışlı ilişkileri tamir edilemez kronik bir hale dönüştürmüştür. Bu araştırmanın ana amacı; AB ve Türkiye arasında yıllardır süren üyelik başvurusu kapsamında taraflar arasındaki en önemli adım olan GB’nin Türkiye’ye negatif etkilerini minimize etme ve güncelleme gerekliliği araştırmaktır. Yapılan çalışma sonunda güncel GB antlaşmasının Türkiye’nin çıkarlarına ters maddeler ihtiva ettiği görülmüş ve anlaşmanın güncellenmesinin kritik öneme haiz olduğu gözlemlenmiştir. Çalışma objektif olarak ele alınmış nesnel yaklaşımlı kaynak ve dokümanlarla desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Avrupa Birliği, Serbest Ticaret Anlaşmaları, Gümrük Birliği, Türkiye Ekonomisi

TURKIYE AND THE EUROPEAN UNION RELATIONSHIP: DEFICIENCIES OF THE CUSTOMS UNION AGREEMENT AND THE NEED FOR UPDATING IT

Öz

After World Wars I and II, the Europeanization of European countries increased, and the common European identity came to the fore. The idea of economic cooperation based on the geography of Europe gained importance and thus the establishment efforts of the EU emerged. Turkey has always wanted a strong relationship with the EU, which was established as an economic organization. While negotiating its full EU membership, the Customs Union (CU) agreement was signed as a temporary step between Turkey and the EU in 1996. In this way, the aim was to eliminate the practices restricting trade between the parties and to adapt Turkey to the EU economic system until its inclusion into the Union. Although the CU agreement is a significant process, the main purpose of this process was to transition Turkey as a member of the EU. The failure to become a member of the EU during this planned time frame has brought Turkey to its current situation where numerous difficulties arise from the temporarily planned CU. Not protecting Turkey's economic interests at an optimal level has turned the up-and-down relations on the path to the current irreparable chronic state. The main purpose of this research is to investigate the necessity of minimizing its negative effects and updating the CU, which is the most important step between the parties within the scope of the membership application that has been going on for so many years between the EU and Turkey. As a result of the study, it was discovered that the current GB agreement contained articles that were against Turkey's interests, and updating the agreement was very critical. The study was objectively handled and supported by objective-oriented sources and documents.

Anahtar Kelimeler

European Union, Free Trade Agreements, Customs Union, Turkish Economy

Kaynakça

• Ağır, O., & Ağır, Ö. (2017). Avrupa Birliği ve Avrasya Ekonomik Birliği Kuruluş Süreçlerinin Karşılaştırılması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(1), 103-128.
• Aktaş, G., & Kaplan, Z. (2020). AB'nin Serbest Ticaret Anlaşmalarının Asimetrik Etkisi ve Türkiye. Uluslararası Ekonomi, İşletme ve Politika Dergisi, 4(1), 117-140.
• Alacahan, N. D., & Akarsu, Y. (2017). Avrupa Birliği Ortak Dış Ticaret Politikasının Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkileri. Journal of Life Economics, 4(1), 25-38.
• Arat, T. (1995). Avrupa Birliği ile Türkiye Arasındaki İlişkiler ve Gümrük Birliğinin Yeri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 44(1), 587-606.
• Aslan, R. (2023). Gümrük Birliği Anlaşmasının Türkiye’ye Etkileri: Gelinen Aşamada Devam mı Tamam mı ? Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1322-1342.
• Ataseven, R., & Tunahan, H. (2015). Gümrük Birliği Anlaşmasının Önemli Bir Asimetrisi Olarak Karayolu Taşıma Kotaları. Journal of Management Marketing and Logistics, 2(2), 84-93.
• Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu. (2022). Gümrük Birliği'nin Modernleştirilmesi. www.avrupa.info.tr
• Ay, S. (2019). Türkiye'nin Avrupa Birliği Çıkmazı: Gümrük Birliği Anlaşması Çerçevesinde Değerlendirmeler. TESAM Akademi Dergisi, 6(2), 161-174.
• Cengiz, C., & Kurtbağ, Ö. (2015). Türkiye-AB Gümrük Birliğinde Yaşanan Güncel Sorunlar ve Bunlara Olası Çözüm önerileri. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 6(2), 1-33.
• Çalışkan, A. (2023). Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne Üyelik Süreceinin Ekonomik Kriterler Açısından Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(3), 350-363.
• Doğan, A., & Uzun, A. (2014). Serbest Ticaret Anlaşmalarının Türkiye'nin Dış Ticaretine Etkileri. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(1), 325-344.
• Dura, C., Atik, H., & Dumrul, C. (2015). Avrupa Birliği, Gümrük Birliği ve Türkiye. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Dünya Bankası. (2014). AB-Türkiye Gümrük Birliği Değerlendirmesi. İstanbul. https://www.worldbank.org/content/dam/Worldbank/document/eca/turkey/tr-eu-customs-union-tr.pdf
• Erhan, Ç., & Gürbüz, A. (2013). Türkiye'nin AB İle İlişkilerinde Alternatif Model Arayışı: "Kapsamlı Ekonomik Entegrasyon Anlaşması". Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 12(1), 47-78.
• Ertürk, A. C. (2022). Ab-türkiye Arasinda Gümrük Birliği'nin Güncellenmesi: Firsatlar Ve Sorunlar. Global Political Trends Center (GPoT).
• Göçmen, İ. (2016). Avrupa Birliği ve Türkiye Arasındaki Gümrük Birliği'nin Güncellenmesinin Yöntemi ve Usulü: Avrupa Birliği Açısından Bir Bakış. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 15(1), 85-115.
• Gökçe, E., & Ay, İ. C. (2019). Gümrük Birliği Antlaşmasının 2005 Yılı ve Sonrası Türkiye Ödemeler Bilançosuna Etkisi. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 4(2), 79-96.
• Hatipler, M. (2011). Türkiye-AB Gümrğk Birliği Antlaşması ve Antlaşmanın Türkiye Ekonomisine Etkileri. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 14-32.
• Hobikoğlu, E. H. (2007). Gümrük Birliklerinin Ekonomik Etkileri ve Türkiye Ekonomisi: Gümrük Birliği Yansımaları. Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 65-82.
• Kalaycı, C., & Küçükali, C. (2018). Türkiye Avrupa Birliği İlişkilerinin Geleceği: Gümrük Birliği’nin Güncellenmesi. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 6(3), 13-23.
• Koçak, S. Y. (2009). Ankara Anlaşması’ndan Müzakerelere Avrupa Birliği Mali Yardımları. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 16(2), 133-146.
• Köse, H. (2022). Türkiye’nin AB’nin Serbest Ticaret Anlaşmalarına Uyumda Yaşadığı Sorunların ve Serbest Ticaret Anlaşması Politikası Farklılıklarının Üçüncü Ülke Pazarlarına Erişimine Etkisi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(43), 27-49.
• Kurter, O. (2020). Avrupa ve Türkiye Arasında Yürürlükte Olan Ortak Gümrük Birliği Antlaşması Güncellenmesi Üzerine Bir Araştırma. International Journal of Arts and Social Studies, 3(5), 62-76.
• Kurter, O., & Balun, B. (2022). Migration and Perception of Refugees: Management of Migration from the Scale of Perceptions and Attitudes of University Students. Abant Sosyal Bilimler Dergisi. Journal of Abant Social Sciences, 22(3), 1296-1312.
• Öcal, O., & Uygur, K. (2022). Ticaret Savaşlarının Avrupa Birliği Bağlamında Türkiye Ekonomisine Etkileri. O. Öcal, & V. Han içinde, Dış Ticarette Güncel Tartışmalar Türkiye Üzerine Bir İnceleme, ss. 55-72. Konya: Çizgi Yayınevi.
• Özdemir, Y., & Aytekin, G. K. (2016). Avrupa Birliği AB Gümrük Birliği’nin Türkiye Ekonomisine Etkileri. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 45-59.
• Özsöz, M. (2013). İKV Değerlendirme Notu: Türkiye'nin AB Üye Ülke Vatandaşlarına Vize Politikası. İstanbul: İktisadi Kalkınma Vakfı.
• Şahin, S. (2023). Gümrük Birliklerinde Yaşanabilecek Engeller: Türkiye'nin AB Serbest Ticareti Kapsamında Yaşadığı Zorluklar. Karabük Üniversitesi: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2022). 1/95 Sayılı Ortaklık Konseyi Kararı ( Gümrük Birliği Kararı). Girişimci ve İnsani Dış Politika: www.mfa.gov.tr
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı. (2022). Gümrük Birliği. AB İle İlişkiler: www.ab.gov.tr
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı. (2024, 10 28). AB ile İlişkiler. : T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı: https://www.ab.gov.tr/turkiye-ab-iliskilerinin-tarihcesi_111.html
• T.C. Ticaret Bakanlığı. (2022). Dış Ticaret İstatistikleri. https://ticaret.gov.tr/
• Tepeli, E., & Aydın, A. (2015). Avrupa Birliği ve Türkiye-Avrupa Birliği İlişkilerinin Gelişme Trendi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 29-44.
• Uysal, C. (2001). Türkiye-Avrupa Birliği İlişkilerinin Tarihsel Sürecei ve Son Gelişmeler. Akdeniz İİBF Dergisi, 1(1), 140-153.
• Yanarışık, O. (2023). Türkiye-AB Gümrük Birliği'nin Modernizasyonu, Ticari ve Ekonomik İlişkiler. T. Köse içinde, Türkiye - AB İlişkilerini Yeniden İşler Kılmak - Nasıl Bir Ortaklık? (s. 109-128). İstanbul: Seta.